Xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, đậm bản sắc văn hóa

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Hoàng Trung (thứ 3 từ trái sang), Phó chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Phi (bìa trái) cùng các đại biểu tham quan gian hàng trưng bày sầu riêng của doanh nghiệp Đồng Nai tại lễ xuất khẩu sầu riêng năm 2023 Ảnh: Bình Nguyên

Một trong những nét mới khi triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 là đảm bảo NTM phát triển hài hòa, bền vững, giàu bản sắc, nâng cao dân trí và chất lượng sống cho người dân. Bám sát mục tiêu trên, Đồng Nai chú trọng khai thác, bảo tồn giá trị văn hóa bản địa đa dạng, đặc sắc, xem đó là tài sản quý cần bảo vệ và phát huy để nông thôn không chỉ giàu, đẹp mà còn đậm đà bản sắc văn hóa.

Vượt thách thức, giữ vị trí ngọn cờ đầu

Giai đoạn 2021-2025 có nhiều khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của dịch bệnh, suy thoái kinh tế, bất ổn ở một số nơi trên thế giới. Đặc biệt, năm 2023, tỉnh triển khai bộ tiêu chí giai đoạn mới với nhiều chỉ tiêu, tiêu chí có yêu cầu cao hơn hẳn giai đoạn trước đó. Dự báo trước khó khăn nhưng Đồng Nai vẫn đặt ra mục tiêu cao cho năm 2023 là phấn đấu có ít nhất 8 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 4 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và 1 huyện đạt NTM nâng cao.

Những tiêu chí Đồng Nai đặt mục tiêu cao hơn Trung ương đều là những tiêu chí gắn với phúc lợi xã hội nhằm không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Trong đó có nhiều tiêu chí, chỉ tiêu khó vì cần vốn đầu tư lớn, quy trình thủ tục kéo dài như: đầu tư hạ tầng nông thôn, điện, trường học, nước sạch nông thôn... Điều này thể hiện quyết tâm của tỉnh chú trọng đến chất lượng hơn số lượng trong xây dựng NTM để những vùng nông thôn thành nơi đáng sống.

Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy HỒ THANH SƠN nhấn mạnh, trong giai đoạn mới, Đồng Nai cần tiếp tục tập trung các nguồn lực ở mức độ cao hơn. Bên cạnh phát triển những giá trị kinh tế, Đồng Nai tập trung phát huy quy chế dân chủ cơ sở, xây dựng cảnh quan nông thôn tươi đẹp, đồng thời bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa, xây dựng những vùng quê đáng sống.

NTM trên địa bàn Đồng Nai ngày càng giàu đẹp, hiện đại được khẳng định bằng những thành tựu thiết thực mà ngành Nông nghiệp tỉnh nói chung, phong trào xây dựng NTM nói riêng đạt được trong năm 2023. Kết quả xây dựng NTM của tỉnh trong năm 2023 vượt so với mục tiêu đề ra khi toàn tỉnh có 2 huyện Xuân Lộc và Định Quán về đích huyện NTM nâng cao. Trong đó, H.Xuân Lộc đã được Hội đồng Thẩm định NTM tỉnh xét về mặt hồ sơ đã đạt chuẩn huyện NTM nâng cao, hiện đã nộp hồ sơ về trung ương chờ thẩm định, xét công nhận. H.Định Quán thì đang hoàn thiện hồ sơ đạt chuẩn huyện NTM nâng cao trong năm 2023. Ngoài ra, toàn tỉnh có thêm 9 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 6 xã đạt NTM kiểu mẫu.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Phi đánh giá, năm 2023, Đồng Nai đã tổ chức hội nghị sơ kết 3 năm triển khai phong trào thi đua xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 với rất nhiều khó khăn, thách thức. Nhưng tỉnh tiếp tục đạt kết quả tốt trong xây dựng NTM. Không chỉ vượt mục tiêu về số lượng, nhiều xã NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu có một số tiêu chí quan trọng đạt cao, nhất là thu nhập bình quân đầu người đạt gần 90 triệu đồng/năm. Nhờ sự đoàn kết, chung sức, chung vai trong triển khai chương trình mà diện mạo của các địa phương đã có sự thay đổi rõ nét.

