Phong trào Khalistan là gì và tại sao nó lại gây ra rạn nứt giữa Ấn Độ và Canada?

Phong trào Khalistan là gì?

Phong trào này muốn một nhà nước Sikh độc lập được tách ra khỏi Ấn Độ và bắt nguồn từ nền độc lập của Ấn Độ và Pakistan vào năm 1947. Ý tưởng này được thúc đẩy trong các cuộc đàm phán trước khi phân chia khu vực Punjab giữa hai quốc gia mới.

Một nhà thờ của người theo đạo Sikh ở Canada. Ảnh: Reuters

Đạo Sikh được thành lập ở Punjab vào cuối thế kỷ 15 và hiện có khoảng 25 triệu tín đồ trên toàn thế giới. Người theo đạo Sikh chiếm đa số trong dân số Punjab nhưng vẫn là thiểu số ở Ấn Độ, khi chỉ chiếm 2% trong tổng số 1,4 tỷ người.

Những người ly khai theo đạo Sikh yêu cầu quê hương Khalistan của họ, nghĩa là "vùng đất của sự thuần khiết", phải được tạo ra từ Punjab.

Những lời yêu cầu này đã tăng lên theo thời gian, dẫn tới cuộc nổi dậy bạo lực vào những năm 1970 và 1980 khiến bang Punjab bị tê liệt trong hơn một thập kỷ.

Phản ứng của Ấn Độ

Phong trào Khalistan được Chính phủ Ấn Độ coi là mối đe dọa an ninh. Giai đoạn đẫm máu nhất trong cuộc xung đột giữa chính phủ và phe ly khai người Sikh xảy ra vào năm 1984.

Thủ tướng lúc bấy giờ là Indira Gandhi đã phái quân đội vào Đền Vàng, ngôi đền linh thiêng nhất đối với người theo đạo Sikh, để trục xuất thủ lĩnh ly khai có vũ trang Sant Jarnail Singh Bhindranwale và những người ủng hộ ông.

Vài tháng sau, bà Gandhi bị các vệ sĩ người Sikh ám sát tại nhà riêng ở New Delhi. Quân đội đã phát động các chiến dịch vào năm 1986 và 1988 để tiêu diệt các chiến binh người Sikh ở Punjab.

Các chiến binh người Sikh cũng bị đổ lỗi cho vụ đánh bom chiếc Boeing 747 của Air India bay từ Canada đến Ấn Độ năm 1985, khiến tất cả 329 người trên máy bay thiệt mạng ngoài khơi bờ biển Ireland.

Cuộc nổi dậy đã giết chết hàng chục nghìn người và Punjab vẫn là tâm điểm của những vụ tấn công.

Mặc dù phong trào Khalistan hiện nay không nhận được nhiều sự ủng hộ ở Ấn Độ, nhưng nó nhận được sự ủng hộ nhỏ từ các bộ phận cộng đồng người Sikh ở Canada, nơi có số lượng người theo đạo Sikh đông nhất bên ngoài Punjab, cũng như từ những người Sikh ở Anh, Úc và Mỹ.

Lo lắng của Ấn Độ

Vào tháng 4 năm nay, Ấn Độ đã bắt giữ một nhà truyền giáo tự phong và là người ly khai theo đạo Sikh, Amritpal Singh vì bị cáo buộc khơi dậy những lời kêu gọi ủng hộ Khalistan, làm dấy lên lo ngại về bạo lực mới ở Punjab.

Đầu năm nay, Ấn Độ chỉ trích Canada vì cho phép tổ chức một cuộc diễu hành mô tả vụ ám sát Indira Gandhi, coi đây là hành động tôn vinh bạo lực của người Sikh.

Ấn Độ cũng không hài lòng về các cuộc biểu tình và phá hoại thường xuyên của những người ly khai theo đạo Sikh và những người ủng hộ tại các cơ quan ngoại giao của Ấn Độ ở Canada, Anh, Mỹ và Úc, đồng thời đã yêu cầu sự đảm bảo an ninh tốt hơn từ chính quyền địa phương.

Quan hệ Ấn Độ - Canada

Các nhà ngoại giao Ấn Độ tại Canada đã nhiều lần nói rằng việc Ottawa không giải quyết được "chủ nghĩa cực đoan đạo Sikh" và việc liên tục bị những người ủng hộ Khalistan quấy rối. Đây cũng là một điểm căng thẳng lớn trong chính sách đối ngoại song phương.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã biểu đạt những quan ngại mạnh mẽ về các cuộc biểu tình của người Sikh ở Canada với ông Trudeau bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 ở New Delhi trong tháng này.

Canada đã tạm dừng các cuộc đàm phán về hiệp định thương mại được đề xuất với Ấn Độ. Bộ trưởng Thương mại Canada Mary Ng đang hoãn chuyến công tác thương mại tới Ấn Độ. Phía Ấn Độ cũng đã trục xuất các nhà ngoại giao của Canada.

Quốc Thiên (theo Reuters)