Viêm tụy nặng, người đàn ông có huyết tương đục như sữa

BS.CKI Vương Mỹ Dung - khoa Hồi sức cấp cứu (ICU), BVĐK Tâm Anh TP.HCM - cho biết vừa thay huyết tương, lọc máu cho anh P.H.M. bị viêm tụy cấp do uống nhiều rượu bia và tăng triglycerid máu.

Chất béo triglyceride trong máu tăng gấp 13 lần

Anh P.H.M. chuyển từ bệnh viện địa phương đến khoa Cấp cứu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM trong tình trạng chướng bụng, đau âm ỉ, sốt, buồn nôn, không thể ăn uống. Cơn đau lan dần lên ngực, sang hai bên mạng sườn và sau lưng.

Tiếp nhận anh M., ThS.BS Lê Thị Minh Thi - khoa Cấp cứu - chỉ định kiểm tra huyết áp, dấu hiệu sinh tồn và xét nghiệm máu, siêu âm bụng tổng quát. Nhận thấy máu của anh M. đục như sữa, bác sĩ chuyển ngay mẫu máu đến Trung tâm Xét nghiệm.

Kết quả khí máu động mạch ghi nhận nồng độ pH động mạch giảm còn 7.2 (bình thường 7.35-7.45), HCO3 giảm còn 13.1 mmol/l (bình thường 22-26 mmol/l). Định lượng triglycerid (chất béo trung gian) tăng đến 23 mmol/l, gấp 13 lần (bình thường dưới 1.7 mmol/l).

Bác sĩ Thi nhận định huyết tương của bệnh nhân trắng đục do mỡ máu tăng quá cao. Người bệnh bị toan chuyển hóa, viêm tụy cấp thể nặng, nguy cơ tử vong cao, cần lọc máu, thay huyết tương cấp cứu. Ê-kíp điều dưỡng và bác sĩ lập tức chuyển người bệnh đến khoa ICU.

BS.CKI Vương Mỹ Dung tiếp nhận người bệnh, nhanh chóng đặt catheter tĩnh mạch đùi, thay huyết tương song song lọc máu bằng hệ thống Prismax tiên tiến của Thụy Điển.

Máy phân tách huyết tương có chứa lượng lớn triglyceride và loại bỏ khỏi cơ thể người bệnh, thay bằng lượng huyết tương mới. Chỉ sau 3 tiếng, anh M. bước đầu thoát khỏi “tử thần”. Người bệnh tiếp tục lọc máu liên tục với màng lọc Oxiris, đồng thời được hồi sức tích cực bằng phương pháp truyền dịch, kháng sinh và cân bằng điện giải…

Anh M được lọc máu, thay huyết tương tại khoa ICU, BVĐK Tâm Anh TP.HCM.

Hàng ngày, ê-kíp bác sĩ khoa ICU liên tục theo dõi lượng nước tiểu, sinh hiệu (mạch, huyết áp, SpO2…), nồng độ urê máu, triglyceride máu, điện giải đồ… để điều chỉnh thuốc và thông số trên máy lọc máu.

Sau 10 ngày điều trị, định lượng triglyceride máu giảm, hết toan chuyển hóa, các chỉ số viêm cải thiện, giảm chướng bụng. Bệnh nhân có thể uống sữa và ăn cháo loãng mà không đau bụng, được chuyển đến Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa để tiếp tục theo dõi. Khi sức khỏe ổn định và có thể ăn uống bình thường, anh M được xuất viện.

Viêm tụy do uống nhiều rượu bia

Chị T.T.H. (40 tuổi, vợ anh M.) cho biết chồng có thói quen uống nửa lít rượu hoặc 6 lon bia mỗi buổi chiều, sau khi đi làm về. Lúc có bạn bè hoặc hàng xóm đông vui, anh uống nhiều hơn.

Cách đây hai tháng, anh M. bị viêm tụy cấp mức độ nhẹ, nhập viện tại địa phương, uống thuốc 5 ngày thì được xuất viện. Khi về nhà, anh tiếp tục uống rượu bia.

“Trên đường từ Đắk Lắk đến TP.HCM, tôi tưởng chồng không qua khỏi. Nhờ khoa Cấp cứu và ICU tiếp nhận kịp thời, nhanh chóng thay huyết tương, lọc máu nên giữ được mạng sống”, chị H. xúc động.

Bác sĩ Vương Mỹ Dung giải thích tuyến tụy nằm sau dạ dày, bên trái bụng, gần phần đầu tiên của ruột non. Tuyến tụy có nhiệm vụ tạo enzym cung cấp cho ruột non để tiêu hóa và phân hủy thức ăn, đồng thời tiết hormone insulin, glucagon kiểm soát lượng đường trong máu.

Viêm tụy cấp là tình trạng tuyến tụy viêm, sưng đột ngột. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh nhân dễ tử vong do suy đa cơ quan và hoại tử tụy, nhiễm trùng. Bệnh có tỷ lệ tử vong khoảng 5-15% tùy nguyên nhân và mức độ, tuổi tác và bệnh đi kèm, thậm chí có thể tăng đến 20%. Sau mỗi dịp lễ, Tết, tỷ lệ người nhập viện vì viêm tụy cấp tăng lên.

Nguyên nhân dẫn đến viêm tụy cấp thường gặp là sỏi mật, uống nhiều rượu bia, tăng mỡ máu. Lượng cồn trong máu cao khiến tuyến tụy làm việc liên tục để sản xuất enzym, bên cạnh đó tăng tính thấm của ống tụy. Men tụy tiếp xúc với nhu mô tụy nhiều hơn dẫn đến tình trạng tự tiêu tế bào tụy, khởi phát quá trình viêm tụy cấp.

Trong trường hợp người bệnh có tình trạng tăng triglyceride máu (thường vượt quá 1.000 mg/dL), các hạt dưỡng chấp (phân tử có thành phần lipid) sẽ xuất hiện thường xuyên trong mao mạch gây tắc nghẽn mao mạch ở tụy, dẫn đến viêm tụy, thiếu máu gây hoại tử tụy và nhiễm trùng.

Viêm tụy cấp nếu không điều trị dứt điểm có nguy cơ tiến triển thành viêm tụy mạn tính và biến chứng nguy hiểm như nang giả tụy (túi phình chứa lượng dịch tụy bị rò rỉ khỏi tuyến tụy), ung thư tuyến tụy, đái tháo đường...

Người bệnh thường được dùng thuốc giảm đau, bù dịch và kháng sinh để điều trị viêm tụy cấp. Trường hợp anh M. bị viêm tụy cấp nặng với nồng độ triglyceride máu cao, nguy cơ tử vong nên cần kết hợp phương pháp thay huyết tương và lọc máu nhằm giảm nguy cơ biến chứng, giảm mức độ nặng của viêm tụy, rút ngắn thời gian điều trị.

Để phòng ngừa viêm tụy cấp, bác sĩ Vương Mỹ Dung khuyên người dân hạn chế uống rượu bia, hút thuốc lá, ăn nhiều dầu mỡ… Ngoài ra, người bệnh đái tháo đường, mỡ máu, sỏi mật… nên khám sức khỏe định kỳ để quản lý tốt bệnh nền, tránh biến chứng viêm tụy cấp.

Nguyễn Trăm - Minh Chi