Phòng, chống tệ nạn xã hội góp phần đảm bảo an sinh, an toàn xã hội

Không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe, sự phát triển nhân cách của con người mà còn ảnh hưởng lớn đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hôị̣, tạo nên những vấn đề nghiêm trọng về an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Đa dạng hóa các hình thức cai nghiện ma túy

Có thể khẳng định, làm tốt công tác phòng, chống tệ nạn xã hội, đồng thời ban hành các chính sách hỗ trợ, giúp đỡ người nghiện ma túy, người bán dâm và nạn nhân bị mua bán hòa nhập cộng đồng bền vững đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ, năng lực làm việc, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần giảm nghèo bền vững, tăng cường đảm bảo an ninh xã hội, tiến bộ và công bằng xã hội.

Khảo sát mô hình lao động trị liệu cho học viên cai nghiện tại Cơ sở điều trị cai nghiện ma túy tỉnh Sơn La.

Thời gian qua, Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội (PCTNXH) với vai trò cơ quan chuyên môn, đã tham mưu Bộ LĐ-TB&XH trình Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Quốc hội ban hành nhiều chính sách, chương trình, đề án về chính sách hỗ trợ đối với người sử dụng, người nghiện ma túy, người bán dâm, nạn nhân bị mua bán.

Theo đó, hệ thống cơ sở cai nghiện ma túy đã được Chính phủ quy hoạch theo hướng đa dạng hóa các biện pháp, hình thức điều trị cai nghiện (bắt buộc, tự nguyện, điều trị thay thế…) và quy mô phù hợp với tình hình và nhu cầu cai nghiện ma túy từng địa phương, vùng miền.

Thủ tục đưa người nghiện ma túy vào cơ sở cai nghiện bắt buộc trước đây do chủ tịch UBND cấp huyện quyết định, nay do TAND cấp huyện quyết định, đảm bảo quyền công dân theo hiến định.

Bộ LĐ-TB&XH đã tham mưu Chính phủ ban hành chính sách hỗ trợ cho người cai nghiện ma túy với thủ tục thông thoáng, tạo điều kiện cho người nghiện ma túy được lựa chọn các hình thức cai nghiện phù hợp và khuyến khích, huy động các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện theo quy định tham gia vào quy trình cai nghiện ma túy.

Vấn đề chất lượng, hiệu quả công tác cai nghiện ma túy, đã bước đầu khắc phục tình trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị tại các cơ sở cai nghiện ma túy bị xuống cấp, quá tải, qua đó góp phần hạn chế tình trạng bỏ trốn của học viên.

Nhiều mô hình cai nghiện mới xuất hiện, trong đó, đáng chú ý là mô hình xây dựng cơ sở cai nghiện thân thiện, kết nối chặt chẽ với cộng đồng; mô hình Điểm tư vấn, hỗ trợ cai nghiện tại cộng đồng trong việc tư vấn, hỗ trợ tạo công ăn việc làm cho người cai nghiện trở về hòa nhập cộng đồng bền vững; mô hình Đội công tác xã hội tình nguyện phân công kèm cặp giúp đỡ người nghiện; mô hình xây dựng các câu lạc bộ, các tổ nhóm tự lực, đồng đẳng của người sau cai tự giúp đỡ nhau...

Hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho người bán dâm

Từ khi xây dựng và thực hiện Pháp lệnh Phòng, chống mại dâm (năm 2023) đến nay, bám sát các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống mại dâm đã có sự thay đổi đáng kể để phù hợp tình hình thực tiễn. Trong giai đoạn 2003-2012, công tác giáo dục, chữa trị̣, hỗ trợ người bán dâm được thực hiện chủ yếu tại các Trung tâm Chữa bệnh - Giáo dục - Lao động xã hội.

Giai đoạn từ năm 2013 đến nay, thực hiện Nghị quyết 24/2012/NQ-QH13 của Quốc hội về việc thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính, theo đó không áp dụng biện pháp xử lý vi phạm hành chính đưa vào cơ sở chữa bệnh đối với người có hành vi bán dâm, Bộ LĐ-TB&XH đã chỉ đạo tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp mới về phòng, chống tệ nạn mại dâm.

Cụ thể, hướng dẫn các địa phương lồng ghép việc hỗ trợ người bán dâm với các dịch vụ hỗ trợ xã hội như: Hỗ trợ y tế, phòng, chống HIV; hỗ trợ học nghề, tạo sinh kế; trợ giúp pháp lý, phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới…

Tổ chức triển khai thí điểm một số mô hình hỗ trợ can thiệp giảm hại, hòa nhập cộng đồng với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận, sử dụng các dịch vụ xã hội, hòa nhập cộng đồng đối với người bán dâm sau khi bị xử phạt vi phạm hành chính, như: Mô hình cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho người bán dâm tại cộng đồng, trung tâm công tác xã hội;

Mô hình hỗ trợ nhằm bảo đảm quyền của người lao động trong các cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ phát sinh tệ nạn mại dâm; mô hình hỗ trợ tăng cường năng lực của các nhóm đồng đẳng/nhóm tự lực/câu lạc bộ của người bán dâm trong việc tiếp cận, truyền thông và hỗ trợ giảm hại, phòng, chống bạo lực giới.

Theo đó, từ năm 2016 đến năm 2020, mô hình cung cấp dịch vụ hỗ trợ xã hội cho người bán dâm được triển khai tại 21 tỉnh, thành phố với 113 điểm mô hình và từ năm 2021 đến nay, 16 địa phương với 91 địa bàn triển khai mô hình.

