Thực dưỡng thuận theo mùa, giúp tăng cường sức khỏe

Sự thay đổi của mùa làm cho tốc độ, nhịp điệu, âm lượng và độ căng của mạch thay đổi. Bên cạnh đó, sự xuất hiện, phát triển và thay đổi mô hình của nhiều loại bệnh theo mùa như bệnh đau nhức xuất hiện vào mùa xuân, cảm nắng vào mùa hè, các triệu chứng liên quan đến khô da vào mùa thu và các hội chứng đột quỵ do lạnh vào mùa đông.

Do đó, việc sử dụng các loại thực phẩm theo mùa không chỉ giúp cơ thể gần gũi hơn với thiên nhiên mà còn giúp thích nghi và tăng cường sức khỏe với nguyên tắc áp dụng cơ bản là "dưỡng dương vào thời gian xuân hạ, dưỡng âm vào thu đông".

Mùa xuân

Mùa xuân là mùa của sự sinh sôi mới và sự phát triển mới. Theo y học cổ truyền Trung Quốc, mùa xuân thuộc hành mộc và chi phối hoạt động của gan. Nếu không thích ứng với khí hậu thay đổi vào mùa xuân, chúng ta có thể dễ mắc các vấn đề sức khỏe theo mùa, chẳng hạn như cúm, viêm phổi hoặc tái phát các bệnh mạn tính.

Nên giảm ăn các loại có vị chua và tăng vị ngọt, cay vì điều này tạo điều kiện cho gan điều hòa khí (sinh lực) đi khắp cơ thể. Ví dụ về các loại thực phẩm được khuyến nghị cho mùa xuân bao gồm hành tây, tỏi tây, cải lá, khoai mỡ, lúa mì, chà là, ngò, nấm, rau bina và măng.

Các loại rau xanh và lá tươi cũng nên được đưa vào bữa ăn; mầm từ hạt cũng có giá trị. Ngoài ra, chỉ nên dùng vừa phải thực phẩm chưa nấu chín, đông lạnh và chiên vì những thực phẩm này có hại cho lá lách và dạ dày nếu tiêu thụ một lượng lớn.

Do mùa đông lạnh giá khiến thời gian ở trong nhà nhiều hơn và có xu hướng ăn nhiều hơn gây mất cân bằng nhiệt vào mùa xuân, dẫn đến khô họng, hôi miệng, táo bón, dày lưỡi và nước tiểu vàng. Các loại thực phẩm như chuối, lê, hạt dẻ, mía, cần tây và dưa chuột giúp thanh nhiệt.

Mía thanh nhiệt giúp ngăn ngừa các bệnh lý khô họng, hôi miệng, táo bón.

Mùa hè

Cây phát triển nhanh vào mùa hè. Các hoạt động cũng diễn ra mạnh mẽ, khí và máu của cơ thể trở nên lưu thông hơn so với các mùa khác.

Theo thuyết ngũ hành, tim hoạt động quá mức sẽ hạn chế hoạt động của phổi, nên ăn nhiều thức ăn có vị cay nồng và giảm bớt vị đắng; điều này giúp tăng cường chức năng phổi và duy trì cơ chế tiết mồ hôi bình thường vào mùa hè.

Mồ hôi ra nhiều làm tán xạ tâm khí, suy nhược tinh thần gây ra các triệu chứng như dễ bực bội, tinh thần thấp, trằn trọc, khó ngủ. Thực phẩm có vị chua và mặn giúp làm dịu các triệu chứng này.

Mùa hè thường nóng và có mưa làm rối loạn cân bằng chất lỏng và điện giải của cơ thể, dẫn đến tình trạng uể oải, suy nhược, sốt, khát nước, chán ăn và có thể đi tiêu lỏng.

Một số thực phẩm được khuyên dùng để giữ cho cơ thể thanh mát và cân bằng như mướp đắng, dưa hấu, dâu tây, cà chua, đậu xanh, dưa leo, bầu sáp, củ sen, hạt sen, giá đỗ, thịt vịt, cá.

