Trở ngại trong việc tăng lương tối thiểu tại Nhật Bản

Người dân đi lại trên con đường lát đá dành cho người đi bộ ở Kyoto, Nhật Bản. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo báo Nikkei của Nhật Bản, cuộc tranh luận về việc tăng lương tối thiểu tại Nhật Bản đang dần đi đến thời điểm quyết định cuối cùng. Tốc độ tăng lương tối thiểu tại Nhật Bản trong năm tài khóa 2023 dự kiến sẽ lần đầu tiên trong quãng thời gian 30 năm qua đạt trên 4% so với năm tài chính trước đó và mức lương trung bình theo giờ trên toàn quốc có khả năng lần đầu tiên vượt quá 1.000 yen (7,5 USD)/giờ. Mặc dù đạt được mục tiêu mà Chính phủ đề ra, nhưng có thể thấy mức tăng lương tối thiểu tại Nhật Bản vẫn còn thấp so với các nước khác.

Ngày 26/7, một tiểu ban của Hội đồng tiền lương tối thiểu trung ương (cơ quan tư vấn cho Bộ trưởng Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản) đã thảo luận về các mục tiêu cho mức lương tối thiểu của năm tài khóa 2023. Tuy nhiên, không có quyết định nào được đưa ra và một cuộc họp khác dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 28/7.

Mức lương tối thiểu là mức lương thấp nhất mà một công ty phải trả cho nhân viên của mình và áp dụng cho tất cả người lao động. Mức lương tối thiểu trung bình trên toàn Nhật Bản hiện nay là 961 yen. Chính phủ Nhật Bản đã đặt mục tiêu tăng lương tối thiểu quốc gia lên mức từ 1.000 yen trở lên và tháng 6/2023, Thủ tướng Fumio Kishida cũng đã đưa ra lời kêu gọi đạt được mục tiêu này trong năm nay. Kể từ năm tài chính 2016 đến nay, mức lương tối thiểu tại Nhật Bản đã tăng khoảng hơn 3%/ năm, trừ năm tài chính 2020 khi các doanh nghiệp chịu tác động lớn của dịch COVID-19.

Tại Hội đồng tiền lương tối thiểu trung ương, các thành viên ủng hộ người lao động đã kêu gọi tăng lương tối thiểu khoảng 5%. Lý do giải thích cho đề xuất này là hiện tại thu nhập hàng năm của người lao động với mức lương hiện tại vẫn chỉ dừng ở mức của một người lao động nghèo là khoảng 2 triệu yen. Phía doanh nghiệp tỏ ra thận trọng trước những đợt tăng lương ồ ạt và cho rằng một số doanh nghiệp vừa và nhỏ đã tăng lương một cách để đảm bảo nguồn nhân lực. Các nhà thầu phụ cũng lo ngại rằng nếu họ thương lượng tăng giá, hợp đồng sẽ bị chấm dứt. Rất khó để chuyển chi phí lao động sang sản phẩm và dịch vụ.

Tại Nhật Bản, nhiều lao động làm việc với mức lương sát với mức lương tối thiểu. Tại các doanh nghiệp có ít hơn 30 nhân viên, vào thời điểm năm 2022, có khoảng 19,2% người lao động được tăng lương ở mức thấp hơn tiêu chuẩn mới. Tỷ lệ này đã tăng gần gấp bốn lần trong mười năm qua. Có thể nhận thấy xu hướng các công ty đang tăng lương ở mức cận biên để đáp ứng với các đợt tăng lương tối thiểu liên tiếp.

Theo một cuộc khảo sát do Tokyo Shoko Research thực hiện, trong số các vụ phá sản doanh nghiệp từ tháng 1-6/2023, có 51 trường hợp là do chi phí lao động tăng cao và thiếu nguồn nhân lực, tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Hội đồng tiền lương trung ương sẽ đưa ra hướng dẫn cho mỗi tỉnh theo ba loại và mỗi tỉnh sẽ quyết định mức lương tối thiểu sau tháng Tám. Hiện tại, mức thấp nhất là 853 yen ở tỉnh Okinawa và một số tỉnh khác. Ngay cả khi mức trung bình quốc gia đạt 1.000 yen trở lên, dự kiến vẫn sẽ có những khu vực không đạt được mức tiêu chuẩn này.

Hiện tại đà tăng giá hàng hóa đang cao hơn hơn đà tăng lương. Loại trừ biến động giá cả, tiền lương thực tế đã giảm 0,9% so với cùng kỳ trong tháng 5/2023, đánh dấu tháng tăng trưởng âm thứ 14 liên tiếp. Để mọi người cảm thấy rằng cuộc sống của họ đã được cải thiện, điều cần thiết là lạm phát giảm và tiền lương tiếp tục tăng.

Giáo sư Hisashi Yamada tại Đại học Hosei, cho biết điều quan trọng không chỉ là việc tăng lương tối thiểu lên mức 1.000 yen hay 1.500 yen, mà điều quan trọng đó là xây dựng cơ chế tăng lương như thế nào. Kể từ mùa Hè năm 2023, Chính phủ Nhật Bản sẽ bắt đầu thảo luận mức lương tiêu chuẩn và mức lương tối thiểu trong tương lai.

Nhật Bản đang đi sau so với các nước khác trong vấn đề tăng lương tối thiểu. Theo Viện nghiên cứu Nhật Bản, tính đến tháng 6/2023, mức lương tối thiểu là 1.749 yen ở Đức, 1.679 yen ở Pháp và hơn 2.000 yen ở California. Tại Australia, từ tháng 7/2023, lương theo giờ tăng 8,7%, lên hơn 2.200 yen, Hàn Quốc cũng đã quyết định tăng mức lương tối thiểu vào năm 2024, lên 9.860 won (khoảng 1.080 yen) mỗi giờ, tăng 2,5% so với năm trước. Tại Indonesia, mức lương tối thiểu nhiều vùng trong năm 2023 đã tăng 6-7% so với năm trước đó.

Có một khoảng cách lớn giữa mức lương tối thiểu của các nước phát triển và Nhật Bản, trong khi khoảng cách tiền lương với các nước mới nổi đang được thu hẹp. Điều này làm nảy sinh quan ngại về khả năng số lượng người nước ngoài muốn làm việc tại Nhật Bản sẽ sụt giảm dần trong tương lai./.

Đức Thịnh (P/v TTXVN tại Tokyo)