Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Tiếp tục nâng cao chất lượng cấp nước sạch

Thời gian qua, được sự quan tâm hỗ trợ về nguồn vốn của Trung ương và địa phương, nhiều công trình nước sạch cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) và miền núi trên địa bàn tỉnh được đầu tư, đưa những dòng nước mát lành từ thượng nguồn núi rừng về các thôn, làng ĐBDTTS.

Đưa nước về tận ngõ

Thôn Tà Gộc có khoảng 200 hộ dân, phần lớn là ĐBDTTS Raglai, nằm sâu trong những dãy núi, bãi mía, nương rẫy ở xã Khánh Thượng (huyện Khánh Vĩnh). Cách đây mấy năm, khi về thôn Tà Gộc, vào mùa khô, chúng tôi bắt gặp hình ảnh những thanh niên Raglai chạy xe máy ngược lên ngọn núi cao cách xa đến 5km để chở những thùng nước suối về sinh hoạt; người dân phải ra sông để tắm giặt, lấy nước về sử dụng... Được sự quan tâm của địa phương, năm 2020, thôn Tà Gộc đã được đầu tư 30 trụ nước, kéo đường ống dẫn dòng nước mát trên núi cao về tới tận thôn. Ông Pi Năng Riềng (thôn Tà Gộc) chia sẻ: “Giờ đây, chúng tôi chỉ cần ra trụ nước vặn vòi là có nước mang về nhà sử dụng. Nguồn nước từ suối rất trong và mát”.

Đoàn giám sát của Ban Dân tộc HĐND tỉnh kiểm tra hệ thống nước sạch tại thôn Suối Rua (xã Cam Thịnh Tây, TP. Cam Ranh).

Được biết, trên địa bàn huyện Khánh Vĩnh, việc triển khai các chương trình nước sinh hoạt nông thôn được lồng ghép vào các chương trình như: Xây dựng nông thôn mới, chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) vùng ĐBDTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Hiện nay, toàn huyện có 19 công trình nước sạch nông thôn tập trung, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99%.

Từ năm 2017 đến nay, từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng ĐBDTTS và miền núi, xã Ba Cụm Nam (huyện Khánh Sơn) đã được đầu tư 10 giếng khoan và xây dựng bể chứa lắng lọc với tổng kinh phí hơn 1,1 tỷ đồng. Giai đoạn 2017 - 2019, huyện Khánh Sơn đã hỗ trợ lắp đặt thêm đồng hồ và đường ống dẫn nước vào tận nhà cho 929 hộ ĐBDTTS, giúp người dân thôi cảnh lặn lội ra sông, lên núi chở nước. Ông Nguyễn Văn Nhuận - Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn cho biết, từ năm 2017 đến nay, từ các nguồn vốn Trung ương, tỉnh, huyện đã đầu tư xây dựng mới, nâng cấp, sửa chữa và mở rộng các công trình cấp nước tập trung trên địa bàn xã Ba Cụm Nam. Đến nay, huyện có 10 công trình cấp nước sạch tập trung trên địa bàn các xã; tỷ lệ hộ dân được sử dụng nước hợp vệ sinh là 99,6%. Các công trình cấp nước tập trung sau khi đầu tư nâng cấp đều giao cho các xã quản lý, khai thác và sử dụng.

Tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống cấp nước sạch

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 35 DTTS sinh sống với 72.000 người, chiếm 5,8% dân số toàn tỉnh, tập trung phần lớn ở 2 huyện miền núi Khánh Sơn, Khánh Vĩnh và một số xã thuộc các địa phương: Cam Lâm, Cam Ranh, Diên Khánh, Ninh Hòa. Từ cuối tháng 4 đến nay, Ban Dân tộc HĐND tỉnh đã thành lập đoàn giám sát chuyên đề “Chương trình nước sạch vùng ĐBDTTS và miền núi” trên địa bàn tỉnh. Kết quả giám sát cho thấy, những năm qua, tỉnh đã quan tâm đầu tư nguồn ngân sách nhà nước, kêu gọi doanh nghiệp và nhân dân đóng góp cùng với nguồn vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng ĐBDTTS và miền núi. Nhờ đó, đến cuối năm 2022, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước hợp vệ sinh toàn tỉnh là 99,7%, sử dụng nước sạch đáp ứng quy chuẩn Việt Nam là 71,2%. Từ các chương trình nêu trên đã cơ bản đáp ứng nhu cầu nước sạch, cải thiện đáng kể chất lượng sống và sức khỏe của người dân nông thôn nói chung, vùng ĐBDTTS và miền núi nói riêng.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện các chương trình nước sạch vùng ĐBDTTS và miền núi, một số chính quyền địa phương chưa huy động được nguồn lực tại chỗ tham gia đầu tư, khai thác và quản lý công trình cấp nước. Một số công trình sau đầu tư giao xã khai thác, quản lý, vận hành đến nay không đảm bảo nguồn thu để sửa chữa, duy tu, bảo dưỡng nên có những địa phương không muốn tiếp tục quản lý, thiếu trách nhiệm trong quản lý, khai thác không hiệu quả, gây lãng phí. Cụ thể, hiện nay, toàn tỉnh có 91 công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung, hiện trạng có: 42 công trình bền vững, 15 công trình tương đối bền vững, 14 công trình không hoạt động...

Theo bà Lê Thị Mai Liên - Trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh, để khắc phục những tồn tại nêu trên, đoàn giám sát đã kiến nghị UBND tỉnh xem xét chỉ đạo các sở, ban, ngành của tỉnh và địa phương đẩy nhanh tiến độ xây dựng các hồ đập và hệ thống nước phân tán đã đưa vào quy hoạch chung, quy hoạch ngành, quy hoạch địa phương; đầu tư xây dựng công trình cấp nước sạch nông thôn gắn với công trình thủy lợi, hồ chứa nước nhằm vừa bảo vệ, đảm bảo an ninh nguồn nước, vừa nâng cao chất lượng quản lý và hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công, phục vụ phát triển KT-XH, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân nói chung, ĐBDTTS và miền núi nói riêng. Cùng với đó, khẩn trương kiểm tra, rà soát các công trình hệ thống nước đã đầu tư thời gian qua, phân loại và tham mưu UBND tỉnh bố trí, nâng cấp mở rộng công trình nước sạch tập trung đã có; sửa chữa, cải tạo các công trình kém hiệu quả để đưa vào sử dụng, tránh lãng phí; đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng vận hành, quản lý cho cán bộ, công nhân trực tiếp làm công tác quản lý, vận hành công trình cấp nước ở cơ sở. Đồng thời, có chính sách hỗ trợ, khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, tư nhân đầu tư xây dựng công trình cấp nước tập trung có quy mô lớn, đồng bộ, liên xã, liên huyện, trước mắt tiếp nhận các công trình, hệ thống cấp nước tập trung đã có để triển khai; nghiên cứu xây dựng cơ chế giảm giá nước sinh hoạt, hỗ trợ chi phí đấu nối ban đầu cho các hộ dân ở vùng ĐBDTTS và miền núi; tăng cường phối hợp giữa các ngành có liên quan và các cấp chính quyền địa phương trong đầu tư, quản lý và tuyên truyền vận động nhân dân về ý thức sử dụng, bảo vệ nguồn nước, thực hiện kiểm tra, giám sát hiệu quả đầu tư gắn với trách nhiệm chủ đầu tư với đơn vị quản lý khai thác…

Theo Nghị quyết số 16 của HĐND tỉnh ban hành ngày 15-1-2021 kèm theo Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng ĐBDTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh: Mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, 100% ĐBDTTS được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh; 35% số xã vùng ĐBDTTS đạt chuẩn nông thôn mới; đến năm 2030, 70% số xã vùng ĐBDTTS và miền núi đạt chuẩn nông thôn mới.

THÁI THỊNH