Viện Khoa học và Công nghệ giao thông vận tải: Nhiều khiếm khuyết lộ diện

Sai sót lặp lại

Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) vừa ban hành Kết luận số 7642/KL-BGTVT về việc thanh tra công tác quản lý, sử dụng vốn và tài sản, kinh phí ngân sách nhà nước cấp và các nguồn thu khác; công tác tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức, người lao động tại ITST.

ITST được thành lập từ năm 1956, là đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện theo cơ chế tự chủ thuộc Bộ GTVT. Đây là đơn vị nòng cốt trong triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ; nghiên cứu, ứng dụng, thử nghiểm, đánh giá vật liệu mới, công nghệ mới của Bộ GTVT. Ngoài các tổ chức tham mưu, giúp việc, tính đến tháng 4/2022, ITST có 17 đơn vị trực thuộc có tư cách pháp nhân, hạch toán độc lập.

Trái ngược với tính chất cẩn trọng, chặt chẽ thường thấy trong hoạt động nghiên cứu khoa học, công tác quản lý, điều hành tại ITST lại bộc lộ nhiều sai sót, buông lỏng. Sai sót đầu tiên được đoàn thanh tra chỉ ra liên quan đến cơ cấu tổ chức, bộ máy của Viện.

Cụ thể, Viện đã phê duyệt đề án cơ cấu tổ chức của một số đơn vị bất hợp lý, thực tế số người làm việc tại đơn vị rất ít, không tương xứng với cơ cấu tổ chức của đơn vị. Theo đó, Viện Chuyên ngành Cảng - Đường thủy chỉ có 6 người làm việc, nhưng Đề án Cơ cấu tổ chức lại vẽ ra tới 4 phòng; Trung tâm Đào tạo và Thông tin có 8 người làm việc, nhưng Đề án Sắp xếp tổ chức có 3 phòng.

Đến thời điểm thanh tra (ngày 17/3/2022), ITST và một số đơn vị trực thuộc được thanh tra chưa triển khai sắp xếp lại cơ cấu tổ chức của các đơn vị theo đề án được phê duyệt; một số đơn vị còn chưa triển khai thực hiện công tác quy hoạch lãnh đạo quản lý các bộ phận trực thuộc.

Thanh tra Bộ GTVT ghi nhận, số lượng hợp đồng lao động tại ITST tương đối lớn (chiếm 54,3% tổng số người làm việc tại Viện). Trong đó, nhiều lao động đã làm việc lâu năm, nhưng không được xác định là viên chức và cũng không nằm trong tổng số người làm việc do đơn vị phê duyệt hàng năm.

“ITST không tổ chức tuyển dụng vào ngạch viên chức, mà chỉ tuyển hoặc ký lại hợp đồng lao động là chưa phù hợp với Đề án vị trí việc làm và số lượng người làm việc đã được Viện trưởng phê duyệt. Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý nguồn nhân lực, trong đó có nguồn nhân lực chất lượng cao”, Thanh tra Bộ GTVT nêu rõ.

Bên cạnh đó, có tới 4 trường hợp giữ chức vụ lãnh đạo quản lý cấp phòng tại đơn vị trực thuộc ITST đã hết thời hạn bổ nhiệm (5 năm), nhưng chưa có quyết định bổ nhiệm lại hoặc văn bản thông báo không bổ nhiệm lại của Viện hoặc đơn vị trực thuộc Viện.

Vào năm 2018, Bộ GTVT từng thanh tra công tác tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức tại ITST, nhưng không ít kiến nghị được Thanh tra Bộ GTVT chỉ ra đã không được lãnh đạo Viện tiếp thu, thậm chí còn mắc thêm nhiều sai sót mới.

Quỹ nhiều, nhưng chi chưa hợp lý

Điểm gợn lớn nhất liên quan đến hoạt động sản xuất - kinh doanh, cung cấp dịch vụ của ITST và các đơn vị thành viên là kết quả kinh doanh không cao, lợi nhuận chỉ đạt 6% tổng doanh thu, trong đó có tới 13/17 đơn vị trực thuộc chưa đạt mức kế hoạch lợi nhuận đề ra.

Điều đáng nói là, khá nhiều đầu mối tại ITST có chức năng, nhiệm vụ, loại hình dịch vụ cung cấp na ná giống nhau, dẫn đến tình trạng “gà cùng một mẹ đá nhau”, cạnh tranh giành việc trong nội bộ, trong khi không đưa ra được các loại hình hoạt động, dịch vụ mang hàm lượng chất xám, khoa học cao, đặc thù để cung cấp ra thị trường.

Bộ GTVT yêu cầu ITST thu hồi số tiền 249 triệu đồng do một số đơn vị trực thuộc hạch toán chưa đúng quy định; chuyển trả các đơn vị trực thuộc các khoản thu năm 2020, 2021 không đúng quy định với số tiền là 3,9 tỷ đồng.

Trái ngược với hình dung của nhiều người, ITST được đánh giá là “khá giả” khi giá trị các quỹ tại đơn vị công lập nghiên cứu khoa học này lên tới 147,3 tỷ đồng, trong đó Quỹ Phát triển hoạt động sự nghiệp lên tới 122,6 tỷ đồng. Điều đáng nói là, đến thời điểm ngày 31/12/2022, ITST và các đơn vị trực thuộc đã tiêu hơn 68 tỷ đồng từ Quỹ Phát triển hoạt động sự nghiệp, mà không có chủ trương phê duyệt hay được quy định trong Quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.

Bộ GTVT đánh giá, dù Quỹ Phát triển hoạt động sự nghiệp của ITST còn lớn, nhưng trong 2 năm (2020, 2021), Viện đã không sử dụng để nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học; triển khai ứng dụng và phát triển công nghệ mới.

Liên quan đến công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, Bộ GTVT ghi nhận, từ năm 2020 đến thời điểm thanh tra, ITST chỉ tổ chức đào tạo 3 nghiên cứu sinh là viên chức của Viện. Tuy nhiên, 2/3 trường hợp hết thời gian đào tạo từ tháng 5/2022, nhưng chưa hoàn thành chương trình học tập nghiên cứu, có một nghiên cứu sinh phải gia hạn thời gian đào tạo thêm 2 năm.

Tại Kết luận số 7642, Bộ GTVT cho rằng, chất lượng đề xuất một số nhiệm vụ khoa học tại ITST chưa cao, chưa tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao.

Bộ GTVT nhấn mạnh, trách nhiệm về các tồn tại, hạn chế nêu tại kết luận thanh tra thuộc về lãnh đạo ITST (cụ thể là ông Nguyễn Xuân Khang, nguyên Viện trưởng - đã nghỉ hưu từ ngày 1/7/2020 trong vai trò là người đứng đầu), tiếp đến là lãnh đạo phòng tham mưu về công tác cán bộ và các tổ chức, cá nhân liên quan.

“Cùng với việc kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm, lãnh đạo ITST cần xây dựng kế hoạch chi tiết, đưa ra các giải pháp và triển khai đến các đơn vị trực thuộc Viện, để tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các nội dung trong Kết luận thanh tra, báo cáo kết quả khắc phục các tồn tại về Thanh tra Bộ GTVT theo đúng quy định”, ông Lâm Văn Hoàng, Chánh thanh tra Bộ GTVT nêu rõ.

Bảo Như