Tranh chấp năng lượng Mỹ-Mexico leo thang căng thẳng

TT Biden trong một lần kiểm tra an ninh biên giới giữa Mỹ và Mexico

Yêu cầu các bản khai có tuyên thệ từ các công ty dầu mỏ và năng lượng tái tạo lớn của Mỹ là dấu hiệu mới nhất và rõ ràng nhất về ý định của Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) trong việc yêu cầu thành lập một nhóm giải quyết tranh chấp độc lập theo Thỏa thuận hiệp định thương mại Mỹ Mexico Canada, hay USMCA.

Động thái của Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador nhằm đẩy lùi các cải cách mở cửa thị trường điện và dầu mỏ cho các đối thủ cạnh tranh nước ngoài là gốc rễ của tranh chấp thương mại.

Các công ty năng lượng của Mỹ, chẳng hạn như Chevron và Marathon Petroleum, đang tìm cách mở rộng ở Mexico đã phàn nàn rằng họ bị từ chối các giấy phép và đơn đăng ký đơn giản trong các phán quyết có lợi cho công ty dầu khí quốc gia Petroleos Mexicanos (Pemex) và công ty điện lực quốc gia Comision Federal de Electricidad ( CFE).

Các nguồn tin cho biết, Mỹ có thể sẽ yêu cầu thành lập hội đồng trước cuối năm nay nếu các cuộc đàm phán về vấn đề này tiếp tục bị đình trệ và các bản khai có tuyên thệ là bằng chứng sẽ được đưa vào yêu cầu của hội đồng. Nếu ban hội thẩm ra phán quyết chống lại Mexico và Mexico không có hành động khắc phục, Washington có thể trả đũa bằng cách áp đặt thuế hàng tỷ USD đối với các sản phẩm của Mexico.

Những biện pháp này càng làm xấu đi đáng kể mối quan hệ thương mại giữa Washington và Mexico, ngay cả khi hội nhập kinh tế đang ngày càng gia tăng. Vào tháng 8, USTR đã yêu cầu hội đồng giải quyết tranh chấp của USMCA can thiệp vào bất đồng về các hạn chế của Mexico đối với nhập khẩu ngô biến đổi gen. Mexico hiện mua ngô biến đổi gen trị giá khoảng 5 tỷ USD mỗi năm từ Mỹ, chủ yếu để làm thức ăn chăn nuôi.

Tương tự như các chính sách năng lượng, Washington lập luận rằng việc cấm ngô biến đổi gen làm thực phẩm cho người và động vật là vi phạm nghĩa vụ của Mexico theo hiệp định thương mại.

Tổng thống Obrador được coi là trở ngại lớn trong việc giải quyết cả hai tranh chấp vì ông coi năng lượng và ngô đóng vai trò quan trọng đối với bản sắc dân tộc của Mexico.

Người phát ngôn của USTR từ chối bình luận về vấn đề này.

Bộ kinh tế Mexico cũng cho biết họ không có thông tin về vấn đề này.

Nhà Trắng hy vọng có thể tránh leo thang căng thẳng thương mại với Mexico về năng lượng khi nước này đang tìm kiếm sự giúp đỡ về vấn đề nhập cư và buôn bán ma túy, nhưng các cuộc đàm phán bắt đầu vào năm ngoái không có nhiều tiến triển. Tranh chấp leo thang gây ra rủi ro đáng kể cho ông Biden, người sẽ phải đối mặt với sự chỉ trích từ đảng Cộng hòa về cách xử lý vấn đề nhập cư và buôn bán ma túy khi ông tìm cách tái tranh cử vào năm 2024.

Mexico đã vượt qua Canada và Trung Quốc trở thành đối tác thương mại hàng hóa hàng đầu của Mỹ trong nửa đầu năm 2023, đạt tổng trị giá 396,6 tỷ USD trong giai đoạn này, khi sản lượng ô tô của Mexico tăng lên và các công ty Mỹ khác đang chuyển chuỗi cung ứng của họ khỏi Trung Quốc.

Năm 2022, Mexico ghi nhận thặng dư thương mại 130,5 tỷ USD với Mỹ. Đang trên đà tăng gấp đôi so với mức thặng dư 69 tỷ USD được ghi nhận vào năm 2017, khi cựu Tổng thống Donald Trump tiến hành đàm phán lại NAFTA sau khi đe dọa rời khỏi hiệp ước, vì ông cho rằng hiệp định đã gây thiệt hại cho ngành sản xuất của nước Mỹ.

Hội đồng xử lý tranh chấp

Bằng cách tìm cách thành lập một hội đồng giải quyết tranh chấp, USTR về cơ bản sẽ từ bỏ các cuộc đàm phán và thay vào đó chuyển sang một hình thức kiện tụng như một phần của việc sửa đổi Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ trước đây vào năm 2020.

Theo quy định giải quyết tranh chấp của USMCA, một hội đồng gồm năm người, được chọn từ danh sách các chuyên gia đã được phê duyệt trước, phải được triệu tập trong vòng 30 ngày, cùng một tổng thống được chọn chung và phía Mỹ sẽ chọn hai tham luận viên Mexico và tương tự, phía Mexico sẽ chọn hai tham luận viên người Mỹ. Hội đồng sẽ xem xét lời khai cùng các văn bản đệ trình và báo cáo ban đầu phải được gửi 150 ngày sau khi hội đồng được triệu tập.

Năm ngoái, một hội đồng như vậy đã ra phán quyết có lợi cho Washington trong vụ tranh chấp về hạn ngạch sữa của Canada và chống lại Mỹ về quy tắc xuất xứ đối với ngành ô tô, đứng về phía Mexico và Canada.

Anh Thư

AFP