Tín dụng đình trệ, ngân hàng trở thành trái chủ lớn nhất trên thị trường trái phiếu

Ông Nguyễn Quang Thuân, chủ tịch Công ty cổ phần FiinRatings cho biết, trái phiếu riêng lẻ giai đoạn vừa qua được mua phần lớn bởi ngân hàng thương mại với khoảng 40%, tiếp đến là nhà đầu tư cá nhân với 30%. Còn lại là các quỹ đầu tư và doanh nghiệp.

Tổ chức tín dụng vẫn là nhóm nhà đầu tư lớn trên thị trường vốn của Việt Nam. Tuy nhiên vừa qua các ngân hàng hạn chế đầu tư do những quy định của Ngân hàng Nhà nước nhằm kiểm soát rủi ro tín dụng và an toàn hệ thống.

Tính đến cuối quý II/2023, dư nợ trái phiếu doanh nghiệp chiếm tỷ trọng 2,3% tổng dư nợ tín dụng của các ngân hàng, giảm so với mức 2,5% vào cuối năm 2022. Trong số đó, trái phiếu doanh nghiệp bất động sản chiếm khoảng một nửa, tương đương 1,2% dư nợ tín dụng của các ngân hàng.

Ngân hàng trở thành trái chủ lớn nhất trên thị trường trái phiếu, chiếm 40% dư nợ.

Một thống kê mới công bố của TPS cho thấy, đến cuối quý II/2023, tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp của các ngân hàng giảm 12% còn 200.715 tỷ đồng và sẽ còn tiếp tục giảm khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa phục hồi mạnh và khó khăn chung của ngành bất động sản vẫn còn tiếp diễn. Tính đến hết quý II/2023, một số ngân hàng có dư nợ trái phiếu doanh nghiệp cao: MB, Techcombank, VPBank, Sacombank... trong khi một số ngân hàng khác không hoặc chỉ nắm giữ ít như ACB, LPBank, VIB, Eximbank, ABBank…

Do vậy theo ông Thuân, có thể xem xét mở rộng điều kiện tham gia mua bán trái phiếu của ngân hàng theo hướng kiểm soát tỉ lệ an toàn vốn, ngoài việc áp dụng tiêu chí đơn lẻ là phải có tỉ lệ nợ xấu dưới 3% như hiện nay.

Ngoài ra, việc tổ chức tín dụng tham gia đầu tư trái phiếu doanh nghiệp có thể áp dụng hệ số rủi ro được xác định theo chất lượng tín dụng, với việc tham chiếu đến kết quả xếp hạng tín nhiệm độc lập.

Theo giới phân tích, tăng trưởng tín dụng thấp thể hiện việc nhu cầu vay vốn không cao trong khi thanh khoản trong hệ thống dồi dào, tình trang tiền dư tồn đọng xảy ra khiến cho các ngân hàng dịch chuyển dòng tiền của mình vào việc mua lại trái phiếu để tối ưu hiệu quả sử dụng vốn, làm giảm mức độ thừa vốn. Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy, tính đến ngày 15/9 tăng trưởng tín dụng chỉ đạt 5,56% (trong khi định hướng cả năm khoảng 14 - 15%) và chỉ nhỉnh hơn một chút so với mức 5,33% đến cuối tháng 8.

Không chỉ gia tăng mua trái phiếu, ngân hàng là nhóm dẫn đầu về giá trị mua lại. Lũy kế từ đầu năm đến nay có 169.840 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được mua lại, trong đó ngân hàng chiếm 51,7% tổng giá trị mua lại trước hạn.

Một chuyên gia cho biết ngân hàng tích cực mua lại trái phiếu trước hạn nhằm cơ cấu lại cả kỳ hạn và lãi suất trong bối cảnh dư thừa thanh khoản, lãi suất giảm. Như vậy, ngân hàng đang giải bài toán vừa có thể đáp ứng nhu cầu vốn, vừa đáp ứng tỉ lệ an toàn vốn khi có thêm nguồn vốn trung, dài hạn.

Theo dữ liệu của Fiinratings, áp lực trả nợ của các doanh nghiệp bất động sản giai đoạn này (quý III/2023-2024) khá cao, việc đảm bảo nguồn vốn cho các doanh nghiệp bất động sẽ khó khăn trong điều kiện hiện tại. Trường hợp các doanh nghiệp không thể tất toán khi trái phiếu đáo hạn mà các ngân hàng nắm giữ, các ngân hàng sẽ gia tăng chi phí trích lập dự phòng nợ xấu và ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng. Ngân hàng nào có dư nợ trái phiếu doanh nghiệp thấp sẽ giảm được gánh nặng đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới.

Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chính thức khai trương và đi vào hoạt động từ ngày 19/7 vừa qua. Trong vòng 3 tháng, khoảng 1.200 mã trái phiếu riêng lẻ sẽ bắt buộc phải lên sàn giao dịch, tổng giá trị 1 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, thanh khoản của hệ thống chưa thể cải thiện ngay do có độ trễ trong thời gian khi tất cả các mã trái phiếu buộc phải đăng ký giao dịch và thích ứng với các điều luật pháp lý.

Thanh Hoa