Tim Cook trong những ngày đầu về làm việc cho Steve Jobs

Tim Cook và Steve Jobs cùng nhau tham dự một cuộc họp báo tại trụ sở chính ở Cupertino của Apple. Nguồn: forbes.

Khi Steve Jobs quay trở lại Apple và tạo ra các quảng cáo “Tư duy Khác biệt” cùng iMac ngay trong năm đầu tiên, nó đã khẳng định điều mà hầu hết mọi người đều biết rõ rằng: Ông có thể sáng tạo và là một người có tầm nhìn. Ông đã thể hiện điều đó trong nhiệm kỳ đầu tiên ở Apple. Điều ít sáng rõ hơn ở đây là liệu ông có khả năng điều hành một công ty hay không. Rõ ràng là ông chưa hề thể hiện được điều đó trong nhiệm kỳ trước đó.

Jobs dấn thân vào sứ mệnh của mình với thứ chủ nghĩa thực dụng chú trọng vào chi tiết, gây choáng váng cho những người vốn đã quen với kiểu huyễn tưởng của ông, rằng các quy luật của vũ trụ này không thể áp dụng với ông được. “Ông ấy trở thành một nhà quản lý, khác hẳn một nhà điều hành hay một người nhìn xa trông rộng đơn thuần, và điều đó gây ngạc nhiên thích thú cho chúng tôi”, Ed Woolard chia sẻ, ông là thành viên Ban Quản trị đã lôi kéo Jobs trở lại Apple.

Phương châm quản lý của Jobs là “Tập trung”. Ông loại bỏ tất cả dòng sản phẩm dư thừa và cắt giảm các thành phần ngoại lai trong phần mềm điều hành mới mà Apple đang phát triển. Ông từ bỏ thứ ham muốn cuồng-kiểm-soát kiểu bắt buộc phải sản xuất mọi sản phẩm trong các nhà máy của mình, thay vào đó là thuê ngoài việc chế tạo mọi thứ, từ các bảng mạch cho tới cả những chiếc máy tính hoàn thiện. […]

“Dưới trướng Steve Jobs, sẽ không có một mảy may dung thứ nào cho việc thực thi kém hiệu quả”, CEO của hãng này nói. Đến một thời điểm, khi công ty công nghệ VLSI gặp khó khăn trong việc giao đủ lượng chip đúng thời hạn, Jobs đùng đùng lao vào một cuộc họp và bắt đầu gào thét rằng họ “chỉ là những thằng khốn bất lực”. Công ty này cuối cùng cũng giao các lô chip cho Apple đúng hạn, và các giám đốc của họ còn chế ra những chiếc áo khoác phô trương ở sau lưng dòng chữ “Đội FDA”.

Sau ba tháng làm việc dưới trướng Jobs, Giám đốc Điều hành đương nhiệm của Apple không thể chịu nổi áp lực, và ông này từ chức. Trong suốt gần một năm trời, Jobs tự mình gánh vác vị trí điều hành, vì tất cả các ứng cử viên triển vọng mà ông phỏng vấn đều “có vẻ là mẫu sản xuất theo kiểu cũ”, ông kể lại.

Ông muốn ai đó có thể xây dựng các nhà máy và dây chuyền cung ứng theo quy trình JIT1 như những gì Michael Dell đã làm. Rồi, vào năm 1998, ông gặp Tim Cook, một chuyên gia chuỗi cung ứng và thu mua của hãng máy tính Compaq, một người đàn ông ba mươi bảy tuổi với phong thái nho nhã. Tim về sau không chỉ đảm nhận trọng trách Giám đốc Điều hành mà còn trở thành một thành viên hậu trường không thể thiếu trong việc vận hành Apple. Như Jobs kể lại:

Tim Cook xuất thân từ ngành thu mua, chính xác là lĩnh vực chúng tôi đang cần. Tôi nhận ra rằng anh ấy và tôi nhìn nhận mọi thứ theo cách giống hệt nhau. Tôi đã viếng thăm rất nhiều nhà máy theo quy trình JIT ở Nhật Bản, và tôi đã xây dựng một nhà máy như thế cho Mac và ở NeXT.

Tôi biết rõ thứ tôi muốn, và tôi gặp Tim, anh ấy cũng muốn thứ giống hệt như thế. Nên chúng tôi bắt đầu làm việc với nhau, và chẳng mất bao lâu tôi tin tưởng chắc chắn rằng anh ấy biết chính xác phải làm gì. Anh ấy có tầm nhìn giống tôi và chúng tôi có thể đối thoại với nhau ở tầm chiến lược cao, và lẽ ra tôi đã bỏ quên rất nhiều thứ nếu Tim không nhắc tôi.

