'Sử thi Bắc Kỳ': Học giả Pháp viết về đời sống Việt trải theo bốn mùa

Cuốn sách của học giả Pháp Pierre Foulon, dịch giả Phan Tín Dụng chuyển ngữ. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Ngày 4/7, Viện Pháp tại Hà Nội tổ chức tọa đàm giới thiệu cuốn sách “Xuân Thu sử thi Bắc Kỳ” của học giả Pháp Pierre Foulon.

Theo Giáo sư-Tiến sỹ Đỗ Quang Hưng, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo, cuốn sách trình bày những triết lý văn hóa phương Đông đồng thời cũng chứa đựng những góc nhìn đậm dấu phương Tây của tác giả, vậy nên có thể coi đây như một sự giao thoa của văn hóa Đông-Tây.

Giai đoạn 1920-1930, Pierre Foulon dạy triết học ở Trường Bưởi (Chu Văn An). Ông viết cuốn sách này với hy vọng con gái mình có thể đọc để hiểu về vùng đất mà cô sinh ra, vùng đất mà gia đình đã có ba đời gắn bó cũng là nơi mà ông Pierre Foulon đã cống hiến tuổi thanh xuân.

“Tôi viết sử thi theo kiểu triết học sinh thái,” đó là hướng đi của tác giả khi viết cuốn sách này.

Giáo sư-Tiến sỹ Đỗ Quang Hưng (trái) và Tiến sỹ Nguyễn Văn Dũng, Viện Văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội tại buổi tọa đàm giới thiệu sách. (Ảnh: PV/Vietnam+)

400 trang sách chia thành 4 chương tượng trưng cho Xuân-Hạ-Thu-Đông, từ những vấn đề đầy lý luận như thơ ca, triết học, nghệ thuật dân gian, chính trị, thời cuộc, cho tới các khía cạnh gắn liền với hiện thực như lối sống, nghi lễ, dịch bệnh, công việc đồng áng (tịch điền) hay những chủ đề siêu thực về cái chết, bóng đêm đều được tác giả phân tích sâu sắc.

Ở chương Mùa Xuân, tác giả đã đưa ra những miêu tả về bốn tầng lớp trong xã hội Việt Nam lúc đó (sỹ, nông, công, thương), đời sống văn hóa nghệ thuật, tám nhạc cụ (bát âm), rồi theo chân Paul Giran (tác giả cuốn “Phù thuật và tín ngưỡng An Nam”) góp thêm cái nhìn về tư duy tôn giáo, tín ngưỡng của người dân bản địa.

Pierre Foulon cũng lý giải về sự khác biệt giữa Tết Nguyên đán và Tết Tây để khẳng định rằng đó là những nét tinh túy mà xét ở góc độ nào đó, người Pháp vẫn có thể thấu hiểu người Việt vì đều có gốc gác là “hai dân tộc nông dân.”

Sang đến chương Mùa Hạ, tác giả tập trung hơn vào lối sống, nghi lễ, công việc đồng áng và sinh hoạt thị thành.

Những phân tích, liên tưởng độc đáo của tác giả được thể hiện rõ hơn ở chương Mùa Thu khi ông gắn mùa Thu với đời sống văn hóa-văn học. Tác giả người Pháp dành nhiều lời khen ngợi cho các nhà thơ Việt như Tản Đà, Nguyễn Khuyến…

Cuốn sách khép lại với chương Mùa Đông, hé lộ những cảm xúc cá nhân, những câu chuyện về gia đình tác giả trải qua ba thế hệ làm ăn, sinh sống ở ngoại thành Hà Nội.

Có thể nói cuốn sách là một sự tổng hòa về nghệ thuật, khi việc thiết kế trình bày sách được thực hiện bởi chính họa sỹ Tô Ngọc Vân – một trong bốn tứ trụ của nền hội họa Việt Nam. Tranh bìa được họa sỹ Nguyễn Tiến Lợi làm từ tranh khắc dân gian thường bày bán trong dịp giáp Tết trên hè phố và chợ Bắc Kỳ với motif tranh Tam Đa quen thuộc./.

Thùy Linh (Vietnam+)