Chạm miền ký ức…

Có những điều thuộc về xưa cũ, cứ ngỡ đã mòn hao lâu lắm trong trí nhớ của lớp người hiện đại hôm nay. Hóa ra không phải vậy, như bao vật dụng tồn tại đến cả nửa thế kỷ vẫn hiện diện đó đây, một ngày bất giác chạm vào, chợt òa vỡ trong ta chênh chao cả một miền ký ức…

Là chiếc cối đá, cái nồi đồng, cái chạn gỗ hay đôi quang gánh vẹt mòn năm tháng… Những thứ xưa xa mà gần gũi ấy còn vẹn nguyên trong tôi cùng ký ức ấu thơ lớn lên bên bà, trong ngôi nhà gỗ ba gian với những cột, những kèo chằng chéo được kê bởi từng viên đá tảng trên cái nền đắp bằng đất sét. Ngôi nhà không có cánh cửa mà chỉ được che chắn bằng phên liếp, cửa chính là một chiếc rèm tre đóng mở sáng tối được chống lên bởi hai cây sào.

Cũng như nhiều gia đình khác, trong cái xóm nghèo ngày xưa ấy hầu như nhà nào cũng đều có những vật dụng quen thuộc phục vụ sinh hoạt và bếp núc. Cái chạn bát bằng gỗ mun đen bóng có nhiều ngăn đựng thức ăn, chén đũa. Cả một tuổi thơ háu đói, cái chạn là nơi quen thuộc mà bất cứ đứa trẻ nào cũng lục lọi kiếm đồ ăn mỗi khi đi học về. Hiên nhà đặt chiếc cối đá, khi thì tán bột nấu bánh, khi giã giò nấu cỗ, lúc lại đãi tấm nuôi gà con. Cạnh đấy là đôi quang gánh nhẵn thín được gác trên vách tường - loại “phương tiện lao động” không thể thiếu thời ấy ruổi rong theo chân mẹ, chân bà trên trăm ngàn buổi chợ, dãi dầu đi qua biết bao mưa, nắng thăng trầm.

Tôi nhớ, bà ngoại đặc biệt quý chiếc nồi đồng với chiếc bụng rất rộng và miệng nồi hơi loe ra, mỗi khi gõ vào thì phát ra những tiếng vọng rất thú vị. Bà còn có một cái ấm đun nước bằng gang nghe đâu do một người bà con đi xuất khẩu lao động bên Liên Xô về biếu. Đặc biệt hơn cả là chiếc chảo nhôm được ông gò bằng vỏ bom bi, qua bao năm vẫn rất bền chắc.

Cho đến khi sửa nhà, cậu tôi gom cơ man đồ cũ, có cái bán đồng nát, cái thì định vứt đi nhưng bà ngoại giành lại. Bà bảo, mấy cái nồi niêu bán đổi cho người ta có được bao nhiêu, nhưng nó lại gắn với nhiều kỷ niệm của cha mẹ, của cả các con. Rồi bà kể, cái bàn ủi con gà này là quà cưới bạn bè tặng, cái nồi đồng cụ nội cho khi ông bà ra ở riêng, cái ấm nhôm này bằng tuổi thằng cả… Nghe đến đó, cậu tôi chợt im lặng, chiều lòng bà gom lại mọi thứ. Dù nhiều năm trôi qua, những món đồ đó vẫn nằm im lìm như chiếc gạch nối thời gian đầy khắc khoải.

Rồi ngày bà ngoại tôi theo ông về trời, tôi để ý thấy điều cậu tôi quan tâm đầu tiên khi thu dọn tư trang cho bà là cất cái bình vôi, cơi trầu và cái cối giã trầu mà hằng ngày bà vẫn thong thả ngồi têm trầu trước bậc thềm. Tất cả được cậu đặt vào một cái rương sắt và giữ gìn cẩn thận mãi về sau. Có lẽ vì cậu là người gần gũi và hiểu bà nhất. Vì thế, những kỷ vật của bà cũng là cả một "kho báu" tinh thần được cậu tôi trân trọng. Chả thế mà giàn trầu của bà vẫn được cậu chăm bẵm bốn mùa xanh tốt.

Mỗi lần ghé về thăm cậu, tôi thường nhớ lại những vật dụng quen thuộc bà tôi giữ lại một thời, tất cả vẫn còn vẹn nguyên. Sau này những lần giỗ bà, cậu thường mang những cái “nồi cổ” ấy ra kỳ cọ, dùng nấu cỗ... như một cách để tưởng nhớ và làm bà vui lòng.

Và tôi hiểu rằng, những món đồ xưa cũ ấy mang trong mình tiếng nói, nỗi niềm và cả miền hoài cảm của một kiếp người đọng mãi. Để khi ta chạm vào là chạm cả một miền ký ức với bao yêu thương.

NGÔ THẾ LÂM