Tiếp tục đẩy mạnh chương trình doanh nghiệp ưu tiên

74 doanh nghiệp được hưởng lợi

Theo Cục Kiểm tra sau thông quan (Tổng cục Hải quan), tính đến tháng 7-2023, trên cả nước có tất cả 74 doanh nghiệp ưu tiên, trong đó có 25 doanh nghiệp Việt Nam, 16 doanh nghiệp Hàn Quốc, 14 doanh nghiệp Nhật Bản, còn lại là các doanh nghiệp Hoa Kỳ, Đài Loan, Ý, Đan Mạch, liên doanh Việt-Nga...

Theo số liệu báo cáo các doanh nghiệp năm 2022, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của doanh nghiệp ưu tiên là khoảng 266 tỷ USD, chiếm khoảng 36% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp trên cả nước. Các lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp ưu tiên khá đa dạng, từ lĩnh vực công nghiệp, gia công, chế biến; chế tạo đến nông nghiệp và giải quyết việc làm cho hàng trăm nghìn lao động.

Công tác quản lý doanh nghiệp ưu tiên cũng được chú trọng. Trong thời gian qua, Tổng cục Hải quan đã ban hành một số công văn hướng dẫn, chấn chỉnh các doanh nghiệp ưu tiên trên toàn quốc nhằm đánh giá đầy đủ, thực chất về doanh nghiệp ưu tiên trong quá trình hoạt động, từ đó có thể đánh giá, áp dụng các biện pháp quản lý, kiểm tra, giám sát phù hợp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các doanh nghiệp ưu tiên trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Định kỳ hàng năm, căn cứ việc quản lý doanh nghiệp ưu tiên và thu thập thông tin từ các Cục Hải quan tỉnh, thành phố, Cục Kiểm tra sau thông quan đã thực hiện phân tích, phân loại doanh nghiệp ưu tiên để đề xuất, xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá phù hợp đối với doanh nghiệp phải gia hạn chế độ ưu tiên.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ còn khó tiếp cận

Hiện chương trình doanh nghiệp ưu tiên của Việt Nam mới chỉ áp dụng đối với các doanh nghiệp có hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu và chưa mở rộng cho tất cả chủ thể khác tham gia vào chuỗi cung ứng gồm doanh nghiệp kinh doanh kho bãi/logistics, nhà sản xuất… theo khuyến nghị của Hải quan thế giới (WCO) tại Khung tiêu chuẩn về an ninh và tạo thuận lợi thương mại toàn cầu của WCO (Khung tiêu chuẩn SAFE). Nước ta chưa có khuôn khổ pháp lý để dành tiêu chí ưu tiên cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, mà theo Tổng cục Thống kê, các doanh nghiệp nước ta chủ yếu là loại hình doanh nghiệp này, chiếm trên 97% số doanh nghiệp trên cả nước.

Sự lớn mạnh cả về số lượng, quy mô hoạt động và cả về nội lực của các doanh nghiệp vừa và nhỏ có tác động to lớn, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế ‐ xã hội và quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. Tuy nhiên, phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay chưa có đủ nguồn lực tài chính để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu nên rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp này khi tham gia chương trình doanh nghiệp ưu tiên chưa đáp ứng được điều kiện về các kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu theo quy định của pháp luật.

Sản xuất tại Tổng công ty May 10, doanh nghiệp có 8 năm được công nhận doanh nghiệp ưu tiên. Ảnh: THÁI BÌNH

Bên cạnh đó, mặc dù cơ sở pháp lý về việc kết nối hệ thống công nghệ thông tin bảo đảm kiểm soát nội bộ đã đầy đủ, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có doanh nghiệp hoạt động gia công, sản xuất xuất khẩu triển khai kết nối, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động xuất nhập kho nguyên liệu, thành phẩm đến cơ quan Hải quan qua Hệ thống. Nguyên nhân chủ yếu là do việc triển khai Hệ thống kết nối chưa phải là điều kiện bắt buộc và cần có sự đầu tư nâng cấp Hệ thống quản trị của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp này thực hiện việc báo cáo quyết toán theo phương thức truyền thống khi kết thúc năm tài chính theo mẫu số 15 Phụ lục II Thông tư số 39/2018/TT‐BTC ngày 20-4-2018 của Bộ Tài chính. Yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với cơ quan hải quan là phải xây dựng một mô hình đáp ứng được khả năng đầu tư của các doanh nghiệp.

