Rupert Murdoch: Ông hoàng truyền thông và người khai sáng 'chủ nghĩa giật gân'

Di sản từ người cha và khát vọng tạo sự khác biệt

Vào tháng 9 năm 1953, Rupert Murdoch đến thành phố Adelaide (Úc) để nhận quyền thừa kế công ty truyền thông News Limited. Chàng trai Rupert mới 22 tuổi và chỉ có ít kinh nghiệm báo chí chứ đừng nói đến việc điều hành một tờ báo, nhưng gia đình anh đã thừa kế phần lớn cổ phần của công ty sau sự qua đời của cha anh - một nhà báo, biên tập viên và giám đốc điều hành truyền thông nổi tiếng Keith Murdoch.

Rupert Murdoch, bên phải, cùng cha mẹ là Keith và Elisabeth Murdoch vào năm 1950. Ảnh: New South

Trước đó, sau khi Rupert trúng tuyển trường Geelong Grammar vào năm 1949 với số điểm không gây ấn tượng, anh đã làm việc một thời gian ngắn với tư cách là phóng viên tập sự tại tờ Melbourne Herald dưới sự giám sát của cha mình, dành vài tháng tại tòa án cùng với một người bạn từ quê nhà trước khi đến Vương quốc Anh.

Người cha Keith đã cùng anh đến London vào đầu năm 1950 và giới thiệu Rupert với những nhân vật hàng đầu ở Phố Fleet, giúp con trai ông có được một công việc vào mùa hè với tư cách là phóng viên cấp dưới của tờ Birmingham Gazette - nơi Rupert đã gây ấn tượng khi nói với chủ sở hữu rằng tổng biên tập tờ báo này quá kém năng lực và nên bị sa thải.

Rupert sau đó đã học tại Worcester College, Oxford. Một lần nữa, anh ấy không xuất sắc trong học tập, song những người cùng thời với anh ấy nhận thấy anh ấy là người sắc sảo về tài chính, là người giải quyết vấn đề và chấp nhận rủi ro một cách khôn ngoan.

Giống như Rupert Greene, ông nội của anh, Rupert lao vào cờ bạc và uống bia nhiều hơn những gì cha mẹ anh cho là tốt cho anh. Và giống như cha mình khi còn trẻ, Rupert bị thu hút bởi tư tưởng xã hội chủ nghĩa của Đảng Lao động. Ông cũng từng nổi tiếng vì đã giữ một bức tượng của Lenin trong phòng mình ở Oxford.

NGUỒN GỐC

Là con trai của một phóng viên chiến trường nổi tiếng ở Úc, Rupert Murdoch tiếp quản công việc kinh doanh báo chí của cha mình vào đầu những năm 1950 và bắt đầu biến nó thành một đế chế truyền thông toàn cầu. Ông định cư tại Mỹ vào năm 1974 và nhập tịch vào năm 1985, rồi sinh sống tại New York City.

Một bài viết trên tạp chí New York Times viết về gia đình Murdoch vào năm 2019: “Triều đại Murdoch không có ranh giới giữa chính trị, tiền bạc và quyền lực; tất cả đều phối hợp với nhau một cách liền mạch để phục vụ mục tiêu bao trùm là bành trướng đế chế”.

Người cha Keith đã chấp nhận việc Rupert tham gia chính trường cánh tả và trong những năm trước đó đã giúp anh liên lạc với Thủ tướng Úc Ben Chifley từ Đảng Lao động, người luôn trả lời một cách lịch sự những lá thư của Rupert. Keith nói với Chifley rằng cậu con trai 18 tuổi của ông “hiện là một người làm việc nhiệt tình nhưng tôi không biết cuối cùng nó có thể theo nghiệp của tôi không?”.

Trong những tháng cuối đời, Keith tin tưởng rằng Rupert đã đi đúng hướng. Sau khi học xong ở Oxford, Rupert làm việc trên bàn biên tập viên phụ tại tờ Daily Express, do huyền thoại Arthur Christiansen làm chủ bút và được coi là một trong những tổng biên tập vĩ đại nhất của Phố Fleet.

Christiansen bị ám ảnh bởi sự chi tiết và làm việc tới 18 giờ mỗi ngày trong hơn 20 năm. Những chỉ dẫn đáng nhớ của ông dành cho nhân viên đã được lưu truyền qua nhiều thời đại, bao gồm cả lời khuyên “luôn luôn và luôn luôn thông báo tin tức cho mọi người”.

