Thực hiện lời hứa với người lính Điện Biên

Trưởng phòng Kịch bản, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam, nhà biên kịch PHẠM THANH HÀ

Từ bản hùng ca Điện Biên

- Cảm hứng của chị khi đặt bút viết kịch bản cho hai bộ phim hoạt hình “Chiếc xe thồ Điện Biên” và “Lời hứa Điện Biên” bắt đầu như thế nào?

- Đến giờ tôi vẫn không quên cảm xúc ấy, nỗi xúc động, nghẹn ngào sau khi xem 3 tập phim tài liệu A1, bùn, máu và hoa. Tôi đặc biệt ấn tượng và cảm phục những câu chuyện, những kỳ tích mà ông cha ghi dấu trong cuộc kháng chiến trường kỳ. Chuyện các anh nuôi nắm phần cơm cho chiến sĩ, mỗi người một suất, nhưng sau mỗi trận chiến thì nắm cơm ấy lại thừa ra, bởi vì nhiều người ra đi không trở về nữa… Hình ảnh đoàn quân bằng xe thồ, trận đánh quyết định với khối bộc phá gần một nghìn cân dưới đồi A1… Tất cả cứ trở đi trở lại, thôi thúc tôi, cho tôi cảm hứng kể lại bằng ngôn ngữ phim hoạt hình, để đối tượng khán giả là trẻ em có thể cảm nhận, ghi dấu xúc cảm ấy.

- Rất nhiều phim điện ảnh, tài liệu… đã khai thác đề tài lịch sử hiện đại. Riêng với thể loại hoạt hình, chị thấy công việc ấy có khó hơn không?

- Thực ra, tôi đã ấp ủ và được giao nhiệm vụ tìm kiếm một kịch bản về Điện Biên Phủ từ rất lâu. Nhưng thú thật, viết kịch bản hoạt hình về đề tài lịch sử hiện đại rất khó. Tôi từng đặt hàng các cây bút của phim truyện, tài liệu, sân khấu... nhưng không nhận được kịch bản nào phù hợp. Cái khó đến từ thể loại. Hoạt hình là thể loại bay bổng, nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu, ước lệ tượng trưng…, trong khi dữ liệu khai thác là sự kiện lịch sử có thật, lại rất gần với chúng ta, thật không dễ để tưởng tượng bay bổng, càng không thể sử dụng những “phép màu nhiệm” đặc trưng của hoạt hình. Có điều, nếu làm “thật” quá thì phim hoạt hình trở thành thể loại minh họa lịch sử, rất khô khan, không hấp dẫn được các em nhỏ. Thành ra thử thách lớn nhất ở đây là cách kể làm sao tôn trọng được lịch sử, bật lên được tinh thần của lịch sử nhưng đồng thời phải có sự cuốn hút, hấp dẫn đặc trưng của phim hoạt hình.

- Chị có thể chia sẻ cụ thể hơn trong hai bộ phim hoạt hình này, hình ảnh Điện Biên Phủ có gì đặc biệt?

- Thực ra, hai bộ phim này có hai cách khai thác khác nhau. Chiếc xe thồ Điện Biên có thời lượng 10 phút, thiên về chất tự sự, kể về hành trình của một cậu bé cùng chiếc xe thồ hàng trong Bảo tàng chiến thắng Điện Biên Phủ. Được xe thồ đưa đi thăm lại chiến trường xưa, cậu bé chứng kiến toàn cảnh chiến dịch Điện Biên Phủ với những điều phi thường, những kỳ tích quân dân ta đã tạo nên trong chiến thắng chấn động địa cầu.

Cùng có thời lượng 10 phút, Lời hứa Điện Biên đi sâu khai thác tình cảm. Phim nói về cuộc gặp gỡ giữa một cậu bé và ông lão nơi chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa. Ông lão là người đã tham gia những trận đánh đáng nhớ trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Ngày ấy, trước khi ra trận, những người lính hứa với nhau là sau này chiến thắng, cứ mỗi mùa hoa ban lại trở về thăm chiến trường xưa. Thế nhưng, có những chiến sĩ đã ngã xuống, ở mãi vùng đất ấy. Đồng đội của họ vẫn hàng năm trở lại, tưởng nhớ người nằm xuống. Thời gian trôi đi, 70 năm rồi, những con người đã bước ra khỏi chiến tranh cũng già đi, mất dần theo năm tháng, họ cũng chẳng thể nào trở về chiến trường xưa theo lời hứa với đồng đội năm nào.

