Thu hẹp vùng biển xám, mở rộng vùng biển xanh

Quang cảnh Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 15. Ảnh: TTXVN

Chuyển màu sắc từ “xám” sang “xanh”

Tại Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 15 diễn ra trong tuần này, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho biết, trọng tâm toàn cầu đang tiếp tục chuyển dịch về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Khu vực này đã và đang trở thành trung tâm của tăng trưởng toàn cầu và là đầu tàu quan trọng cho phục hồi toàn cầu và thịnh vượng tương lai.

Theo Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt, tương lai không thể được đảm bảo nếu thiếu đi hòa bình, ổn định bền vững nói chung và trên không gian biển khu vực nói riêng. Thực tế cho thấy, cạnh tranh chiến lược đang tạo ra những chia rẽ lớn và rạn nứt lớn, điều này đã được Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhận định. Cùng với đó, xung đột đang diễn ra ở nhiều khu vực trên thế giới và trên không gian biển tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Những diễn biến phức tạp này chắc chắn không tránh khỏi nguy cơ đối đầu và xung đột.

Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt khẳng định, thực tiễn đang đặt ra yêu cầu về việc phải liên tục nhận diện những mối đe dọa tiềm tàng trên biển, rà soát những cơ chế hợp tác hiện hành để giải quyết những thách thức mới nổi và cùng nhau hành động ngăn chặn những mối đe dọa đó.

Đề cập riêng về Biển Đông, Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt cho hay, so với 15 năm trước, nhiều vùng “xám” mới đã nảy sinh cần phải được làm sáng tỏ, trong khi Biển Đông vẫn là khu vực mang lại nhiều cơ hội hợp tác tiềm năng. Đặc biệt, Hiệp định về Bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại các khu vực ngoài quyền tài phán quốc gia (BBNJ) được Liên hợp quốc thông qua vào tháng 7 vừa qua là minh chứng cho thấy các nước có mối quan tâm chung đối với biển. Việt Nam tự hào là một trong những nước tham gia ký kết đầu tiên.

Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt nhấn mạnh, chỉ thông qua hợp tác mới có thể giúp Biển Đông chuyển màu sắc từ “xám” sang “xanh”, hướng tới hòa bình và phát triển bền vững. Để làm được điều đó, điều quan trọng là phải tôn trọng và tuân thủ luật biển quốc tế, được thể hiện trong Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Việt Nam và ASEAN luôn nỗ lực hướng tới một trật tự khu vực, bao gồm không gian biển ổn định, dựa trên luật lệ. Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ việc hiện thực hóa và triển khai hiệu quả Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và Tầm nhìn hợp tác biển vừa mới được ASEAN thông qua. Đồng thời, Việt Nam luôn luôn ủng hộ những sáng kiến mới vì mục tiêu chung, thông qua các cơ chế song phương, đa phương và mới.

Thúc đẩy đối thoại

Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 15 do Học viện Ngoại giao và các cơ quan đối tác phối hợp tổ chức đã diễn ra tại thành phố Hồ Chí Minh. Hội thảo có chủ đề “Thu hẹp vùng biển xám, mở rộng vùng biển xanh”, quy tụ 200 đại biểu tham dự trực tiếp và gần 250 đại biểu đăng ký tham dự trực tuyến. Trong đó, có khoảng 50 diễn giả là các chuyên gia uy tín từ gần 20 quốc gia ở các châu lục khác nhau; gần 70 đại biểu từ các cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam.

Thuyền của ngư dân Việt Nam trên vùng biển tỉnh Bình Định. Ảnh: Thanh Trúc

Hội thảo có 8 phiên về các chủ đề: Biển Đông: Chặng đường 15 năm qua; Các nước lớn và những trách nhiệm lớn: Hợp tác và cùng chung sống trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gia tăng?; Cách tiếp cận đa phương về Biển Đông: Một xu hướng mới?; Cần một khuôn khổ pháp lý cho đấu tranh pháp lý?; Vai trò của Cảnh sát Biển trong tăng cường hợp tác ở Biển Đông; Thời điểm quyết định: Năng lượng truyền thống hay năng lượng tái tạo?; Cơ sở hạ tầng thiết yếu: Ý nghĩa chiến lược mới của công nghệ; Tiếng nói của thế hệ kế cận.