Nhìn chung, chế độ ăn hằng ngày nên có nhiều rau và trái cây hơn vào thời điểm này để kích thích sự thèm ăn và cung cấp đầy đủ chất lỏng. Thức ăn được nấu chín và ấm đảm bảo hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn; quá nhiều dầu mỡ, thực phẩm sống và đông lạnh có thể làm hỏng hệ tiêu hóa và dẫn đến ăn không ngon, tiêu chảy hoặc đau dạ dày.

Củ sen là thực phẩm thích hợp khi ăn vào mùa hè giữ cho cơ thể thanh mát.

Mùa thu

Mùa thu tương quan với hệ thống phổi, chi phối làn da, hô hấp, chuyển hóa chất lỏng trong cơ thể, lưu thông máu, khả năng miễn dịch và cảm xúc u uất.

Do mùa hè sôi động đã qua, mọi thứ cần phải sẵn sàng để chuẩn bị cho mùa đông khắc nghiệt. Thực phẩm rất quan trọng để đảm bảo rằng cơ thể thích nghi với sự thay đổi của mùa.

Thời tiết hanh khô thường gây ngứa họng, khô mũi, nứt nẻ môi, da sần sùi, rụng tóc và phân khô. Chúng ta cần ăn để thúc đẩy quá trình sản xuất chất lỏng trong cơ thể và tác dụng bôi trơn của chúng trên khắp cơ thể.

Thực phẩm có lợi cho việc này là củ huệ, nấm trắng, các loại hạt hoặc củ sen, bí đỏ, mật ong, sữa đậu nành và các sản phẩm từ sữa... Nên ăn nhiều thức ăn có vị chua và giảm bớt mùi hăng như hành, gừng và ớt gây ra mồ hôi, trong khi thức ăn chua như dứa, táo, bưởi và chanh có đặc tính làm se và do đó ngăn ngừa mất nước trong cơ thể.

Nấm trắng là thực phẩm mùa thu tốt cho sức khỏe.

Mùa đông

Vào mùa đông, các sinh vật sống chậm lại để tiết kiệm năng lượng, thậm chí có một số loài động vật ngủ đông. Đó cũng là mùa mà con người tiết kiệm năng lượng và xây dựng sức mạnh như một khúc dạo đầu cho mùa xuân.

Y học cổ truyền Trung Quốc tin rằng chế độ ăn uống nên được điều chỉnh để tập trung vào việc làm giàu âm và làm dịu dương, có nghĩa là chúng ta nên tiêu thụ chất béo thích hợp và thực phẩm giàu protein.

Thịt cừu, thịt bò, ngỗng, vịt, trứng, thịt thỏ, khoai mỡ, vừng, gạo nếp, chà là, nhãn, nấm đen, măng, nấm, tỏi tây và các loại hạt là những nguyên liệu phổ biến trong các món ăn vào thời điểm này.

Mùa đông ứng với hệ thận theo thuyết ngũ hành; thận cường dương ức chế tim dẫn đến tim đập nhanh, đau tim, chân tay lạnh và mệt mỏi. Nên ăn nhiều thức ăn có vị đắng đồng thời giảm vị mặn để giúp tim khỏe mạnh và giảm khối lượng công việc của thận.

Thực phẩm có vị đắng bao gồm mơ, măng tây, cần tây, cà phê, trà, bưởi, hoa bia, su hào, rau diếp, lá củ cải, cải xoăn, giấm và rượu. Một số người có thể ăn quá nhiều đồ nóng hoặc đồ ăn nhiều calo khiến nhiệt lượng tích tụ quá mức trong phổi và dạ dày có thể gặp các vấn đề như viêm phế quản, viêm họng, viêm loét dạ dày tá tràng và các vấn đề về da. Vì vậy cần cân bằng với một số món ăn và nước mát vào mùa đông.

Mùa đông cũng là thời điểm tốt để tăng cường cấu tạo tự nhiên của cơ thể và cải thiện các triệu chứng liên quan đến các bệnh mạn tính. Có thể sử dụng các loại thảo mộc tăng cường sinh lực như nhân sâm, cây sói rừng, cây bạch chỉ, rễ cây linh chi, xương cựa và nấm dược liệu cho mục đích này.

Măng tây, thực phẩm mùa đông giúp tim khỏe mạnh.

Mời bạn xem tiếp video:

Lê Thu Lương