Tại sao ngày càng nhiều doanh nghiệp châu Âu chọn Việt Nam hơn Trung Quốc

Công nhân làm việc tại nhà máy may mặc xuất khẩu Hưng Việt, tỉnh Hưng Yên. (Ảnh Reuters)

Việt Nam là một trong số ít quốc gia châu Á không bị suy giảm kinh tế trong đại dịch coronavirus vào năm 2020 và 2021. Năm nay, GDP của Việt Nam dự kiến sẽ tăng khoảng 5,5%, theo Ngân hàng Thế giới.

Kết quả kinh tế của Việt Nam trong và sau đại dịch đã thu hút được sự chú ý của một số công ty lớn của Châu Âu.

Nhà cung cấp ô tô của Đức Brose, có 11 nhà máy ở Trung Quốc, hiện đang quyết định một địa điểm sản xuất mới giữa Thái Lan và Việt Nam.

Vào tháng 12, Lego của Đan Mạch thông báo sẽ xây dựng một nhà máy trị giá 1 tỷ USD tại Bình Dương, một trong những dự án đầu tư lớn nhất của châu Âu tại Việt Nam cho đến nay.

Ông Daniel Müller, Giám đốc Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Á - Thái Bình Dương của Đức cho biết: “Hiện có vẻ như các công ty quy mô vừa đang ngày càng nỗ lực gia nhập thị trường Việt Nam hoặc đang đưa các hoạt động của họ ra khỏi Trung Quốc trên phạm vi rộng hơn”.

Tại sao các doanh nghiệp rời đi?

Các công ty châu Âu đang tìm kiếm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc vì một số lý do. Trong những năm gần đây, lương của người Trung Quốc tăng cao khiến Trung Quốc trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các nhà sản xuất giá rẻ.

Mức lương trung bình hàng năm ở Trung Quốc đã tăng từ khoảng 5.120 € (5.400 USD) vào năm 2010 lên 13.670 € vào năm 2020, theo Moody's Analytics.

Về mặt địa chính trị, mối quan hệ của Trung Quốc với các chính phủ châu Âu xấu đi vào năm 2021 khi EU áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc vì hành vi đối xử với người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở khu vực Tân Cương.

Bắc Kinh sau đó đã ban hành các lệnh trừng phạt của riêng mình đối với các quan chức EU và một hiệp ước đầu tư được đồng ý trước đó đã bị đóng băng.

Vào năm 2022, chính sách "zero-Covid" đang diễn ra của Bắc Kinh đã khiến chuỗi cung ứng toàn cầu rơi vào tình trạng hỗn loạn khi hoạt động sản xuất vẫn nằm im trong các thành phố bị phong tỏa. Điều này cũng làm lung lay niềm tin của các công ty EU vào Trung Quốc như một địa điểm sản xuất đáng tin cậy.

Thượng Hải chỉ mới được mở cửa trở lại gần đây sau nhiều tháng bị phong tỏa nghiêm ngặt, trong khi các khu vực của thủ đô Bắc Kinh, cũng đã bị đóng cửa trong nhiều tháng.

Tất cả những điều này đã làm suy yếu nền kinh tế và những cảnh báo đã được đưa ra rằng tăng trưởng GDP của Trung Quốc có thể giảm xuống thấp hơn nhiều so với mục tiêu trong năm nay.

Trong ba tháng đầu năm 2022, GDP của Trung Quốc tăng 4,8%, thấp hơn mục tiêu chính thức hàng năm là 5,5%, theo Ngân hàng Thế giới.

"Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, chúng tôi đã thấy các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp trong phân khúc sản xuất sử dụng nhiều lao động, bắt đầu chuyển ra khỏi Trung Quốc đại lục đến các quốc gia khác trong khu vực có chi phí thấp hơn, bao gồm cả Việt Nam", Raphael Mok, người đứng đầu mảng Rủi ro quốc gia của khu vực châu Á tại công ty xếp hạng tín dụng Fitch Solutions, cho biết.

