Ứng dụng công nghệ viễn thám trong nông nghiệp và phát triển nông thôn

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan

Tại cuộc họp về công nghệ viễn thám phục vụ ngành nông nghiệp, nông thôn ngày 17.1, TS Vũ Anh Tuân - đại diện Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết trong ngành nông nghiệp hiện nay, công nghệ viễn thám được ứng dụng để theo dõi sự phân bố diện tích, năng suất theo mùa vụ, ước tính sinh khối, sản lượng thu hoạch, tình trạng đốt đồng; Theo dõi lịch thời vụ, giai đoạn sinh trưởng, ảnh hưởng hạn mặn, ngập lũ đến sản xuất lúa; Ước tính khí methan phát thải từ ruộng lúa; tình hình sâu bệnh, dinh dưỡng, giống lúa.

Công nghệ viễn thám cũng được ứng dụng trong lĩnh vực phòng chống thiên tai như theo dõi lũ tại ĐBSCL, theo dõi lũ do bão tại miền Trung, sử dụng ảnh radar, chụp trong mọi điều kiện thời tiết. Ngoài ra, nhờ công nghệ viễn thám, có thể theo dõi hàng tháng tình trạng mất rừng thông qua công nghệ SAR kết hợp với quang học, cung cấp thông tin về sinh khối, phục vụ điều tra tích tụ các bon.

Công nghệ viễn thám còn giúp theo dõi điều kiện mặt đất như nhiệt độ bề mặt, độ ẩm, độ bốc hơi, chỉ số khô hạn. Ngoài ra, còn nhiều sản phẩm khác từ viễn thám đã được nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam như biến động đường bờ; Xói lở bờ biển; Đánh giá chất lượng nước; Xây dựng bản đồ hiện trạng sử dụng đất; Khu vực nuôi trồng thủy sản.

Trong lĩnh vực thủy sản, ông Nguyễn Quang Hùng - Cục trưởng Cục Kiểm ngư cho biết ngành thủy sản có nhu cầu rất lớn đối với ứng dụng công nghệ viễn thám. Quan trọng nhất là dữ liệu hàng ngày về hoạt động tàu cá trên biển, đặc biệt tại các vùng giáp ranh trên biển. Về nuôi trồng thủy sản, cần kiểm soát biến động diện tích vùng nuôi; đánh mã số vùng trồng, vùng nuôi, từ đó có những chỉ đạo cụ thể đối với việc nuôi trồng. Bên cạnh đó, ngành thủy sản cũng cần có dữ liệu ảnh chụp về các hệ sinh thái biển, san hô để từ đó đưa ra các giải pháp bảo vệ, kiểm soát biến động của các hệ sinh thái. Ông Hùng cũng đề xuất sử dụng các ảnh chụp viễn thám để đưa ra các dự báo ngư trường khai thác thủy sản cho ngư dân.

Trong lĩnh vực thủy lợi, ông Nguyễn Tùng Phong - Cục trưởng Cục Thủy lợi đề xuất ứng dụng công nghệ viễn thám trong quan trắc, giám sát sông ngòi, dự báo nguồn nước; Ứng dụng cảnh báo lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, tình trạng ô nhiễm; sử dụng ảnh viễn thám kết hợp các công nghệ khác giải quyết các bài toán hiện nay như kiểm đếm dung tích thực của các hồ chứa; dự báo dòng chảy, lượng mưa để tính toán cân đối các khu vực thừa thiếu nước; giám sát vùng trồng tại các vùng sản xuất tập trung.

Ông Nguyễn Quốc Toản - Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê Nông nghiệp đề xuất cần tạo hành lang pháp lý cho việc chia sẻ dữ liệu giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Bên cạnh đó, cũng cần có các quy định về tài chính để thương mại hóa các sản phẩm viễn thám.

Tại Việt Nam hiện có 2 chiến lược chi phối các hoạt động liên quan đến ứng dụng viễn thám là Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040. Chiến lược nêu rõ các mục tiêu ứng dụng rộng rãi công nghệ viễn thám trên mọi lĩnh vực, trong đó có các lĩnh vực thuộc ngành nông nghiệp, đẩy mạnh xã hội hóa, đưa trình độ viễn thám của Việt Nam lên tầm quốc tế... và Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ đến năm 2030.

Hiện Việt Nam đang làm chủ 2 vệ tinh viễn thám VNREDSat-1, hoạt động từ 2013. Vệ tinh này do Viện Hàn lâm và Công nghệ Việt Nam vận hành đã hoạt động được hơn 10 năm với tuổi thọ thiết kế chỉ 5 năm nên tiến tới cần được thay thế. Dự kiến cuối năm 2024, đầu năm 2025, vệ tinh LOTUSat-1 dự kiến sẽ đưa lên quỹ đạo với công nghệ chụp ảnh xa, xuyên qua mây, có khả năng theo dõi thiên tai, lũ lụt tốt.

Theo lộ trình phát triển vệ tinh Việt Nam, vệ tinh LOTUSat-1 khi đi vào hoạt động sẽ được xin cơ chế miễn phí cung cấp ảnh vệ tinh cho các cơ quan nhà nước. Tuy nhiên, để vệ tinh tăng tần suất quan sát và chụp ảnh thường xuyên trên lãnh thổ Việt Nam, phía Viện sẽ làm việc để trao đổi ảnh giữa các vệ tinh với các nước bạn.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp đề xuất cần xây dựng Kế hoạch thực hiện chiến lược quốc gia về ứng dụng công nghệ viễn thám trong ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị. Thứ trưởng Hiệp nhấn mạnh ứng dụng công nghệ viễn thám là một trong những nội dung quan trọng của chuyển đổi số, hỗ trợ công tác chỉ đạo điều hành trong chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng: "Lãnh đạo các đơn vị cần đổi mới tư duy. Tư duy của các cơ quan quản lý ngành nông nghiệp đầu tiên phải là tư duy số, trong đó có tư duy về công nghệ bao gồm công nghệ viễn thám. Các ứng dụng của công nghệ viễn thám cần được tích hợp lại để phục vụ được cho tất cả các lĩnh vực".

Bộ trưởng đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam xây dựng và ký kết một Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác ứng dụng công nghệ viễn thám với lộ trình hợp tác cụ thể và trước mắt có thể thực hiện thử nghiệm trong lĩnh vực trồng trọt và lâm nghiệp. Bên cạnh đó, nội dung ứng dụng công nghệ viễn thám phục vụ ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn cần được đưa vào báo cáo thực hiện kế hoạch hàng tháng của ngành nông nghiệp.

Tuyết Nhung