Và trong cuộc gặp gỡ đó, cậu bé và ông lão đã hứa với nhau sẽ cùng gặp lại. Câu chuyện tiếp diễn đến một năm sau, cậu bé quay trở lại Điện Biên nhưng không còn gặp được người ông ấy. Nhưng dù ông đã mất, cậu và các bạn vẫn thực hiện lời hứa trở về Điện Biên Phủ, tiếp nối truyền thống lịch sử yêu nước trải dài các thế hệ trong quá khứ đến hiện tại và cả tương lai…

Gìn giữ và tiếp nối truyền thống

- Trong quá trình tái hiện những trang sử hào hùng của dân tộc qua hai bộ phim hoạt hình, điều gì khiến chị cảm thấy hài lòng nhất?

- Có lẽ điều khiến tôi cảm thấy hài lòng nhất chính là tìm ra cách kể lịch sử với các em nhỏ. Bây giờ chiến tranh đã lùi xa, chúng ta không thể cứ nói mãi về nỗi đau thương, mất mát, bom rơi đạn lạc, song cũng không thể hô khẩu hiệu hay tô hồng quá khứ. Tôi chọn cách kể một cách tự nhiên, nhuần nhị, để khán giả nhỏ tuổi có thể hình dung ra những gì ông cha ta đã trải qua, tự hào về điều ấy, để từng thước phim có những nốt trầm, bi thương nhưng cũng có cái đẹp, cái lãng mạn cách mạng.

Hình ảnh trong phim hoạt hình "Chiếc xe thồ Điện Biên"

- Chị nghĩ sao về vai trò của phim hoạt hình trong việc giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ?

- Tôi cho rằng phim hoạt hình là một phương tiện tuyệt vời để giáo dục, truyền đạt cho trẻ em những bài học lịch sử một cách nhẹ nhàng mà sâu sắc. Bởi lẽ, qua cách kể và hình ảnh có thể thu hút sự chú ý và khơi gợi trí tưởng tượng của các em. Như phim Lời hứa Điện Biên, tôi dùng nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng. Ví dụ hình tượng cánh hoa ban trước đây màu trắng muốt, nhưng ở vùng đất nơi chiến trường Điện Biên, hoa ban chuyển sắc hồng như thấm xương máu của cha anh. Hay hình ảnh nắm cơm của anh nuôi có sức gợi về tình đồng đội, về sự mất mát, hy sinh. Những hình ảnh ấy không phải nói đao to búa lớn, mà nhẹ nhàng thấm vào các bạn nhỏ, để các em hiểu về một thời.

- Khi thực hiện kịch bản cho bộ phim về Điện Biên Phủ, chị kỳ vọng điều gì và thấy mình nhận được gì?

- Trước khi bắt tay làm hai bộ phim này, với một người làm nghề, tôi chỉ nghĩ đây là một thử thách khó khăn cho một đề tài mà mình phải chinh phục. Nhưng càng đi sâu tìm hiểu, hiểu thêm về lịch sử, về cuộc chiến, về thế hệ cha anh, tôi càng tâm nguyện làm thật tốt để lan tỏa những giá trị, những cảm xúc mà lịch sử mang lại. Với hai bộ phim này, tôi hy vọng sẽ là cầu nối, truyền cảm hứng cho các em nhỏ lòng ham muốn tìm hiểu, cảm thán một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc. Qua đó, khơi gợi cảm xúc, để các em tự cảm nhận, tự ý thức mà bồi đắp tình yêu nước, yêu lịch sử.

Chiếc xe thồ Điện Biên sẽ được trình chiếu ra mắt đúng dịp kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Lời hứa Điện Biên đang trong quá trình sản xuất, dự kiến ra mắt tháng 11. Tuy nhiên, ngay sau khi hoàn thành khâu kịch bản, hai bộ phim đã được công chúng, báo chí rất quan tâm. Đây cũng là điều khiến tôi hạnh phúc. Tôi cảm thấy mình cũng đang thực hiện lời hứa với những người lính Điện Biên, để lớp lớp thế hệ hôm nay cùng gìn giữ và tiếp nối truyền thống, để những điều tốt đẹp sẽ mãi mãi không bị rơi vào quên lãng!

- Xin cảm ơn chị!

Lê Thư thực hiện