Trí thức là vốn liếng quý báu của dân tộc

Đưa kiến thức khoa học đến quần chúng lao động

Cách đây 60 năm, ngày 18.5.1963, tại Thủ đô Hà Nội, Bác Hồ đã đến dự và nói chuyện tại Đại hội Đại biểu Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam toàn quốc lần thứ Nhất. Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên những luận điểm quan trọng về hoạt động và phát triển khoa học công nghệ. Bác căn dặn: “Các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học và kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong Nhân dân lao động, để Nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ...". Ngày 18.5 đó đã trở thành ngày lịch sử. Tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội Khóa XIII đã thống nhất chọn ngày này hàng năm là Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Hai mươi năm sau, ngày 26.3.1983, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam được thành lập, Đảng ta đã phân công Thiếu tướng, Anh hùng Lao động, GS.VS. Trần Đại Nghĩa - một nhà khoa học lớn của đất nước, đã vì Tổ quốc, vì dân tộc mà từ bỏ phú quý, giàu sang theo Bác về phụng sự Tổ quốc, làm Chủ tịch đầu tiên. Từ đó đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam đã ngày càng khẳng định vị trí, vai trò quan trọng, là hạt nhân tập hợp, đoàn kết, phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong nước và nước ngoài, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển tiềm lực Khoa học và Công nghệ quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ổn định tư tưởng chính trị, giữ vững quốc phòng, an ninh của đất nước, được Đảng, Nhà nước và Nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.

Tại Lễ kỷ niệm 60 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp mặt đội ngũ trí thức và 40 năm Ngày thành lập Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam, sáng 24.3, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Hà Nội Khóa I, GS.TSKH.NGND. Nguyễn Thiện Phúc nhận định, việc chọn ngày 18.5 hàng năm là Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam chứng tỏ tầm quan trọng của công tác phổ biến khoa học và kỹ thuật. Nó là điểm xuất phát cho công tác khoa học của nước nhà. Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam là tiền thân của Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật (viết tắt là Liên hiệp hội) Việt Nam. "Nhiệm vụ cao cả nhất đối với các hội khoa học là đưa kiến thức khoa học đến quần chúng lao động, những người biến kiến thức khoa học thành của cải vật chất cho xã hội. Thực tế cuộc sống đã khẳng định rằng, nhiệm vụ này đem lại lợi ích kinh tế không hề nhỏ cho xã hội" - GS.TSKH.NGND. Nguyễn Thiện Phúc nói.

Các đại biểu dự Lễ kỷ niệm 60 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp mặt đội ngũ trí thức và 40 năm Ngày thành lập Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam. Ảnh: Trí Dũng

Huy động tối đa vai trò của trí thức

Thấu hiểu sự nghiệp cách mạng ở Việt Nam không thể không huy động tối đa vai trò của trí thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh trong quá trình làm việc và những năm bôn ba nước ngoài, vẫn không ngừng tự học, nâng cao trình độ để tự mình trở thành một trí thức. Chính vì tinh thần cầu thị và trọng trí thức nên Nguyễn Ái Quốc đã nhận được sự cảm tình và giúp đỡ hết sức quý báu của nhiều trí thức Pháp và Việt kiều, trong đó đặc biệt phải kể đến nhà chí sĩ yêu nước Phan Chu Trinh.

Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, GS.TSKH. Vũ Minh Giang chia sẻ, sau khi lãnh đạo cuộc cách mạng giải phóng dân tộc thành công vào tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thể hiện rõ tư tưởng trọng trí thức khi xây dựng Chính phủ lâm thời. Người đã quy tụ xung quanh mình rất nhiều trí thức yêu nước có tài, có đức và uy tín trong Nhân dân để cùng gánh vác việc nước. “Không phải ngẫu nhiên mà chỉ hai tháng sau lễ Tuyên ngôn Độc lập, khi mà chính quyền cách mạng non trẻ đang còn như ngàn cân treo trên đầu sợi tóc, lại phải gồng mình lên để chống đỡ với giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm, tháng 11.1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn dành thời gian đích thân đến chủ trì lễ khai giảng và trao bằng tốt nghiệp tại Đại học Quốc gia Việt Nam. Cùng tháng đó, Người đã viết trên báo Cứu quốc bài Nhân tài và kiến quốc nêu rõ quan điểm kiến thiết cần phải có nhân tài".

Một năm sau, khi cuộc chiến chống thực dân Pháp đã cận kề, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Thông lệnh Tìm người tài đức, trong đó nêu rõ: “Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài. Trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài có đức. E vì Chính phủ nghe không đến, thấy không khắp, đến nỗi những bậc tài đức không thể xuất thân. Khuyết điểm đó tôi xin thừa nhận. Nay muốn sửa điều đó, và trọng dụng những kẻ hiền năng, các địa phương phải lập tức điều tra nơi nào có người tài đức, có thể làm được những việc ích nước lợi dân, thì phải báo cáo ngay cho Chính phủ biết. Báo cáo phải nói rõ: tên tuổi, nghề nghiệp, tài năng, nguyện vọng và chỗ ở của người đó. Hạn trong một tháng, các cơ quan địa phương phải báo cáo cho đủ”. Đây chẳng khác gì một chiếu cần hiền.

GS.TSKH. Vũ Minh Giang khẳng định, với tâm nguyện trí thức là vốn liếng quý báu của dân tộc, trong thời gian công tác ở Pháp năm 1946, Hồ Chủ tịch đã cảm hóa được nhiều trí thức tài giỏi từ bỏ cuộc sống đủ đầy, tương lai cá nhân rộng mở, về nước tham gia vào công cuộc kháng chiến cứu quốc đầy hy sinh gian khổ. Sức cảm hóa của Hồ Chủ tịch đối với trí thức không chỉ ở thái độ trọng thị mà còn là sự thấu hiểu, cảm thông. Người từng khẳng định việc dùng nhân tài không nên quá khắt khe, miễn họ có lòng trung thành với Tổ quốc, không phản bội lại quyền lợi nhân dân là có thể dùng được. Người còn chỉ đạo không được bỏ rơi những nhân tài ngoài Đảng mà phải thật thà đoàn kết với họ, nâng đỡ họ, thân thiết với họ, gần gũi họ để họ đem tài năng ra giúp ích vào công cuộc kháng chiến cứu nước. Đây là tư tưởng nhất quán của Người về sử dụng trí thức: Đã dùng thì phải tin, phải tin mới dùng.

Từ sự tin tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng như sự quan tâm đầu tư xây dựng của Đảng và Nhà nước qua các thời kỳ, đội ngũ trí thức của nước nhà đã không ngừng phấn đấu, hăng hái tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, đưa đất nước phát triển và hội nhập quốc tế.

Hương Sen