Ngoài thành quả ấn tượng trong xây dựng NTM, Đồng Nai còn đạt nhiều thành tựu trong thực hiện mục tiêu xây dựng “nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, nông nghiệp sinh thái”. Năm 2023, giá trị sản xuất nông - lâm - thủy sản của tỉnh đạt hơn 49 ngàn tỷ đồng, tăng 3,94% so với cùng kỳ năm 2022, cao hơn bình quân chung cả nước và đứng thứ 3 trong vùng Đông Nam bộ, đóng góp 9,64% giá trị trong tổng GRDP toàn tỉnh. Với 220 sản phẩm OCOP (chương trình Mỗi xã một sản phẩm), Đồng Nai đang đứng đầu khu vực Đông Nam bộ về số sản phẩm OCOP.

Phó giám đốc Sở NN-PTNT Trần Lâm Sinh khẳng định, năm 2023, ngành Nông nghiệp thực hiện hiệu quả những nhiệm vụ, giải pháp đột phá về phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với công nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ nông sản… Đây cũng là năm đánh dấu sự tăng trưởng vượt bậc của ngành Nông nghiệp Đồng Nai trong xuất khẩu trái cây tươi chính ngạch cả về lượng và chất. Dự ước tổng sản lượng xuất khẩu 2 sản phẩm trái cây chủ lực của tỉnh là chuối và sầu riêng đạt 168,5 ngàn tấn, giá trị đạt gần 4,8 ngàn tỷ đồng. Điều này cho thấy uy tín về chất lượng nông sản của Đồng Nai ngày càng tăng khi tham gia thị trường quốc tế.

Giữ gìn hồn quê Việt

Trong quá trình xây dựng NTM, ngoài những tiêu chí cứng, các địa phương trên địa bàn tỉnh rất chú trọng đến các tiêu chí văn hóa, nhất là trong xây dựng và phát huy công năng của các thiết chế văn hóa. Tiêu biểu, tại các xã, các mô hình câu lạc bộ, đội, nhóm sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao… không ngừng được nhân rộng. Việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa nông thôn được chú trọng nhằm giữ gìn hồn quê Việt; góp phần không ngừng nâng cao đời sống tinh thần cho người dân nông thôn.

Huyện Vĩnh Cửu là địa phương có nhiều mô hình hay trong phát huy tiêu chí văn hóa gắn với xây dựng NTM. Tiêu biểu nhất là mô hình Ngôi nhà trí tuệ. Mô hình này do ông Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Học tập suốt đời sáng lập và phát triển. Đây là mô hình hoạt động nhân ái trong lĩnh vực giáo dục, tập trung vào việc tạo dựng, duy trì và phát triển những cộng đồng học tập suốt đời và các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, góp phần rèn luyện kỹ năng sống, tạo sân chơi lành mạnh cho thanh, thiếu nhi và người dân.

Đồng bào dân tộc Mạ ở xã Tà Lài (H.Tân Phú) biểu diễn dệt thổ cẩm tại hội chợ Du lịch quốc tế TP.HCM 2023

UBND H.Vĩnh Cửu lựa chọn xây dựng Ngôi nhà trí tuệ tại các thiết chế văn hóa trên địa bàn huyện; sử dụng một phần diện tích của nhà văn hóa, trung tâm văn hóa - thể thao, hội trường cộng đồng để đặt các giá sách được trang bị sách báo, tạp chí và một số trang thiết bị, bố trí bàn ghế đọc sách và tổ chức các hoạt động hỗ trợ dạy học. Ngoài ra, nơi đây còn được bố trí thêm các hoạt động vui chơi giải trí khác như: bóng bàn, cờ vua, cờ tướng, trò chơi dân gian… Tùy theo điều kiện cụ thể của từng thiết chế văn hóa để bố trí các hoạt động hỗ trợ dạy học văn hóa, thư viện đọc sách, kỹ năng sống, duy trì phát triển các loại hình văn hóa dân gian phù hợp với đặc trưng của từng địa phương…

Được triển khai từ tháng 7-2022 đến nay, toàn huyện có 15 Ngôi nhà trí tuệ đang hoạt động; huy động từ nguồn xã hội hóa được 993 triệu đồng, hơn 23,5 ngàn đầu sách, 300 kệ sách, 150 bộ bàn ghế, 10 máy tính, 9 tivi, 3 máy chiếu; 5 sân cầu lông, 60 bộ dụng cụ thể dục - thể thao…