Đồng thời, Việt Nam đã trở thành một điểm đến hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư, ông nói thêm.

Mức lương thấp hơn ở Trung Quốc và Việt Nam có tầng lớp trung lưu tăng nhanh. Chính phủ cũng đang đầu tư rất nhiều vào cơ sở hạ tầng.

EU và Việt Nam đã phê chuẩn một hiệp định thương mại tự do vào năm 2020, trong đó có hiệp định đầu tư, Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA). Thương mại song phương đã tăng lên 49 tỷ Euro vào năm 2021, tăng từ 20,8 tỷ Euro vào năm 2012, năm bắt đầu các cuộc đàm phán về Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA).

Một báo cáo của Cục xúc tiến thương mại và đầu tư của Đức chỉ ra rằng các hiệp định này cũng giúp các doanh nghiệp châu Âu tiếp cận dễ dàng hơn với các hoạt động mua sắm công tại Việt Nam. Điều này bao gồm các dự án hợp tác công tư, một lĩnh vực được chính quyền địa phương yêu thích. Theo EVIPA, tỷ lệ sở hữu tối đa của nước ngoài trong các ngân hàng thương mại tăng từ 30% lên 49%.

Tại sao Trung Quốc vẫn là thiết yếu

Matthijs van den Broek, thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp Hà Lan Việt Nam (DBAV), cho biết: “Liệu Việt Nam có 'thay thế' Trung Quốc như một lựa chọn sản xuất hay không vẫn còn phải xem xét. Ông nói: “Nhưng với tư cách là một địa điểm đầu tư mở rộng hoặc bổ sung, ngoài Trung Quốc, hoặc là một phần của chiến lược Trung Quốc + 1, chắc chắn đang có được chỗ đứng”.

"Trung Quốc quá lớn và quá tiên tiến để không thực hiện bất kỳ phần nào trong chiến lược châu Á", van den Broek nói thêm. "Việt Nam vẫn chưa ngang bằng với Trung Quốc về trình độ học vấn, lao động có kỹ năng và cơ sở hạ tầng, và hậu cần."

Muller, thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Á - Thái Bình Dương của Đức, lưu ý rằng sự tách biệt của Châu Âu khỏi Trung Quốc phụ thuộc phần lớn vào nơi đặt trụ sở của doanh nghiệp.

Ví dụ, các công ty Đức phụ thuộc nhiều hơn vào thị trường Trung Quốc so với hầu hết các nước châu Âu khác. Theo số liệu của OEC, xuất khẩu của Đức sang Trung Quốc trị giá 99 tỷ euro vào năm 2020, so với 19 tỷ euro của Pháp.

Muller nói: “Vẫn chưa rõ liệu các công ty Đức, đặc biệt là các tập đoàn lớn, có giảm đáng kể hoạt động của họ tại Trung Quốc hay không. "Đây sẽ là điều kiện tiên quyết để các quốc gia như Việt Nam có thể tin tưởng vào các khoản đầu tư mới quy mô lớn."

Nó cũng sẽ phụ thuộc vào các loại ngành được đề cập. Mok cho biết về dài hạn, các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất có giá trị gia tăng cao hơn, chẳng hạn như kỹ thuật tiên tiến và thiết bị thông minh, vẫn sẽ coi Trung Quốc đại lục là một trung tâm sản xuất do chuỗi cung ứng của họ.

Tuy nhiên, ngành sản xuất có tỷ suất lợi nhuận thấp hơn, đòi hỏi một hệ sinh thái chi phí thấp và ít phức tạp hơn, "có thể sẽ tiếp tục chuyển ra khỏi đất nước để giữ cho chi phí sản xuất ở mức thấp", ông nói thêm.

Theo Muller, nếu căng thẳng địa chính trị gia tăng hơn nữa trong tương lai, "các công ty sẽ không thể tránh khỏi việc tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc. Việt Nam sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc này."

Thành An (theo DW)