Cook, con trai của một công nhân đóng tàu, sinh ra và lớn lên ở Robertsdale, Alabama, một thị trấn nhỏ nằm giữa Mobile và Pensacola, cách Bãi biển Gulf chừng nửa giờ lái xe. Tim theo học chuyên ngành kỹ sư công nghiệp tại Auburn, có được tấm bằng kinh doanh ở trường Duke và trong suốt mười hai năm sau đó, ông làm việc cho hãng IBM ở Trung tâm Nghiên cứu vùng Tam giác Bắc Carolina.

Vào thời điểm Jobs phỏng vấn, Tim vừa mới nhận việc ở Compaq. Từ trước tới nay, Tim luôn là một kỹ sư rất logic, và Compaq khi đó dường như là một lựa chọn sự nghiệp hợp lý hơn, nhưng ông đã bị đánh bẫy bởi sức cuốn hút toát ra từ Steve.

“Chỉ năm phút trong cuộc phỏng vấn đầu tiên với Steve, tôi đã muốn quẳng đi mọi sự phòng bị cùng logic và gia nhập Apple ngay lập tức”, về sau Tim kể lại. “Trực giác nói với tôi rằng gia nhập Apple sẽ là cơ hội có một không hai trong đời để được làm việc với một thiên tài sáng tạo”. Và Tim đã làm thế thật. “Kỹ sư được dạy phải đưa ra các quyết định dựa trên phân tích, nhưng có những lúc dựa vào dũng khí cùng trực giác mới là thiết thân nhất”.

Tại Apple, vai trò của Tim trở thành người “hiện thực hóa trực giác của Jobs”, chức phận mà Tim thực hiện với thái độ cẩn trọng lặng lẽ. Không có ý định kết hôn, Tim dành toàn tâm toàn lực vào công việc.

Hầu như hàng ngày ông đều thức dậy lúc 4 giờ 30 sáng, gửi email, rồi dành một tiếng đồng hồ tập thể dục, và có mặt ở bàn làm việc chỉ sau 6 giờ một chút.

Ông xếp lịch tối chủ nhật hàng tuần cho các cuộc hội nghị bằng điện thoại để chuẩn bị cho tuần tới. Trong một công ty được lãnh đạo bởi một CEO có xu hướng cáu giận thất thường và luôn sẵn sàng quát mắng, Cook kiểm soát các tình huống với lối cư xử bình tĩnh, giọng nói với trọng âm Alabama êm dịu và những cái nhìn lặng lẽ.

“Mặc dù có thể đùa giỡn thật, nhưng nét mặt thường trực của Cook là cau có, và khiếu hài hước của anh ta thật khiêm tốn”, Adam Lashinsky viết trên tờ Fortune. “Trong các buổi họp, Cook nổi tiếng với những quãng ngừng lời rất lâu và khó chịu, khi tất cả những gì anh nghe thấy là âm thanh loạt xoạt bóc lớp giấy bọc những thanh kẹo tăng lực mà anh ta hay ăn”.

Trong một cuộc họp khoảng đầu nhiệm kỳ của mình, Cook được thông báo là Apple có vấn đề với một trong những nhà cung cấp Trung Quốc. “Chuyện này tệ quá”, ông thốt lên. “Ai đó ở Trung Quốc phải lèo lái vụ này”. Ba mươi phút sau, ông nhìn vào một giám đốc thừa hành có mặt ở bàn và lạnh lẽo hỏi: “Sao anh còn ở đây?”. Vị giám đốc này đứng dậy, lái xe thẳng tới phi trường San Francisco, mua vé bay tới Trung Quốc. Anh này sau đó trở thành một trong những người được ủy quyền lớn nhất của Cook.

Cook giảm bớt số lượng các nhà cung cấp chính của Apple từ 100 xuống còn 24, ép buộc họ phải đưa ra những thỏa thuận có lợi hơn nhằm giữ được hợp đồng, thuyết phục nhiều đối tác chuyển đến cạnh các nhà máy của Apple và đóng cửa 10 trong số 19 nhà kho của công ty.

Nhờ giảm thiểu số địa điểm mà hàng tồn kho có thể chất đống lại, Cook cũng giảm thiểu được lượng trữ kho. Jobs đã cắt giảm lượng trữ kho từ tương đương hai tháng xuống còn một tháng hồi đầu năm 1998.

Đến tháng 9 năm đó, Cook giảm con số đó xuống còn sáu ngày. Đến tháng 9 năm tiếp đó, nó giảm xuống thành một con số ấn tượng: Giá trị hàng tồn tương đương hai ngày. Thêm vào đó, Cook còn cắt giảm quy trình sản xuất một chiếc máy tính Apple từ bốn tháng xuống còn hai tháng. Tất cả những hành động này không chỉ tiết kiệm tiền bạc, nó còn cho phép mỗi chiếc máy tính có được những thành phần tân tiến nhất sẵn có.

Walter Isaacson / Alpha Books - NXB Thế giới