Tại sao nỗ lực quân sự của phương Tây khó ngăn được Houthi?

Các nhà ngoại giao EU đã nhất trí thành lập Phái bộ Bảo vệ Biển Đỏ trong cuộc họp ngày 22.1. Ảnh: AP

Phái bộ bảo vệ Biển Đỏ của châu Âu sẽ hoạt động độc lập và không tham gia liên minh bảo vệ Biển Đỏ do Mỹ dẫn đầu. Cụ thể, EU sẽ triển khai các tàu chiến và hệ thống cảnh báo sớm trên không để bảo vệ các tàu hàng trong trường hợp có mối đe dọa. Tuy nhiên, EU hiện chưa xác định rõ quốc gia nào sẽ nắm quyền chỉ huy sứ mệnh này.

Trước đó, Mỹ đã thành lập một liên minh đa quốc gia để bảo vệ hoạt động vận chuyển trên Biển Đỏ có tên là Chiến dịch Người bảo vệ Thịnh vượng với sự tham gia công khai và giấu tên của khoảng 20 nước. Mỹ và Anh cũng tiến hành các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu của Houthi bên trong Yemen. Người ta hy vọng những cuộc tấn công này sẽ gây áp lực buộc lực lượng Houthi phải lùi bước. Nhưng không, tần suất và mức độ của các vụ quấy rối từ Houthi vẫn không giảm bớt. Các nhà phân tích cho rằng, trừ phi cuộc chiến của Israel ở Gaza chấm dứt và phương Tây thay đổi 180 độ trong cách tiếp cận đối với tình hình Trung Đông Israel, có rất ít lý do để ngăn cản lực lượng Houthis thay đổi tiếp cận đi trong tương lai gần. Có ba lý do chính giải thích cho điều này.

Ưu thế trong chiến thuật

Lý do đầu tiên và rõ ràng nhất là lực lượng nổi dậy Houthi đã có bề dày kinh nghiệm trong việc chống chọi với các cuộc không kích. Bằng chứng là suốt từ năm 2015 đến nay, phong trào này vẫn tồn tại bất chấp các cuộc tấn công của Liên minh do Ảrập Xêút dẫn đầu và được phương Tây hậu thuẫn.

Máy bay RAF Typhoon của Mỹ tấn công một tên lửa của Houthi ở Yemen. Ảnh: AP

Trước đó, từ năm 2004-2010, Houthis đã tham gia 6 cuộc chiến chống lại chính quyền trung ương Yemen. Chiến tranh du kích không phải là điều mới mẻ đối với họ và các chiến dịch quấy rối các tàu ngoài khơi gần bờ biển của họ không cần đến vũ khí phức tạp.

Giai đoạn đình chiến gián đoạn hiện nay giữa phong trào này và lực lượng quân chính phủ Yemen cũng đã giúp người Houthi điều chỉnh mạng lưới buôn lậu vũ khí, cũng như hoạt động sản xuất vũ khí trong nước của họ.

Kết quả là, chỉ với các cuộc không kích của phương Tây khó có thể giáng một đòn hạ gục vào năng lực quân sự của họ và gần như chắc chắn chỉ khiến ý chí chiến đấu của họ được củng cố. Đó là bởi vì lần đầu tiên, lực lượng này định hình hành động của mình một cách mạnh mẽ và rõ ràng hơn: chống lại Nhà nước Do Thái và những đồng minh của Israel.