Daily Express được chọn cho Rupert vì đây là một trong những môi trường báo chí khắc nghiệt và uy tín nhất. Keith đã đích thân yêu cầu các lãnh đạo của tờ báo sắp xếp công việc cho con trai mình và Rupert được đào tạo thành một biên tập viên cấp dưới.

Bước ngoặt hướng đến đế chế truyền thông

Khi Rupert nắm quyền điều hành News Limited, kinh nghiệm báo chí của anh chỉ gói gọn bằng việc tham gia làm một vài số báo ở Herald, Birmingham Gazette và Daily Express, cùng với đôi chút kinh nghiệm từ những cuộc trò chuyện với cha mình về báo chí và những lĩnh vực khác.

Chính bởi vậy, trong sự nghiệp truyền thông vĩ đại của mình, Rupert thường được ca ngợi đã xây dựng một đế chế truyền thông chỉ từ một tờ báo đang sa sút ở Adelaide.

Tất nhiên, những giai thoại thì luôn có đôi chút cường điệu. Thực tế thì khi chàng trai trẻ Rupert thừa kế News Limited, thì công ty truyền thông này đã xuất bản các tờ báo khá nổi tiếng lúc đó là News, Mail và Barrier Miner. Công ty cũng kiểm soát đài phát thanh 2BH Broken Hill và có cổ phần nhỏ ở 5DN Adelaide.

Chắc chắn, đó là một công ty nhỏ nếu so sánh với gã khổng lồ của ngành truyền thông Úc lúc bấy giờ là Herald và Weekly Times, nhưng đó vẫn là một khởi đầu lớn đối với một thanh niên 22 tuổi. Song quả thật tờ News (Tin tức) lúc đó là một tờ báo nhàm chán và tầm thường, gặp khó khăn về doanh thu.

Khi Rupert đến Adelaide, anh bắt đầu thay đổi điều đó và tự đặt cho mình danh hiệu khác thường là “nhà xuất bản”. Những thành viên kỳ cựu của tờ báo lúc bấy giờ tỏ ra khó chịu và cho rằng Rupert sẽ phải ngồi ở một góc bàn làm việc ở News trong vài năm cho đến khi thực sự có thể đóng góp được gì. Nhưng họ đã đánh giá sai về anh ấy.

Rupert đã là chủ sở hữu trực tiếp ngay từ đầu. Về mặt biên tập, ban đầu anh trao nhiều quyền cho Rohan Rivett, người đã làm chủ bút của tờ News trong gần hai năm trước đó.

Daily Express là 'một trong những môi trường báo chí khắc nghiệt và uy tín nhất'. Ảnh: Daily Express

Rupert và Rivett vốn là bạn thân vì cha ông đã cử Rivett đến đưa tin ở London từ năm 1949 đến năm 1951, với chỉ thị phụ là phải để mắt đến con trai ông chủ. Rivett chính là cháu trai của Alfred Deakin - phóng viên chiến trường nổi tiếng và là từng tù nhân chiến tranh ở Đông Nam Á hồi Thế chiến II.

Khi Rupert đến thành phố Adelaide, Lloyd Dumas, một kình địch cũ của cha anh và là chủ tịch hãng Advertiser, đã nuôi ý định sớm loại anh khỏi lĩnh vực kinh doanh này. Vào ngày 24 tháng 10 năm 1953, Advertiser đã ra mắt tờ Sunday Advertiser.

Nó được thiết kế để đè bẹp tờ báo cuối tuần của News Limited, tờ Mail, tờ báo có lượng phát hành lớn nhất khu vực và là tờ báo có thu nhập ổn định. Mục đích là buộc những người thừa kế của Murdoch phải bán hết để Herald Weekly Times có thể mua lại công ty News Limited. Dumas còn là một mạnh thường quân, một trụ cột của xã hội ở Adelaide.

SỰ NGHIỆP

Rupert Murdoch sở hữu của hàng trăm tổ chức báo chí địa phương, quốc gia và quốc tế trên khắp thế giới, bao gồm cả ở Anh (The Sun và The Times), ở Úc (The Daily Telegraph, Herald Sun và The Australian), ở Mỹ (The Wall Street Journal và New York Post), nhà xuất bản sách HarperCollins, và các kênh truyền hình Sky News Australia và Fox News.