Tăng cường phối hợp liên ngành trong tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán

Từ năm 2011, Cục PCTNXH đã tham mưu Bộ LĐ-TB&XH phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Công an và các bộ, ngành, tổ chức có liên quan tham mưu trình Chính phủ, Quốc hội ban hành Luật Phòng, chống mua bán người. Đây là khung pháp lý thuận lợi để thực hiện công tác tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán hòa nhập cộng đồng.

Bên cạnh đó, căn cứ chỉ đạo của Chính phủ về Chương trình hành động phòng, chống mua bán người các giai đoạn 2011-2015, 2016-2020 và 2021-2025, Cục PCTNXH đã xây dựng và trình Bộ trưởng ban hành 3 quyết định triển khai các chương trình với mục tiêu nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, xác minh, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán, tạo điều kiện cho nạn nhân bị mua bán được tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ xã hội cơ bản, hòa nhập cộng đồng bền vững; khuyến khích tổ chức, cá nhân Việt Nam tham gia vào công tác hỗ trợ nạn nhân.

Năm 2022, Cục PCTNXH tham mưu Bộ LĐ-TB&XH phối hợp các Bộ: Công an, Quốc phòng, Ngoại giao ban hành Quy chế số 2548/QCPH-LĐTBXH-CA-QP-NG ngày 18/7/2022 về phối hợp trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán, nhằm tăng cường trách nhiệm và sự phối hợp trong chỉ đạo, điều hành của các bộ đối với công tác này;

Nâng cao hiệu quả, chất lượng của việc tổ chức thực hiện các biện pháp, giải pháp trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán; kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, bất cập của các bộ, ngành trong thực tiễn; tăng hiệu quả bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nạn nhân một cách chủ động và hiệu quả hơn.

Công tác tập huấn cho cán bộ làm công tác hỗ trợ nạn nhân được chú trọng. Chính sách, chế độ đối với nạn nhân tiếp tục được nghiên cứu, sửa đổi bổ sung để phù hợp với tình hình thực tế, tạo các điều kiện thuận lợi nhất cho họ nhanh chóng trở lại cuộc sống bình thường.

Từ khi thực hiện Luật Phòng, chống mua bán người đến nay, trên 8.000 nạn nhân được xác định và hỗ trợ theo quy định. Tại các địa phương, 100% trường hợp nạn nhân trở về chính thức, tự trở về hoặc được giải cứu đều nhận được sự hỗ trợ phù hợp.

Hỗ trợ nhóm yếu thế, đảm bảo an sinh, an toàn xã hội

Thời gian tới, để nâng cao hiệu quả công tác PCTNXH, đảm bảo an sinh xã hội, đảm bảo quyền con người, cần thiết phải xây dựng hệ thống dịch vụ xã hội phù hợp, thân thiện, tạo điều kiện cho người bán dâm, người nghiện ma túy, nạn nhân bị mua bán dễ dàng tiếp cận, sử dụng khi có nhu cầu. Theo đó, việc hoàn thiện chính sách cần triển khai theo hướng:

Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật theo hướng đảm bảo tôn trọng quyền con người, chú trọng các giải pháp mang tính xã hội nhằm giảm tác hại do sử dụng, nghiện ma túy và hoạt động mại dâm gây ra đối với người nghiện ma túy, người bán dâm và xã hội, góp phần giữ gìn sự ổn định, an toàn xã hội và phát triển đất nước.

Tăng cường chỉ đạo, điều hành, giám sát trong thực thi các chính sách phòng, chống ma túy, mại dâm, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán và các chương trình hỗ trợ can thiệp; thúc đẩy lồng ghép và triển khai các chính sách sẵn có về các dịch vụ trợ giúp dành cho người nghiện ma túy, người bán dâm, nạn nhân bị mua bán trên cơ sở tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp và không kỳ thị, phân biệt đối xử.

Triển khai thực hiện các chương trình giảm nghèo bền vững thông qua hướng nghiệp, dạy nghề, tạo việc làm, vay vốn phát triển sản xuất… kết hợp truyền thông nâng cao nhận thức cho các đối tượng có nguy cơ nhằm giảm thiểu các tác nhân dẫn đến nghiện ma túy, bán dâm và mua bán người.

Xây dựng thí điểm các mô hình trợ giúp tại cộng đồng, từng bước hình thành hệ thống dịch vụ hỗ trợ trọn gói (bao gồm các dịch vụ như chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ sinh kế, vay vốn, dạy nghề, tạo việc làm, trợ giúp pháp lý…) nhằm tạo điều kiện cho người nghiện ma túy, người bán dâm, nạn nhân bị mua bán hòa nhập cộng đồng bền vững.

Tăng cường huy động các nguồn lực cho chính sách PCTNXH. Khuyến khích, tạo môi trường thuận lợi để phát triển đa dạng các mô hình an sinh xã hội, các hoạt động tình nguyện dựa vào sự tham gia của cộng đồng (các đoàn thể địa phương, doanh nghiệp, nhà hảo tâm, gia đình, dòng họ…) trong việc cung cấp các dịch vụ xã hội cho người nghiện ma túy, người bán dâm, nạn nhân bị mua bán.

Tăng cường hợp tác quốc tế, tranh thủ nguồn lực, kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới trong xây dựng và thực hiện các chính sách về PCTNXH.

Đàm Thị Minh Thu

Cục trưởng Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội

LĐXH