Sóng gió còn ở phía trước

Một cuộc họp của Hạ viện Anh. Ảnh: AP

Cuộc nổi loạn bị dập tắt

Với việc thúc đẩy các thành viên đảng Bảo thủ tại Hạ viện đoàn kết thông qua dự thảo Luật Rwanda, có thể nói, Thủ tướng Anh Rishi Sunak đã thành công dập tắt một cuộc “nổi loạn” của các thành viên cánh hữu trong chính đảng Bảo thủ của ông. Dự thảo Luật được thiết kế để khẳng định rằng Rwanda là quốc gia thứ 3 an toàn cho việc tái định cư những người không được chấp nhận tị nạn ở Vương quốc Anh và là chìa khóa cho việc thực hiện thỏa thuận tái định cư người tị nạn mà Anh ký với Rwanda cách đây 2 năm, đã được Hạ viện thông qua với 320 phiếu ủng hộ và 276 phiếu chống. 18 nghị sĩ Đảng Bảo thủ đã bỏ phiếu trắng đối với dự luật, trong đó có ông Lee Anderson – người hôm 16.1 đã từ chức Phó chủ tịch Đảng để phản đối dự luật, cựu Thủ tướng Theresa May và nghị sĩ kỳ cựu Sir John Hayes. Chỉ có 11 nghị sĩ Đảng Bảo thủ bỏ phiếu chống lại dự luật, bao gồm cả cựu Bộ trưởng Nội vụ Suella Braverman và cựu Bộ trưởng Nhập cư Robert Jenrick.

Trong bối cảnh nước Anh sắp sửa bước vào cuộc tổng tuyển cử, Thủ tướng Anh đã đặt cược niềm tin và uy tín của mình vào cam kết ngăn chặn tình trạng “thuyền nhân” chở người di cư không có giấy tờ đi qua Eo biển Manche. Ông cho rằng Kế hoạch Trục xuất Rwanda sẽ có thể ngăn cản những người xin tị nạn thực hiện hành trình nguy hiểm.

Vào tháng 4.2022, Anh đã đạt được thỏa thuận với Rwanda, theo đó những người nhập cư bất hợp pháp và những người không thành công trong việc xin tị nạn sẽ được gửi đến quốc gia Đông Phi này để xử lý yêu cầu của họ tại đó. Nếu thành công, họ sẽ được cấp quyền thường trú tại Rwanda thay vì được phép quay trở lại Anh. Đổi lại, Anh trả cho Rwanda một khoản tiền.

Tuy nhiên, kế hoạch này đã vấp phải sự phản đối từ nhiều phía. Chuyến bay đầu tiên dự kiến đưa 7 người di cư đến Rwanda vào tháng 6.2022 đã bị hủy sau sự can thiệp của Tòa Nhân quyền châu Âu. Sau đó, vào 11 năm ngoái, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh đã ra phán quyết rằng kế hoạch của Chính phủ là vi phạm Luật Nhân quyền của Vương quốc.

Đó là lý do, Chính phủ của ông Sunak phải thúc đẩy dự luật khẩn cấp được gọi là Dự luật Rwanda, cho phép khẳng định Rwanda là điểm đến an toàn cho người tị nạn, đồng thời vô hiệu hóa những một số điều khoản của Luật Nhân quyền.

Thủ tướng Anh chưa thể thở phào

Thủ tướng Anh Rishi Sunak tại Hạ viện Anh, ngày 15.1. Ảnh: AP

Nếu nhìn vào cuộc nổi dậy của 60 nghị sĩ, trong đó có nhiều nhân vật chủ chốt trong đảng Bảo thủ vào ngày 16.1, thì kết quả của cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện tối muộn ngày 17.1 có thể là một tin vui đối với Thủ tướng Sunak. Tuy nhiên, các nhà quan sát, trong đó có Phó tổng biên tập tờ The Guardian của Anh cho rằng, sóng gió sẽ chưa dừng ở đó.

Do cuộc bỏ phiếu ngày 17.1 là lần trình thứ 3 tại Hạ viện, dự thảo Luật Rwanda giờ đây sẽ được chuyển lên Thượng viện, nơi đảng Bảo thủ không chiếm đa số.

Các nhà phân tích cho rằng, với quan điểm cho rằng, dự luật Rwanda không mang tính nhân văn, các thượng nghị sĩ Anh sẽ cố gắng làm chệch hướng dự luật, hoặc ít nhất là có thể trì hoãn việc thông qua. Và phương án sau được coi là khả thi hơn.

Trong trường hợp các nhà lập pháp phe đối lập lùi bước ở Thượng viện và dự luật được thông qua, dự luật cũng vẫn phải đối mặt với một loạt thách thức pháp lý từ các cá nhân bị đe dọa trục xuất tới Rwanda. Các luật sư của Chính phủ Anh cho rằng chỉ có “50/50” cơ hội chuyến bay đầu tiên đưa người tới nước thứ 3 này cất cánh trước cuộc tổng tuyển cử vào mùa thu.

Đối mặt với ông Sunak trong phiên chất vấn Thủ tướng hôm 17.1, lãnh đạo Công đảng đối lập Keir Starmer đã mô tả Kế hoạch Rwanda là một “trò hề”. “Chính phủ đã chi 400 triệu Bảng Anh tiền thuế của người dân cho một kế hoạch, nhưng vẫn không thể trục xuất một người nào”, ông Starmer nói, đồng thời cho rằng ông Sunak đã “bị chính các nghị sĩ của mình vạch mặt một lần nữa một cách tàn bạo” khi nói đến cuộc nổi loạn trong nội bộ đảng cầm quyền.

Chính phủ Rwanda đã nhận được khoảng 240 triệu Bảng từ Anh như một phần của thỏa thuận, và dự kiến sẽ nhận thêm 50 triệu Bảng vào cuối năm nay. Tổng thống Rwanda Kagame đánh tín hiệu rằng số tiền này có thể được trả lại nếu ông Sunak không thực hiện được Kế hoạch Trục xuất Rwanda. “Tiền này sẽ được sử dụng cho những người sẽ đến”, Tổng thống Kagame nói. “Nếu họ không đến, chúng tôi có thể trả lại”. Tuy nhiên, một phát ngôn viên của Chính phủ Rwanda sau đó làm rõ rằng nước này “không có nghĩa vụ” phải hoàn lại tiền.

Quan trọng nhất, Thủ tướng Sunak đã đặt cược gần như toàn bộ uy tín chính trị còn lại của mình vào việc các chuyến bay dồn dập đến Rwanda sẽ mang lại tác động ngay lập tức và đáng chú ý đến những “thuyền nhân” vượt biên trái phép qua eo biển Manche, điều mà rất ít người tin là sẽ mang lại tác động thực tế.

Ông Enver Solomon, Giám đốc Điều hành của Hội đồng Người tị nạn (Refugee Council) – một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Vương quốc Anh, cho biết dự luật sẽ khiến hàng nghìn người tuyệt vọng sẽ tìm mọi cách, có thể là bất hợp pháp, để tránh bị trục xuất. “Đã đến lúc chính phủ phải thừa nhận rằng Kế hoạch Rwanda hoàn toàn không khả thi và sẽ chỉ gây thêm đau khổ cho con người”, ông Solomon nói. “Thực tế là các kế hoạch của chính phủ đang đẩy những người tuyệt vọng vào những tình huống không an toàn và nguy hiểm. Chúng tôi lo ngại nhiều người trong số họ sẽ đối mặt với nguy cơ bị lạm dụng và bóc lột để tránh bị đưa đến Rwanda”.

Quỳnh Vũ