'Tam thể' đưa sci-fi Trung Quốc bước ra thế giới

Một cảnh trong bản phim chuyển thể Tam thể mới nhất. Ảnh: Netflix.

Bộ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Địa cầu vãng sự (hay thường được gọi bằng tên của cuốn sách đầu tiên - Tam thể) của tác giả người Trung Quốc Lưu Từ Hân đã bán được hàng triệu bản trên khắp thế giới và mang về cho ông nhiều giải thưởng, trong đó có giải thưởng Hugo năm 2015 - giải thưởng danh giá nhất cho tác phẩm khoa học viễn tưởng.

Bản dịch tiếng Anh của cuốn sách đầu tiên gần đây đã trở lại bảng xếp hạng sách bán chạy của Amazon sau khi bản phim chuyển thể mới nhất phát hành trên Netflix.

Khát vọng đưa sci-fi Trung Quốc ra toàn cầu

Khó ai ngờ rằng hơn một thập kỷ trước, rất ít độc giả ở Anh từng nghe đến Lưu Từ Hân hay Tam thể. Chia sẻ với The Guardian, Giám đốc điều hành nhà xuất bản Head of Zeus ở Anh Nic Cheetham nhớ lại rằng rằng ông không chắc liệu có ai sẽ đến ký tặng sách với tác giả ở một hiệu sách London hay không.

Ông kể: "Khi chúng tôi đến cửa hàng, đúng là có hàng trăm người đang chờ ký tên, phần lớn là sinh viên Trung Quốc. Lưu Từ Hân có đoàn làm phim theo cùng, quay phim tài liệu về anh cho một chương trình truyền hình Trung Quốc. Lúc đó chúng tôi mới nhận ra tầm cỡ tên tuổi của anh ấy ở Trung Quốc. Tại quê nhà anh ấy lừng danh như ngôi sao nhạc rock".

Lưu Từ Hân chia sẻ: "Khi đến Mỹ hoặc châu Âu trò chuyện về khoa học viễn tưởng, tôi thường nhận được câu hỏi, 'Có khoa học viễn tưởng ở Trung Quốc không?'" Chuyện này phần nào thôi thúc ông tiến hành cho dịch tác phẩm của mình sang tiếng Anh, "để công chúng Mỹ và các nước nói tiếng Anh biết rằng Trung Quốc cũng có tiểu thuyết khoa học viễn tưởng".

Tác giả Lưu Từ Hân. Ảnh: Lin Yi'an.

Điều ông và cả các nhà xuất bản đều không ngờ tới là Tam Thể đến nay đã bán được hơn 3 triệu bản tiếng Anh, vượt tổng doanh thu của tất cả các tác phẩm văn học Trung Quốc từng xuất khẩu.

Cheetham đang tìm cách xuất bản một số tiểu thuyết khoa học viễn tưởng ngoài phương Tây khi ông tình cờ biết đến Tam thể, vừa được nhà xuất bản Tor tại Mỹ mua bản quyền. Cheetham đọc và lập tức bị thuyết phục.

Nhận xét về tác phẩm, ông nói: "Trên phương diện nào đó, Tam thể giống khoa học viễn tưởng trong thời kỳ hoàng kim ở phương Tây. Bộ tiểu thuyết tập trung vào bức tranh toàn cảnh hơn là xoay quanh nhân vật. Khá ngạc nhiên rằng sách thành công ở Trung Quốc, vì tác phẩm phải tiếp cận đối tượng khán giả không thực sự có các tham chiếu khoa học viễn tưởng nào".

Khoa học viễn tưởng tương đối khan hiếm ở Trung Quốc trong những năm tháng trưởng thành của Lưu Từ Hân. Sống ở một thị trấn khai thác than ở tỉnh Sơn Tây, khi còn trẻ ông tìm thấy cuốn sách giấu trong chiếc hộp của cha - Hành trình vào tâm Trái Đất (Journey to the Centre of the Earth) của Jules Verne và lén đọc. Từ đây ông ấp ủ niềm đam mê khoa học viễn tưởng suốt đời.

Được Barack Obama, Mark Zuckerberg đề xuất đọc

Người dịch Tam Thể và cuốn thứ ba của bộ truyện Tử thần sống mãi sang tiếng Anh là Ken Liu - nhà văn người Mỹ gốc Hoa chuyên viết khoa học viễn tưởng và giả tưởng kỳ ảo. Nhận được lời mời dịch tác phẩm vào mùa thu năm 2012, Ken Liu đọc và choáng ngợp trước bộ tiểu thuyết đồ sộ bao hàm những kiến thức nhức đầu như lý thuyết lượng tử, công nghệ nano, cơ học quỹ đạo và vật lý thiên văn đan xen với những chất vấn đạo đức sâu sắc về bản chất của thiện và ác cũng như vị trí của loài người trong vũ trụ.

Tuy nhiên khi bắt tay vào dịch, ông đối diện với một vấn đề căn cốt: cấu trúc tường thuật dường như có phần bất hợp lý. Sau khi ngâm cứu, ông đưa ra đề xuất thay đổi dòng chảy câu chuyện. Trái với phỏng đoán sẽ bị khước từ, ông nhận được lời chấp thuận ngay lập tức của Lưu Từ Hân.

Bản dịch The Three-Body Problem (tựa tiếng Anh của Tam thể) ra mắt năm 2014 đã được tổng thống Mỹ đương nhiệm Barack Obama và ông chủ Facebook (hiện là Meta) Mark Zuckerberg ngợi khen và đề xuất đọc.

Chính Lưu Từ Hân cũng khuyên các độc giả hâm mộ khoa học viễn tưởng Trung Quốc nếu biết tiếng Anh nên đọc bản dịch của Ken Liu hơn là bản gốc.

Tâm Anh