Ông cũng từng là chủ của các tập đoàn truyền hình hoặc truyền thông khổng lồ khác như Sky (cho đến năm 2018), 21st Century Fox (cho đến năm 2019) và News of the World (hiện không còn tồn tại). Với tài sản ròng trị giá 21,7 tỷ USD tính đến ngày 2 tháng 3 năm 2022, Murdoch là người giàu thứ 31 ở Mỹ và là người giàu thứ 71 trên thế giới theo tạp chí Forbes.

Nhưng Rupert ngay lập tức tỏ ra rằng ông sẽ không chơi theo những quy tắc ứng xử thông thường, gồm một luật bất thành văn là các chủ báo không đưa tin phản ánh về nhau. Một tháng sau khi tờ Sunday Advertiser ra mắt, tờ Mail của Rupert đã đăng một câu chuyện trên trang nhất về một số loại chiêu trò đen tối trong ngành truyền thông.

Bài báo viết rằng, sau cái chết của Keith Murdoch, Dumas đã đến gặp người vợ góa của ông, buộc bà giữ bí mật và bán cổ phần kiểm soát của gia đình trong công ty cho ông ta. Khi bà Elisabeth từ chối, ông ta đã đưa ra tối hậu thư: hoặc bán tờ Mail cho ông, hoặc Advertiser sẽ bắt đầu một tờ báo cuối tuần mới và đẩy Mail ra khỏi thị trường. Bài báo bao gồm những đoạn trích từ bức thư riêng mà Dumas đã gửi cho Elisabeth.

Dumas và Rupert đã gây ra một “cuộc chiến thông tin dai dẳng”. Tờ Sunday Advertiser là sản phẩm tốt hơn nhưng nhiều độc giả của Mail vẫn trung thành và nó vẫn chiếm ưu thế. Song vì Adelaide không đủ lớn cho hai tờ báo Chủ nhật, cả hai công ty đã kêu gọi đình chiến và đồng ý sáp nhập sau đó 2 năm. Cả hai đều nắm giữ 50% cổ phần của tờ Sunday Mail mới được sáp nhập từ tháng 12 năm 1955. Không có sự cạnh tranh nên nó mang lại rất nhiều lợi nhuận. Rupert coi cuộc hợp tác này là một thắng lợi lớn và cho biết rằng Dumas đã chùn bước.

Chủ nghĩa giật gân và báo chí lá cải

Sau đó, Rupert và Rivett phát triển tờ News thành tờ báo tự do nhất nước Úc, mang đậm chủ nghĩa phóng túng và giật gân. Murdoch đã học được rất nhiều bằng cách làm việc ở nhiều vai trò khác nhau tại tờ báo và phát triển danh tiếng nhờ nguồn năng lượng dồi dào, cũng như khả năng tháo vát và quan sát mọi giai đoạn của quá trình sản xuất. Ông cũng nổi tiếng là người hay chỉ trích và thay đổi liên tục. Một nhân viên bị choáng ngợp đã gọi chúng là “Sự gián đoạn của Rupertorial”.

Rivett tập trung vào biên tập, trong khi Murdoch tập trung vào việc tăng doanh thu quảng cáo, cải thiện lượng phát hành, cắt giảm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất. Murdoch đặc biệt giỏi trong việc thu hút các nhà bán lẻ và một số quảng cáo rao vặt mới cho tờ News. Lợi nhuận của News Limited đã tăng từ 62.000 USD khi ông bắt đầu vào năm 1953 lên 432.000 USD vào năm 1959.

Cựu Tổng thống Mỹ John F. Kennedy (giữa) gặp Rupert Murdoch (phải) tại Phòng bầu dục vào năm 1961. Ảnh: Wiki

Sau thành công với tờ Tin tức, Murdoch ngay lập tức để mắt đến việc mở rộng. Động thái đầu tiên của ông là thể hiện sự quan tâm đối với nhà xuất bản tạp chí Southdown Press. Động thái tiếp theo của ông, vào tháng 10 năm 1954, là mua lại Western Press Ltd, nhà xuất bản tờ báo Chủ nhật duy nhất của Tây Úc, tờ Sunday Times.