Quyền lực đáng gờm

Lý do thứ hai vô cùng quan trọng đó là quyền lực của Houthis đối với các cộng đồng ở Yemen. Người Houthis hiện kiểm soát phần lớn Yemen, bao gồm cả thủ đô Sana'a, nơi chiếm khoảng 70% dân số. Người dân ở những khu vực này đã phải hứng chịu những chính sách hà khắc mang tính hệ thống trong nhiều năm từ lực lượng này chẳng hạn như duy trì trật tự bằng bạo lực, tăng cường tuyển mộ binh sĩ trẻ em, tống tiền các doanh nghiệp một cách có hệ thống, thực hiện hệ thống thuế dựa trên đẳng cấp, vũ khí hóa lương thực và nước, bao gồm cả việc chuyển hướng viện trợ lương thực để làm giàu cho cá nhân…

Điều quan trọng là bản thân Liên minh ủy nhiệm do Ảrập Xêút dẫn đầu nhằm hậu thuẫn cho Chính phủ Yemen vốn được cộng đồng quốc tế công nhận, cũng không nhận được tính chính danh ở đây do bị các cáo buộc tội ác chiến tranh và vi phạm nhân quyền.

Ước tính có ít nhất 150.000 người đã thiệt mạng kể từ khi cuộc chiến nổ ra vào năm 2015. Con số này cũng không bao gồm hàng nghìn người khác đã chết vì nạn đói và bệnh tật vốn là hệ lụy thứ phát của chiến tranh.

Chính sách hà khắc của Houthis đã khiến họ không được lòng dân. Bất đồng chính kiến là nguy hiểm do hệ thống đàn áp và giám sát khu vực phức tạp mà người Houthis đã áp đặt trong các khu vực mà họ kiểm soát. Người dân Yemen bắt đầu xuống đường biểu tình vào năm ngoái ở Ibb và thành phố Ta'izz.

Theo các nhà phân tích Yemen, trong bối cảnh bất đồng chính kiến gia tăng trong nước, các hành động của người Houthis và sự trả đũa của phương Tây đã mang lại cho nhóm này món quà “gần như hợp pháp”. Các cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu cũng tạo ra sự tin cậy cho việc lực lượng Houthi yêu cầu những người chỉ trích “ ngậm miệng lại ”.

Và điều quan trọng không kém là các cuộc tấn công của Mỹ có thể thúc đẩy nỗ lực tuyển mộ quân sự của người Houthis. Và điều này có thể giúp họ cố gắng chiếm lại các giếng dầu do chính phủ nắm giữ ở Marib, điều mà nhóm cần để trở nên bền vững về mặt kinh tế.

Biến sự phẫn nộ thành vũ khí

Lý do thứ ba khiến người Houthi sẽ không dừng tay là bởi vì ngay từ đầu họ đã tuyên bố mục tiêu là những tàu thuyền neo đậu hoặc có hướng đi tới bờ biển Israel. Và hành động của họ thể hiện sự giận dữ của khu vực rộng lớn hơn đối với cuộc chiến của Israel ở Gaza (cuộc chiến đến nay đã cướp đi sinh mạng của 25.000 người Palestine) cũng như sự ủng hộ kéo dài hàng thập kỷ của phương Tây đối với Israel và chính sách định cư gây tranh cãi của nước này ở Bờ Tây và dải Gaza.

Họ cũng đã khai thác những mối bất bình sâu sắc về các chính sách của phương Tây nói chung để củng cố các chế độ không được lòng dân trước hành động phản kháng của người dân trước đó.

Tuy nhiên, người dân Yemen nhận thức sâu sắc rằng sự trỗi dậy và mở rộng của Houthis được tạo ra nhờ việc lực lượng này khuếch trương thanh thế qua các cuộc tấn công ở Biển Đỏ, điều này gây tổn hại đến khả năng của người Yemen trong việc xác định các giải pháp địa phương cho các vấn đề địa phương.

Bằng cách lấy lý do bảo vệ người Palestine để biện minh cho hành động của mình, người Houthis đã tìm ra cách để làm mất uy tín Chính quyền trung ương trong nước. Điều này sẽ càng khó có thể đánh bật lực lượng này khỏi quyền lực hiện nay và đẩy những người dân thường Yemen vào tình trạng khốn cùng hơn.

Quỳnh Vũ/ Theo Asia Times, Euronews