Sách khoa học - bồi đắp tri thức cho trẻ

Ngày càng phong phú, hấp dẫn

Theo các chuyên gia, có thể chia sách dành cho thiếu nhi thành ba dòng chính là văn học, kỹ năng và khoa học. Nếu sách văn học bồi đắp tâm hồn, sách kỹ năng bổ sung những công cụ giúp trẻ cách hành xử trong đời sống hàng ngày, thì sách khoa học là nền tảng bồi đắp tri thức và vốn sống cho trẻ. Tại Việt Nam, rất nhiều bộ sách khoa học đã được giới thiệu tới bạn đọc nhỏ tuổi như: Bách khoa tri thức trẻ em, Mười vạn câu hỏi vì sao, 365 thí nghiệm khoa học dành cho trẻ em, Khám phá thế giới, Đến thăm thành phố của tớ, Cuốn sách khổng lồ về các thí nghiệm khoa học…

Sách khoa học cho trẻ em ngày càng được ưa chuộng. Ảnh: HN

Thị trường sách khoa học dành cho thiếu nhi ngày càng phát triển theo hướng mở, không chỉ đem lại lượng thông tin ở mức độ dễ hiểu phù hợp với các đối tượng độc giả nhỏ tuổi, mà còn đem lại sự giải trí thông qua những kiến thức khoa học thú vị. Nhiều bộ sách độc đáo bởi mang đến tiếng cười cho trẻ bằng kiến thức mới lạ kèm theo cách thể hiện đa dạng, hấp dẫn. Một số bộ sách được ưa chuộng như Horrible Science (Kiến thức hấp dẫn) của Nhà xuất bản Trẻ; Kể chuyện khoa học của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam…

Gần đây nhất, bộ sách Em biết gì? gồm ba cuốn: Não bộ, Thế giới vi khuẩn, Robot và trí tuệ nhân tạo trong tủ sách khoa học của Kim Đồng giải đáp nhiều câu hỏi thú vị liên quan đến ba chủ đề khoa học còn nhiều điều bí ẩn, kết hợp giữa tranh minh họa, hình ảnh thực cùng lối diễn giải ngắn gọn, súc tích. Các tác giả của bộ sách, đồng thời là những chuyên gia giàu kinh nghiệm, đã tổng hợp nhiều kiến thức khoa học giá trị, giúp bạn đọc nhỏ tuổi hiểu hơn về ba lĩnh vực khoa học này.

Chủ nhiệm dự án Sách nhà mình Lê Thùy Dương nhận định, bộ sách có những kiến thức hết sức thiết thực đối với đời sống, với cách đưa vấn đề hấp dẫn, phù hợp với trẻ nhỏ. Sách được viết theo dạng tranh kết hợp với lời, cùng nhiều câu hỏi tương tác, qua đó các em không chỉ nắm được kiến thức về khoa học, về nội dung cuốn sách mà còn tìm hiểu thêm cả về lịch sử, địa lý...

“Đây cũng là đặc điểm của nhiều sách khoa học dành cho thiếu nhi. Kiến thức trong sách không bị bó hẹp mà gợi mở, có sự tương tác qua lại giữa nhiều lĩnh vực. Ngay cả người lớn nếu ngại đọc sách cũng có thể đọc những cuốn sách mỏng, nhỏ như thế để tìm được kiến thức hữu hiệu trong cuộc sống”, bà Lê Thùy Dương nói.

Ít sách của tác giả trong nước

Theo bà Hoàng Thanh Thủy, Trưởng ban Sách khoa học, nhà xuất bản Kim Đồng, khoảng 10 năm trở lại đây, phụ huynh và thiếu nhi Việt Nam ý thức rõ được tầm quan trọng của dòng sách khoa học. Với nội dung và hình thức ngày càng trở nên đa dạng, hấp dẫn trẻ em, số lượng ấn phẩm và doanh thu từ dòng sách này cũng tăng đáng kể. Nếu xét về số sách bán ra, sách khoa học, sách kỹ năng và sách văn học có tỷ lệ khá cân bằng; nhưng nếu xét về mặt doanh thu, sách khoa học chiếm đến 50% tổng doanh thu mảng sách thiếu nhi.

Năm 2020, Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt bộ sách dịch từ Hàn Quốc Quiz! Khoa học kỳ thú, một thời gian dài nằm trong danh mục sách bán chạy của đơn vị. Bà Hoàng Thanh Thủy cho biết, sách của Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc rất dễ được tiếp nhận ở thị trường Việt Nam vì các quốc gia này có độ gần gũi về văn hóa, thường được đông đảo độc giả Việt Nam quan tâm và ưa chuộng.

Tuy nhiên, nhìn vào dòng sách khoa học dành cho thiếu nhi ở Việt Nam hiện nay, thấy phần lớn là sách dịch từ nước ngoài. Bởi nước ngoài rất sẵn tư liệu, phương tiện, có nhiều nguồn lực để làm sách khoa học. Hơn nữa hệ thống bảo tàng, nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài cũng rất quan tâm phổ biến kiến thức khoa học, sành sỏi trong việc truyền tải kiến thức khoa học thành nội dung dễ tiếp cận. Lượng sách khoa học từ nước ngoài rất phong phú, có thể bổ sung, đáp ứng nhu cầu của các em nhỏ. Tuy nhiên, với sách lịch sử, địa lý hay văn hóa vẫn cần được ưu tiên nhà làm sách trong nước.

Cuốn Chang hoang dã: GẤU ra mắt độc giả tháng 3.2020, đã tái bản lần thứ ba, với số lượng 6.000 bản. Đấy là con số khá tích cực với một đề tài khá hẹp là bảo tồn động vật ở Việt Nam. Dẫn chứng trường hợp này, bà Hoàng Thanh Thủy cho rằng sách mua bản quyền nước ngoài nhiều nhưng hiệu quả không cao bằng sách của tác giả trong nước. Có lẽ tác giả trong nước hiểu được nhu cầu của độc giả, văn hóa Việt. Những điều đó ẩn sâu trong tác phẩm của họ, khiến chúng trở nên gần gũi với độc giả trong nước.

“Hiện tại, sách khoa học trong nước chỉ chiếm 20 - 30% tổng số sách khoa học ra mắt hàng năm. Thị trường này luôn rộng mở và chúng ta cần thêm những tác giả Việt Nam làm sách khoa học cho trẻ em. Dù sao không ai hiểu người Việt bằng chính người Việt cả”, bà Hoàng Thanh Thủy nói.

Thái Minh