Có thể nói, tờ Sunday Times mới là nơi Murdoch trau dồi kỹ thuật viết báo lá cải của mình. Tờ báo này đã “thô tục” ngay cả trước khi Murdoch mua nó, nhưng ông đã làm cho nó trở nên “ầm ĩ” hơn.

Murdoch bắt đầu bay đến Perth vào thứ Sáu hàng tuần để đích thân biên soạn tờ báo theo phong cách giật gân hơn nhằm tăng doanh số bán hàng. Người viết tiểu sử Murdoch, Thomas Kiernan, cho biết Sunday Times là nơi khai sinh ra ngành báo chí giật gân và lá cải của Murdoch, với những “bài báo cường điệu và chứa đầy những câu trích dẫn bịa đặt; những thông tin giật gân; dòng tiêu đề nhức mắt, vô cùng đẫm máu”.

Một bài báo khét tiếng trong số này có tiêu đề là “Kẻ bệnh hủi hiếp dâm trinh nữ, đang sinh ra quái vật!”. Ông cũng sử dụng các cuộc thi và quảng cáo sôi động để bán được báo. Điều này cũng là một trong những dấu ấn khác trong cách tiếp cận báo lá cải của Murdoch.

Rupert ở lại Adelaide trong 7 năm, từ 1953 đến 1960. Ngoài công việc sản xuất báo, ông còn học mọi thứ có thể về đài phát thanh và truyền hình, kể cả những chuyến đi đến Mỹ. Đó là một bước ngoặt quan trọng khi Công ty TNHH Southern Television của Murdoch (60% thuộc sở hữu của News Limited) được cấp một trong hai giấy phép truyền hình thương mại ở Adelaide vào năm 1958.

Sau chuyến thăm văn phòng Philadelphia của tạp chí TV Guide nổi tiếng ở Mỹ, Murdoch sau đó đã ra mắt tạp chí truyền hình hàng tuần ở Úc. Southdown Press bắt đầu xuất bản Tuần lễ TV-Radio vào tháng 12 năm 1957. Murdoch cũng đang mua những tờ báo nhỏ ở các thị trấn xa xôi trên khắp đất nước. Ông mua lại tờ NT News ra đời từ Chiến tranh Lạnh và Mount Isa Mail vào cuối năm 1959.

Cựu giám đốc điều hành của News Limited Rodney Lever cho biết: Murdoch nhanh chóng biến NT News xuất bản 3 số một tuần và Mount Isa Mail thành tờ báo tuần 2 số. Đến năm 1965, cả hai đều trở thành báo hàng ngày.

Những bước đi táo bạo

Murdoch đã thực hiện hai bước đi táo bạo ở Adelaide vào năm 1958-1959. Một là chính trị và một là thương mại, và như nhà báo kiêm tác giả George Munster đã lưu ý, những động thái này không được phối hợp tốt: chúng mâu thuẫn với nhau.

Tờ News có quan điểm mạnh mẽ về phiên tòa xét xử Rupert Max Stuart, một nhân viên lễ hội bản địa, người đã bị kết án vào năm 1958 về tội hiếp dâm và sát hại một bé gái 9 tuổi.

Stuart bị kết án tử hình tại Tòa án tối cao Nam Úc. Rivett tin rằng Stuart đã không được xét xử công bằng và tờ News đã vận động quyết liệt để vụ án được mở lại. Các bài báo tấn công của họ nhằm vào lực lượng cảnh sát và tòa án Nam Úc là chủ đề bàn tán của cả thành phố.

Murdoch và người vợ thứ ba, Wendi, vào năm 2011. Ảnh: Wiki

HÔN NHÂN

Vào năm 1956, Murdoch kết hôn với người vợ đầu Patricia Booker, cựu tiếp viên hàng không đến từ Melbourne và ly hôn năm 1967. Năm 1967, Murdoch kết hôn với Anna Torv, một nhà báo tập sự gốc Scotland đang làm việc cho tờ báo The Daily Mirror của ông ở Sydney.

Vào ngày 25 tháng 6 năm 1999, 17 ngày sau khi ly hôn với người vợ thứ hai, Murdoch, lúc đó 68 tuổi, kết hôn với Wendi Deng, một nhà báo 30 tuổi người Trung Quốc và đang làm việc cho STAR TV.

