Trùm Wagner - con đường từ người bán xúc xích đến thủ lĩnh đánh thuê ảnh hưởng nhất ở Nga

Thủ lĩnh Wagner xuất hiện trong video được đăng tải ngày 21/8.

Nhà chức trách Nga đã mở cuộc điều tra hình sự, thu hồi thi thể các nạn nhân để xác định danh tính. Chiếc máy bay có liên quan đến ông Prigozhin được cho là chở các lãnh đạo và thành viên Wagner.

Lần gần nhất ông Prigozhin xuất hiện công khai là trong video đăng tải hôm 21/8. Trong video dường như quay ở châu Phi, ông Priozhin nhắc đến việc "đưa nước Nga trở nên vĩ đại hơn" và giúp "các quốc gia châu Phi tự do hơn".

Hành trình cuộc đời ông Prigozhin, 62 tuổi, trải qua nhiều biến động từ việc thụ án tù giam khi còn trẻ, trở thành người bán xúc xích dạo, rồi mở nhà hàng ở thành phố St Petersburg cho đến khi sáng lập lực lượng đánh thuê Wagner, theo hãng tin AP.

Trong những năm cuối của thời Liên Xô, ông Prigozhin thụ án tù giam vì những sai lầm mắc phải. Sau khi ra tù, ông Prigozhin là người bán xúc xích dạo rồi tích cóp tiền bạc, mở một nhà hàng. Đây cũng là lúc ông Prigozhin gặp ông Putin. Trong nhiệm kỳ đầu tiên nắm quyền, ông Putin đã đưa Tổng thống Pháp khi đó là Jacques Chirac tới dùng bữa tối tại nhà hàng của ông Prigozhin.

Ông Prigozhin tham dự một sự kiện vào tháng 4/2023.

"Ông Putin đã chứng kiến hành trình kinh doanh của tôi, từ khi sở hữu một quầy bán xúc xích cho đến khi mở nhà hàng. Ông Putin nhận thấy tôi không ngại phục vụ những vị khách quý vì tôi chỉ nghĩ đơn giản rằng họ là khách của tôi”, ông Prigozhin nói trong một cuộc phỏng vấn năm 2011.

Công việc kinh doanh, cung cấp thực phẩm của ông Prigozhin ngày càng thuận lợi. Ở Moscow, công ty Concord của ông Prigozhin đã giành được hợp đồng giá trị, cung cấp bữa ăn cho các trường công.

Ông Prigozhin sau đó được tín nhiệm để cung cấp dịch vụ ăn uống cho các sự kiện của Điện Kremlin và cung cấp các bữa ăn, dịch vụ tiện ích cho quân đội Nga.

Năm 2014, ông Prigozhin cùng một số cựu quân nhân thành lập tập đoàn quân sự tư nhân Wagner. Theo luật pháp Nga, Wagner không được phép hoạt động trong nước nhưng không bị cấm thực hiện các sứ mệnh ở nước ngoài.

Trong nhiều năm, Wagner đóng vai trò thúc đẩy ảnh hưởng của Nga tại một số nước châu Phi và sau đó là Syria. Ở châu Phi, Wagner ký hợp đồng đảm bảo an ninh với các chính phủ, đổi lại là quyền khai thác mỏ vàng và một số mỏ khoáng sản.

Ông Prigozhin chụp ảnh cùng người dân Nga khi phát động cuộc nổi loạn vào ngày 24/6.

Ở Syria, lực lượng Wagner phối hợp với quân đội Nga trong cuộc chiến chống khủng bố, củng cố chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad.

Ông Prigozhin bắt đầu gây chú ý ở Mỹ khi bị cáo buộc cùng một số công dân Nga khác can thiệp vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016. Bộ Tài chính Mỹ đã nhiều lần trừng phạt ông Prigozhin và các cộng sự vì cáo buộc liên quan đến việc can thiệp bầu cử và vai trò lãnh đạo của ông trong hàng ngũ Wagner.

Phản ứng khi bị chính phủ Mỹ trừng phạt, ông Prigozhin nói năm 2018: "Người Mỹ là những người rất dễ gây ấn tượng, họ thấy những gì họ muốn thấy. Tôi đối xử với họ rất tôn trọng. Tôi không hề buồn khi mình có tên trong danh sách này".

Trong những năm sau, ông Prigozhin gần như biến mất trên các phương tiện truyền thông. Thủ lĩnh Wagner chỉ tái xuất vào nửa sau của năm 2022.

Trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, lực lượng Wagner đã ghi hai dấu ấn quan trọng, bao gồm giúp quân đội Nga kiểm soát thành phố Soledar vào tháng 1/2023 và thành phố Bakhmut vào tháng 5/2023.

Ở thời điểm đó, ông Prigozhin không còn tỏ ra dè dặt trước công chúng và thường xuyên xuất hiện trong các video đăng tải trên mạng xã hội. Ông Prigozhin đưa ra những lời chỉ trích nhằm vào Bộ Quốc phòng Nga và đến đỉnh điểm là cuộc nổi loạn, hành quân hướng tới thủ đô Moscow vào ngày 23-24/6.

Ông Prigozhin trong bức ảnh chụp cùng ông Putin vào năm 2010.

Trong chưa đầy 24 giờ sau đó, ông Prigozhin đã tuyên bố ngừng nổi loạn, đồng ý chuyển sang hoạt động ở Belarus theo thỏa thuận do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian.

Trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Nga Vladimir Putin Putin gọi cuộc nổi loạn do ông Prigozhin khởi xướng là “sự phản bội” và “phản quốc”. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov nói ông Putin đồng ý dàn xếp với Wagner nhằm “tránh đổ máu và chấm dứt mâu thuẫn nội bộ".

Ông Putin cũng cho biết, lực lượng đánh thuê Wagner hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn tài chính của chính phủ, trong đó Nga đã chi gần 1 tỷ USD cho Wagner trong một năm, tính đến tháng 5/2023.

Hiện tại, truyền thông Nga nhìn chung tỏ ra thận trọng, không cho biết ông Prigozhin thực sự đã thiệt mạng trong vụ rơi máy bay hay không, mà chỉ cho biết tên ông Prigozhin nằm trong danh sách các hành khách trên máy bay.

Nhật Minh - AP