Xu hướng tự xuất bản ảnh hưởng tiêu cực đến ngành sách

Colleen Hoover là một hiện tượng của xu hướng tự xuất bản, ra mắt trung bình 2 cuốn sách mỗi năm. Ảnh: Mary Hawthorn.

Theo cây bút Sophie Maselli trên The Fordham Ram, xu hướng tự xuất bản đang gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến ngành sách, dù các tác giả vốn dĩ không có ý đồ xấu. Tự xuất bản là phương tiện cho phép các nhà văn ra mắt sách mà không cần theo con đường truyền thống, cạnh tranh cao là giành được hợp đồng với một nhà xuất bản (NXB).

Ngành sách bão hòa

Vì thiếu chiến dịch tiếp thị giúp đưa tác phẩm đến hiệu sách và thư viện nên sách tự xuất bản thường không tiếp cận được lượng độc giả lớn như sách xuất bản truyền thống. Như vậy, sách tự xuất bản không đủ phổ biến để đe dọa cho ngành sách. Song vì ngày càng nhiều tác giả tự xuất bản nên ngành sách đã trở nên quá bão hòa với các nhà văn và tiểu thuyết.

Thị trường sách tự xuất bản đã phát triển đáng kể trong những năm gần đây. Có 2,3 triệu cuốn sách tự xuất bản vào năm 2021, gấp khoảng hai đến ba lần so với ước tính 500.000 đến 1 triệu sách mới xuất bản thông qua các NXB truyền thống. Xu hướng tự xuất bản gia tăng đáng kinh ngạc.

Những người ủng hộ cho rằng tự xuất bản dễ tiếp cận và giá cả phải chăng hơn so với xuất bản thông qua NXB truyền thống. Mặt khác, những người phản đối cho tự xuất bản đang làm thị trường sách quá bão hòa, khiến các tựa sách mới khó thành công hơn và đẩy gánh nặng quảng cáo lên vai tác giả.

Số lượng tiểu thuyết tăng lên thì tỷ lệ thành công của mỗi cuốn tiểu thuyết sẽ giảm đi. Tuy nhiên, tăng lượng tiểu thuyết sẽ tăng lượng độc giả - mọi người sẽ được lợi nếu hơn 3 triệu tiểu thuyết xuất bản mỗi năm.

Vậy số phận của ngành xuất bản có quan trọng không nếu độc giả có được điều họ muốn? Câu trả là là có.

Vì quá nhiều tiểu thuyết ra mắt nên cá nhân mỗi tác giả có thể sẽ nhận ít nhuận bút hơn, giống như hàng triệu tác giả khác. Viết văn chắc chắn sẽ trở thành công việc bán thời gian thay vì toàn thời gian. Tác giả ít khả năng tự chủ tài chính bằng nhuận của mình. Lối phát triển này chắc chắn sẽ dẫn đến những đổ vỡ trong ngành.

Hạ thấp tiêu chuẩn và chất lượng sách

Bên cạnh khiến số lượng sách tăng mạnh, tự xuất bản đã làm thay đổi thể loại tiểu thuyết ra mắt và phổ biến trên thị trường. Một nguyên do là ảnh hưởng từ TikTok - BookTok.

BookTok là kênh đưa độc giả và tác giả đến gần nhau hơn. Ảnh: The Future Party.

BookTok cung cấp đề xuất từ hàng triệu độc giả bình thường trên toàn cầu, chứ không do tác giả và NXB chi phối. Đây là nơi người đọc dễ dàng tìm thấy những cuốn sách yêu thích còn tác giả thuận tiện quảng bá tiểu thuyết của mình - dù có phải sách tự xuất bản hay không và đảm bảo cho tác giả một số doanh thu.

Dù tôi đã khẳng định rằng tự xuất bản không nhân tố đột phá khiến tác giả thành công rực rỡ, nhưng có trường hợp ngoại lệ: Colleen Hoover. Với cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất It Ends With Us năm 2016, tiểu thuyết gia lãng mạn đạt đến mức nổi tiếng cực độ năm 2022 - cô bán được 8,6 triệu sách in, nhiều bản hơn cả Kinh thánh bán được trong năm đó.

Năm 2020, sau khi Hoover cung cấp miễn phí 5 cuốn sách điện tử, doanh số bán tiểu thuyết của cô bắt đầu tăng khi độc giả sau đó mua các tiểu thuyết khác của cô. Tiểu thuyết của cô càng thành công vang dội hơn khi phủ sóng khắp mạng xã hội.

BookTok giúp các tác giả bán 20 triệu sách in vào năm 2021 và Hoover trở thành tác giả sách bán chạy nhất vì có sách lan truyền trên TikTok. Cô bắt đầu sự nghiệp bằng cách tự xuất bản và tiếp tục tự xuất bản, song song phát hành sách với ba NXB khác nhau.

Việc Hoover ra hai cuốn sách mỗi năm chứng tỏ rằng công việc viết lách của cô rất vội vàng (nhìn chung, tác giả thường hai năm ra một cuốn).

Hoover là một nguyên nhân khiến ngành công nghiệp sách bùng nổ trong vài năm qua, nhưng cô vấp phải nhiều ghét bỏ và chỉ trích vì tranh cãi quanh vấn đề bạo lực gia đình trong tiểu thuyết của mình. Tiểu thuyết của Hoover rất dễ đọc, có lẽ phù hợp với trình độ đọc của học sinh cấp hai, còn nội dung phù hợp hơn với sinh viên đại học.

Trong vài năm gần đây, tiểu thuyết lãng mạn nở rộ, cả về độ phổ biến lẫn hiện diện. Một số người cho rằng tiểu thuyết của Hoover đã hạ thấp tiêu chuẩn “văn hay”, thay đổi hoàn toàn ngành công nghiệp sách. Nhiều người bày tỏ rằng thành công của Hoover khiến họ tự tin hơn vào khả năng trở thành nhà văn thành công của bản thân. Phải chăng vì những tác giả tự xuất bản như Hoover mà chất lượng sách ngày càng giảm sút?

Câu trả lời sẽ là có. Vì tự xuất bản không có, hoặc chỉ có rất ít “quy tắc”. Trong xuất bản truyền thống, tiểu thuyết phải kinh qua nhiều lần chỉnh sửa, trong khi tác giả tự xuất bản có thể cung cấp nội dung chỉ có họ từng đọc. Hoover là trường hợp ngoại lệ và tự xuất bản không dễ dàng thành công.

Minh Hoa