Vào ngày 11 tháng 1 năm 2016, Murdoch tuyên bố đính hôn với cựu người mẫu Jerry Hall (lúc đó 59 tuổi) và chính thức kết hôn khi còn một tuần nữa là đến sinh nhật lần thứ 85.

Hồi đầu năm 2023, Murdoch, một người gốc Ireland, đã cầu hôn với Ann Lesley Smith - một cựu cảnh sát 66 tuổi ở San Francisco. Vào tháng 4 năm 2023, hai tuần sau khi cặp đôi đính hôn, Murdoch bất ngờ hủy hôn.

Murdoch ủng hộ người bạn Rivett “hết lòng” và coi vụ việc như một cách để tấn công cả đảng phái cầm quyền Adelaide và trong khu vực, vốn đã nắm quyền từ năm 1938 với tư cách là người hưởng lợi từ hệ thống bầu cử nhiều bất cập.

Tuy nhiên, việc đưa tin của News đã khiến Rivett, Murdoch và các nhà báo khác phải hầu tòa với một loạt cáo buộc, bao gồm cả cáo buộc từ xa xưa, hiếm khi được sử dụng về tội phỉ báng và nổi loạn, có thể khiến họ phải ngồi tù.

Rupert được cho là bị chấn động trước những rủi ro tiềm ẩn trong vụ việc. Cuối cùng, các cáo buộc đã bị bác bỏ và News đã đăng một bài xã luận xin lỗi và bác bỏ những lời chỉ trích đối với các thành viên tư pháp. Có suy đoán rằng các chính trị gia địa phương đã hủy bỏ cáo buộc để đổi lấy việc News tạm dừng chiến dịch chống lại họ.

Sự quyết đoán đến tàn nhẫn của ông trùm

Trong khi các tòa báo ở Adelaide vẫn còn xôn xao về vụ việc kiện cáo, thì Murdoch đã thực hiện một nỗ lực táo bạo khác để giành quyền kiểm soát hãng tin Advertiser. Được hỗ trợ bởi ngân hàng Commonwealth, Murdoch đã đưa ra lời đề nghị trị giá hơn 14 triệu bảng Anh bằng cổ phiếu và tiền mặt cho Advertiser Newspapers Ltd. Vào thời điểm mà News Limited có ít hơn 1,8 triệu bảng Anh trong quỹ cổ đông, đây là một trong những thương vụ đề nghị mua lại lớn nhất trong lịch sử truyền thông Úc.

Tuy nhiên, Dumas đã hủy bỏ giá thầu. Advertiser đã thông báo rằng hội đồng quản trị của họ đã từ chối và Dumas thông báo rằng những người nắm giữ hơn 50% cổ phần của Advertiser đã từ chối chấp nhận lời đề nghị của Murdoch.

Dumas nói thêm một cách chua chát rằng cộng đồng Nam Úc và các cổ đông của tờ báo có “niềm tự hào thực sự về Advertiser và sẽ không bao giờ đồng ý để nó được mô phỏng theo tờ News”, cũng như không để "ông hoàng lá cải" Murdoch thực hiện hành vi này.

Những thế lực của tờ Herald Weekly Times đã chặn Murdoch nhưng ông đã gây ấn tượng mạnh mẽ và đưa ra lời tuyên bố táo bạo về tham vọng của mình. Ông cũng đã cho thế giới kinh doanh thấy rằng ông có thể huy động được nguồn vốn đáng kể và điều hiển nhiên là ông sẽ không dễ dàng đầu hàng.

Một bước đi có phần tàn nhẫn của Murdoch là ông đã viết một bức thư ngắn gọn từ Sydney rằng ông “đã sa thải ngay lập tức” người bạn thân Rivett khỏi vị trí tổng biên tập. Đây là người mà Murdoch coi là “như người anh trai mà ông chưa từng có”. Một số suy đoán rằng việc sa thải Rivett có thể là một phần của thỏa thuận với chính quyền địa phương ở Adelaide vì vụ kiện cáo kể trên.

Những người khác tin rằng điều đó là không thể tránh khỏi vì Murdoch đang khẳng định bản thân nhiều hơn và những ưu tiên của ông đang thay đổi. Dù sao đi nữa, đó là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy Murdoch sẽ không để tình bạn cản trở công việc kinh doanh của mình - một trong những yếu tố giúp ông thành công trong sự nghiệp truyền thông rất dài và lừng lẫy của mình sau này!

Hải Anh