Các Ngôi nhà trí tuệ đã thành lập được 100 CLB như: đọc sách, tiếng Anh, bóng đá, yoga, võ thuật, thể dục dưỡng sinh… Trung bình mỗi Ngôi nhà trí tuệ thu hút hơn 100 người/ngày đến sinh hoạt với đa đạng các hoạt động vui chơi, giải trí, thể dục - thể thao, đọc sách, học tiếng Anh, giao lưu với giáo viên tiếng Anh người nước ngoài. Đặc biệt, Ngôi nhà trí tuệ đã tiếp và giao lưu với 5 đoàn người nước ngoài chia sẻ kinh nghiệm trong việc xây dựng và tổ chức hoạt động; giao lưu phát triển kỹ năng tiếng Anh cho các CLB tiếng Anh. Nhờ đó, tỷ lệ người dân tham gia sinh hoạt văn hóa, văn nghệ trên địa bàn đạt gần 55% tổng dân số; tỷ lệ số người tập thể dục - thể thao thường xuyên gần 54%. Trong năm 2023, mô hình này tiếp tục được nhân rộng trong các trường học với mục tiêu tạo ra những thư viện thân thiện, thư viện thông minh và phát triển văn hóa đọc trong trường học. Hiện toàn huyện có 25/33 trường học ra mắt và đưa vào hoạt động mô thư viện này. Mỗi thư viện được trang bị từ 500-1.000 cuốn sách từ nguồn vận động xã hội hóa.

Đường nông thôn mới về xã vùng sâu Phú Lý, H.Vĩnh Cửu

Giữ gìn những giá trị văn hóa bản địa đang được nhiều làng quê của tỉnh Đồng Nai chú trọng. Đây không chỉ dừng lại ở nhận thức, trách nhiệm của Nhà nước, của bộ máy chính quyền, mà lan tỏa đến chính người dân sinh sống ở nông thôn.

Với mong ước lưu giữ truyền thống văn hóa dân tộc Chơro, nhiều năm qua, anh Điểu Toa (ngụ xã Xuân Thiện, H.Thống Nhất) luôn tìm tòi, sưu tầm, tự học hỏi những bài hát, những loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình như: đàn Goong Talog, đàn Chinh K’la, các loại cồng, chiêng... Năm 2010, Nhà văn hóa cộng đồng của đồng bào dân tộc Chơro tại xã được khánh thành, anh Điểu Toa đã đi vận động, tập hợp thanh niên trong làng thành lập đội cồng chiêng vì không muốn những giá trị truyền thống của dân tộc có nguy cơ dần mai một. Để khơi gợi lớp trẻ yêu thích nhạc cụ truyền thống, dựa trên nền nhạc của dân tộc, anh Điểu Toa đã sáng tác thêm những bài hát phù hợp với mọi lứa tuổi hiện nay, góp phần làm phong phú các bài hát sử dụng trong các buổi lễ hội, giao lưu...

Đội cồng chiêng xã Xuân Thiện do anh duy trì và tập luyện đã đoạt giải nhất tại liên hoan biểu diễn nhạc cụ dân tộc cấp tỉnh nhân hội thao Các dân tộc thiểu số năm 2019. Năm 2020, bản thân anh Điểu Toa cũng đoạt giải tại liên hoan biểu diễn nhạc cụ dân tộc cấp tỉnh.

Anh Điểu Toa chia sẻ: “Làng đồng bào Chơro tại xã Xuân Thiện lâu nay được xem là vùng đồng bào dân tộc lâu đời, với bề dày về giá trị truyền thống văn hóa. Tôi hy vọng ngày càng có nhiều thanh niên dân tộc vừa giỏi kiến thức xã hội chung, vừa có ý thức trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa riêng của dân tộc”.

Theo Phó giám đốc Sở NN-PTNT Lê Văn Gọi, quan điểm của tỉnh trong xây dựng NTM là không rập khuôn mà khai thác thế mạnh, đặc trưng của mỗi địa phương. Trong đó, các giá trị truyền thống địa phương, tính đặc thù mỗi vùng miền được phát huy chứ không “mặc đồng phục” cho tất cả. Khi triển khai vào thực tế, các địa phương cũng rất sáng tạo trong chọn mô hình phát triển sản xuất đến xây dựng cảnh quan môi trường, giữ gìn những nét đặc sắc về văn hóa bản địa…

Bình Nguyên