5 giải pháp

Theo Cục Kiểm tra sau thông quan, để triển khai chương trình doanh nghiệp ưu tiên hiệu quả, tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, trong thời gian tới, Tổng cục Hải quan tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó tập trung vào 5 giải pháp chính.

Một là, hoàn thiện "Chương trình doanh nghiệp ưu tiên theo khuyến nghị của WCO và phù hợp với luật pháp quốc gia". Theo khuyến nghị của WCO, các biện pháp Hải quan Việt Nam cần thực hiện để hoàn thiện chương trình doanh nghiệp ưu tiên theo chương trình AEO của Khung tiêu chuẩn SAFE, gồm có: Mở rộng đối tượng áp dụng chế độ ưu tiên tới tất cả các chủ thể kinh tế tham gia chuỗi cung ứng; bổ sung điều kiện an ninh đối tác và điều kiện về tài chính để công nhận doanh nghiệp ưu tiên.

Hai là, triển khai đàm phán ký kết Thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRA) về doanh nghiệp ưu tiên với hải quan các nước. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ thúc đẩy triển khai MRA với Hải quan Hàn Quốc sau khi Nghị định thư với Hàn Quốc được phê duyệt. Ngoài ra, một số cơ quan Hải quan các nước như Nga, Trung Quốc, Anh... cũng đã có đề nghị với Hải quan Việt Nam về việc xem xét khả năng đàm phán ký kết MRA.

Ba là, xây dựng hệ thống/phần mềm trung gian để kết nối dữ liệu của doanh nghiệp với cơ quan hải quan. Cục Kiểm tra sau thông quan sẽ nghiên cứu đề cương để xây dựng hệ thống trung gian kết nối giữa cơ quan hải quan và dữ liệu của doanh nghiệp trong đó nêu rõ các dữ liệu doanh nghiệp cần cung cấp đảm bảo yêu cầu quản lý của cơ quan hải quan và theo quy định của pháp luật.

Bốn là, tăng cường hợp tác và truyền thông về chương trình doanh nghiệp ưu tiên. Để phủ sóng rộng rãi về chương trình Doanh nghiệp ưu tiên tới cộng đồng doanh nghiệp, Cục Kiểm tra sau thông quan phối hợp với Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam VCCI để tuyên truyền, đào tạo cho doanh nghiệp về lợi ích và điều kiện để trở thành doanh nghiệp ưu tiên.

Cuối cùng, hợp tác với các cơ quan chính phủ khác để mở rộng chế độ ưu tiên cho doanh nghiệp ưu tiên. Tổng cục Hải quan dự kiến sẽ kiến nghị Bộ Tài chính về việc hợp tác với các cơ quan quản lý nhà nước về các lĩnh vực khác như thủ tục cấp Giấy chứng nhận xuất xứ; Giấy chứng nhận chất lượng, an toàn thực phẩm; thủ tục kiểm tra chuyên ngành… Từ đó các cơ quan này sẽ dành những ưu tiên đặc biệt về thủ tục đối với các doanh nghiệp được công nhận là doanh nghiệp ưu tiên trong lĩnh vực hải quan.

Chương trình doanh nghiệp ưu tiên được triển khai tại Việt Nam đã thu hút sự quan tâm của các doanh nghiệp trong và ngoài nước, được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao. Đây cũng là một bước tiến quan trọng để thời gian tới, Việt Nam có cơ sở tiến tới việc đàm phán, ký kết việc công nhận lẫn nhau với Hải quan các nước. Từ đó, các doanh nghiệp Việt Nam không những được hưởng chế độ ưu tiên tại nước mình mà còn được hưởng chế độ ưu tiên ở các nước mà Việt Nam đã ký kết.

THÙY PHƯƠNG-HOÀI NINH