Tại sao người Serb tấn công lực lượng NATO ở Kosovo?

Cụ thể, bạo lực đã bùng phát sau khi những người biểu tình người gốc Serbia này cố gắng ngăn cản các thị trưởng mới đắc cử nhậm chức ở thành phố Zvecan, sau cuộc bầu cử gây tranh cãi vào tháng 4.

Một chiếc xe bị hư hại sau cuộc đụng độ ở Zvecan, Kosovo vào hôm thứ Hai (29/5). Ảnh: CNN

Căng thẳng trong khu vực này vốn đã gia tăng trong những tháng gần đây. Dưới đây là những gì bạn cần biết về những gì đã và đang xảy ra về cuộc khủng hoảng.

Lịch sử

Kosovo tuyên bố độc lập khỏi Serbia vào năm 2008, sau cuộc chiến tranh 1998-1999, trong đó người Albania ở Kosovo cố gắng tách khỏi Cộng hòa Liên bang Nam Tư, bao gồm Serbia và Montenegro ngày nay. NATO đã can thiệp vào cuộc chiến để bảo vệ đa số người Albania ở Kosovo.

Serbia coi Kosovo là một quốc gia ly khai và không công nhận nền độc lập của nước này. Người Serb ở Kosovo coi họ là một phần của Serbia và coi Belgrade là thủ đô của họ chứ không phải Pristina. Phần lớn người Serb ở Kosovo sống ở các khu vực phía Bắc và đang yêu cầu quyền tự trị.

Thỏa thuận Brussels 2013 do Liên minh châu Âu (EU) làm trung gian đã cố gắng bình thường hóa quan hệ giữa hai nước. Theo thỏa thuận này, Serbia có thể thành lập các đô thị tự trị ở khu vực phía Bắc, nhưng những thành phố này sẽ phải hoạt động theo hệ thống pháp luật của Kosovo, với cảnh sát Kosovo là lực lượng cảnh sát duy nhất.

Hơn một thập kỷ trôi qua, các đô thị này vẫn chưa được thành lập, khiến các tranh chấp ngày càng trở nên gay gắt hơn.

Trong nhiều năm, Kosovo đã muốn người Serbia đổi biển số ô tô Serbia của họ sang biển số do chính quyền Pristina cấp. Năm ngoái, Chính phủ Kosovo đã công bố thời hạn hai tháng để đổi biển số xe, nhưng đã đẩy lùi thời hạn sau khi các cuộc biểu tình bùng phát.

Theo Reuters, các thị trưởng người Serb ở các thành phố phía Bắc, cùng với các thẩm phán địa phương và khoảng 600 sĩ quan cảnh sát đã từ chức vào tháng 11 để phản đối việc chuyển đổi biển số xe.

Điều gì gây ra các vụ bạo lực gần đây?

Vào tháng 3, hai nước đã ký một thỏa thuận mới tại Ohrin, Bắc Macedonia, nhằm bình thường hóa quan hệ một lần nữa. Nhưng sau đó, các cuộc bầu cử địa phương đã gây ra nhiều tranh cãi tại 4 thành phố ở miền Bắc Kosovo.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic kêu gọi người dân tộc Serb trong khu vực tẩy chay cuộc bầu cử. Cũng không có ứng cử viên người Serb nào tham gia ứng cử, nên các ứng cử viên người Albania đã dễ dàng giành chiến thắng.

Do lo sợ bạo lực có thể xảy ra, ủy ban bầu cử trung ương của Kosovo đã hủy bỏ kế hoạch đặt các phòng bỏ phiếu tại các trường học địa phương, thay vào đó dựng các túp lều di động do lực lượng gìn giữ hòa bình NATO bảo vệ.

Sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa, các quan chức bầu cử cho biết chỉ có khoảng 1.567 người đã bỏ phiếu ở bốn thành phố, với tỷ lệ cử tri đi bầu là 3,5%.

Thành phố Zvecan có dân số khoảng 16.800 người. Trong số này, hơn 16.000 người là người dân tộc Serb và chỉ có khoảng 500 người dân tộc Albania.

Thị trưởng người Albania mới đắc cử ở Zvecan đã giành chiến thắng với chỉ 100 phiếu bầu, khiến nhiều người nói rằng chiến thắng của ông là không hợp pháp.

Chuyện gì đã xảy ra hôm thứ Hai?

Những người biểu tình thuộc sắc tộc Serb đã ném bom xăng vào lực lượng KFOR của NATO và dùng dùi cui để đánh vào lá chắn chống bạo động của họ, khi lực lượng gìn giữ hòa bình này bảo vệ văn phòng thành phố ở Zvecan.

KFOR cho biết 30 nhân viên gìn giữ hòa bình của họ, chủ yếu đến từ lực lượng Ý và Hungary, đã bị thương. Theo KFOR, các binh sĩ bị “gãy xương và bỏng do các thiết bị gây cháy nổ tự chế”, và có ba binh sĩ “bị thương do sử dụng súng”.

Phái bộ gìn giữ hòa bình của NATO cho biết họ đã tăng cường hiện diện ở phía Bắc Kosovo sau khi các thị trưởng mới người Albania lên nhậm chức ở các khu vực phía Bắc Kosovo. KFOR cho biết mục đích của họ là “giảm nguy cơ leo thang”, nhưng quân đội “sau đó đã bị tấn công bởi đám đông ngày càng hung hãn”.

Ông Thủ tướng Kosovo Albin Kurti đã lên án "các cuộc tấn công thái quá" nhằm vào lực lượng gìn giữ hòa bình. Trong một tuyên bố, Thủ tướng Serbia Ana Brnabic cho biết tình hình ở miền Bắc Kosovo “chưa bao giờ khó khăn hơn thế”.

Phản ứng của cộng đồng quốc tế

Các nhà lãnh đạo châu Âu đã nhanh chóng lên án bạo lực. Ông Josep Borrell, người đứng đầu chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu, cho biết ông đã liên lạc với cả ông Kurti và ông Vučić và yêu cầu “cả hai bên khẩn trương thực hiện các biện pháp giảm căng thẳng ngay lập tức một cách vô điều kiện”.

Phát biểu tại một cuộc họp báo ở Brussels hôm thứ Ba, ông Borrell nói rằng EU “lên án mạnh mẽ tình trạng bạo lực ở phía Bắc Kosovo trong vài ngày qua".

Bộ Ngoại giao Pháp đã đưa ra một tuyên bố khẳng định "điều cần thiết bây giờ với Pristina và Belgrade là phải thể hiện trách nhiệm bằng cách quay lại bàn đàm phán với thái độ thỏa hiệp vì hòa bình và thịnh vượng của người dân Serbia và Kosovar".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ning cho biết: “Chúng tôi ủng hộ nỗ lực của Serbia nhằm bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ,” đồng thời kêu gọi Pristina thành lập các đô thị có đa số người Serb.

NATO đang chuẩn bị triển khai các lực lượng bổ sung tới Kosovo sau các cuộc đụng độ hôm thứ Hai, nhằm kiềm chế bạo lực và ngăn căng thẳng có thể biến thành cuộc xung đột thứ hai ở châu Âu.

Quốc Thiên (theo CNN, Reuter, AP)