Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang hồi phục

Phát hành trái phiếu riêng lẻ sơ cấp có dấu hiệu hồi phục

Theo số liệu thống kê từ SSI Research, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát hành tiếp tục chậm trong quý I/2023, nhưng các dấu hiệu phục hồi đã bắt đầu xuất hiện trong quý II. Quy mô trái TPDN phát hành riêng lẻ (TPDNRL) trong 6 tháng đầu năm 2023 là 57,3 nghìn tỷ đồng, giảm -67,8% so với cùng kỳ; phát hành ra công chúng cũng chỉ đạt 5,5 nghìn tỷ đồng, giảm -37,9% so với cùng kỳ. Trong khi các tổ chức phát hành giảm nhu cầu phát hành ra công chúng, thì xu hướng phát hành TPDNRL mới đã bắt đầu cải thiện từ đáy của quý II/2022.

Cũng theo báo cáo này, điều đáng chú ý là trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản chiếm tỷ trọng cao nhất (57%) trên thị trường sơ cấp, nhưng chỉ tập trung vào một số tổ chức phát hành. Các ngân hàng đẩy mạnh phát hành từ quý II và chiếm 31% tổng lượng phát hành, do đã giải quyết được các vướng mắc về báo cáo kiểm toán giải ngân nguồn vốn trái phiếu.

Theo các chuyên gia của SSI Research, mặc dù dữ liệu từ HNX cho thấy lãi suất trái phiếu sơ cấp tăng từ quý IV/2022, phản ánh mức sinh lời yêu cầu cao hơn để bù đắp rủi ro, nhưng mức độ tăng trên thị trường sơ cấp không theo kịp thị trường thứ cấp. Lãi suất trung bình trái phiếu các doanh nghiệp phi ngân hàng trên thị trường sơ cấp ít biến động hơn do chỉ tập trung vào một số nhà phát hành, trong khi tính thanh khoản kém trên thị trường thứ cấp khiến lợi suất trái phiếu biến động mạnh hơn.

Nhìn chung, “lãi suất trái phiếu phi ngân hàng trung bình là 12,5%/năm vào quý II/2023, cao hơn 250 điểm cơ bản so với trong năm 2021. Với lãi suất trên thị trường thứ cấp, lãi suất có thể lên tới 20% - 30% năm và hiện tại đã hạ nhiệt xuống 12% - 20%/năm tùy thuộc vào sức khỏe tài chính của nhà phát hành” – chuyên gia của SSI Research cho hay.

Cầu có thể hồi phục từ nhà đầu tư tổ chức

Theo bà Thái Thị Việt Trinh – chuyên gia của SSI Research, phát triển thị trường TPDN như một kênh cấp vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế là một trọng tâm chính sách trong Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán. Trên thực tế, thị trường TPDN không chỉ giúp giảm tải cho thị trường tiền tệ (tín dụng từ các ngân hàng) mà còn giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư cho nhiều nhà đầu tư. Vì vậy, Chính phủ đã đặt mục tiêu dư nợ thị trường TPDN phải đạt 20% GDP vào năm 2025 (hiện nay khoảng gần 14% GDP).

Sẽ có khoảng 733 nghìn tỷ đồng trái phiếu niêm yết trong 3 tháng tới

Theo ước tính của SSI Research, sẽ có tổng cộng 733 nghìn tỷ đồng trái phiếu hoặc 455 tổ chức phát hành phải đăng ký ở HNX trong vòng 3 tháng và cho đến nay, chỉ có 19 mã phát hành từ Tracodi, Vietcombank và Vinfast đã được đăng ký, với tổng giá trị là 9 nghìn tỷ đồng.

“Sau những động thái mang tính thanh lọc thị trường trong năm 2022, việc tiếp tục tái cấu trúc, minh bạch hóa thị trường, lấy lại niềm tin của nhà đầu tư vẫn sẽ là ưu tiên chính sách trong dài hạn” – bà Thái Thị Việt Trinh cho hay.

Cũng theo chuyên gia của SSI Research, bước đầu tiên trong hành trình dài hạn là việc đưa vào hoạt động sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp từ ngày 19/7/2023. Lợi ích đầu tiên của sàn giao dịch thứ cấp là sự minh bạch cho thị trường. Sàn giao dịch này có thể cung cấp cho các nhà đầu tư một cách tiếp cận dễ dàng và chính thức hơn để nghiên cứu và theo dõi đường cong lợi suất hoặc biến động giá, đặc biệt là với các tổ chức phát hành chưa niêm yết.

Bên cạnh đó, mục tiêu chính của sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp là cung cấp thanh khoản cho các nhà đầu tư. Chỉ khi giữ được quy mô thanh khoản tốt, với nhiều mã trái phiếu được giao dịch… thì mới là điều cốt lõi cho việc có thể duy trì lợi ích vốn có của một sàn giao dịch thứ cấp đối với thị trường nói chung.

Ngoài ra, theo bà Thái Thị Việt Trinh, trong một thị trường hiệu quả, các giao dịch của người mua và người bán trên thị trường thứ cấp sẽ quyết định xu hướng của lãi suất TPDN và đó sẽ là những chỉ báo mang tính định hướng để xác định các rủi ro về sức khỏe tài chính của nhà phát hành, hay các biến động vĩ mô trên thị trường.

“Với tất cả những lợi ích trên, chúng tôi đánh giá việc xuất hiện của sàn giao dịch TPDNRL thứ cấp sẽ giúp nhu cầu TPDN có thể phục hồi, trước hết là từ các nhà đầu tư tổ chức với nguồn vốn dồi dào và nhu cầu đa dạng hóa danh mục đầu tư. Đối với các nhà đầu tư cá nhân, có lẽ còn nhiều việc phải làm để khôi phục lại niềm tin và tâm lý đầu tư. Một điểm hỗ trợ cho thị trường này là môi trường lãi suất hiện tại đang có xu hướng giảm sẽ phần nào cải thiện nhu cầu đối với TPDN” – bà Thái Thị Việt Trinh cho hay.

Cần tuân thủ các tiêu chuẩn và trách nhiệm cao hơn trong phân phối

Theo các chuyên gia của SSI Research, để khôi phục nhu cầu trái phiếu và niềm tin của nhà đầu tư cá nhân, việc định hình lại cấu trúc thị trường, giảm thiểu tỷ lệ tham gia trực tiếp của các nhà đầu tư cá nhân sẽ cần được xem xét. Trong đó các bên tổ chức trung gian (ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ trái phiếu) sẽ cần tuân thủ các tiêu chuẩn và trách nhiệm cao hơn trong phân phối. Việc điều phối dòng vốn từ các nhà đầu tư cá nhân sang một kênh bảo vệ và chuyên nghiệp hơn, thay vì chỉ dựa vào một kênh phân phối đơn giản và trực tiếp như hiện tại.

Thái Duy