Trong lần thứ 15 tổ chức, hội thảo có nhiều điểm mới về ý tưởng và tổ chức. Đặc biệt, đây là lần đầu tiên hội thảo dành riêng một phiên thảo luận giữa đại diện từ lực lượng Cảnh sát Biển của một số nước ven biển Biển Đông. Hội thảo cũng nâng cấp phiên riêng của các nhà lãnh đạo trẻ tại khu vực trở thành phiên toàn thể trong chương trình nghị sự. Trong các năm trước, chương trình lãnh đạo trẻ ở khu vực được thiết kế là phiên thảo luận bên lề Hội thảo Biển Đông. Năm nay, việc nâng cấp phiên lãnh đạo trẻ vào chương trình nghị sự chính để hướng tới mục tiêu tạo nhận thức cho thế hệ kế cận về tầm quan trọng của hòa bình, hợp tác, thượng tôn pháp luật và tìm kiếm những góc nhìn mới về giải pháp hòa bình cho tranh chấp Biển Đông.

Đáng chú ý tại hội thảo, Nghị sĩ Anne-Marie Trevelyan, Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Vương quốc Anh phụ trách các vấn đề Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cho biết, Việt Nam và Anh là đối tác gần gũi trong các vấn đề an ninh biển. Diễn biến tại Biển Đông là mối quan tâm toàn cầu. Anh luôn muốn tăng cường quan hệ với các đối tác và ủng hộ phát triển bền vững và cùng ứng phó với những thách thức chung để bảo vệ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Bà Trevelyan khẳng định, Anh luôn tôn trọng và đánh giá cao vai trò trung tâm của ASEAN trong duy trì hòa bình và thịnh vượng tại khu vực. Anh khẳng định tăng cường cam kết với ASEAN và các nước thành viên thông qua các dự án cụ thể như Quỹ Hành tinh xanh (Blue Planet Fund), thỏa thuận thành lập Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (Just Energy Transition Partnership). Anh duy trì cam kết tại khu vực vì hòa bình và sự ổn định tại Biển Đông là ưu tiên của tất cả các quốc gia.

Còn ông Martin Thummel - Ủy viên phụ trách Đông Á, Đông Nam Á và Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao Đức nhắc lại sự cần thiết của việc tuân thủ đầy đủ UNCLOS năm 1982 và Phán quyết về Biển Đông năm 2016 của Tòa trọng tài Thường trực (PCA). Ông Thummel nhấn mạnh, để bảo đảm sự thịnh vượng và định hình trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế cần đến sự hợp tác của các nước ở khu vực.

Theo ông Thummel, ASEAN đóng vai trò chính trong việc bảo vệ luật pháp quốc tế và cách tiếp cận xây dựng ở khu vực. Tuyên bố chung Đức - Pháp - Anh về tình hình Biển Đông đã nhấn mạnh sự tôn trọng luật pháp quốc tế. Đức cũng tăng cường hợp tác xây dựng năng lực an ninh biển cho các nước ở khu vực như Cảnh sát Biển của Philippines và Malaysia. Đức đã điều động tàu hải quân đến Biển Đông vào năm 2021, 2022 và sẽ tiếp tục duy trì hiện diện để ủng hộ sự ổn định của an ninh khu vực trong thời gian tới.

Trong 15 năm qua, chuỗi Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông đã và đang tạo ra môi trường rộng mở, thẳng thắn, hữu nghị cho các chuyên gia khu vực và quốc tế hội tụ để tăng cường hiểu biết chung và thu hẹp khác biệt. Kỳ vọng trong thời gian tới, hội thảo tiếp tục trở thành một diễn đàn an ninh biển cấp độ khu vực quan trọng, rộng mở, bao trùm và sáng tạo; là nơi gặp gỡ và là điểm giao thoa giữa các lợi ích từ khu vực Ấn Độ Dương tới Thái Bình Dương và xa hơn nữa.

Thanh Trúc