Nợ xấu phình to, thị trường mua bán nợ vẫn đìu hiu

Trong một năm qua, gần 13.000 tỷ đồng nợ xấu đã được xử lý, tuy nhiên chỉ có khoảng 10% trong số đó được mua bán theo giá thị trường.

Nợ xấu tăng mạnh, tài sản rao bán "ế"

Theo thống kê của VnBusiness từ báo cáo tài chính quý II/2023 của 27 ngân hàng niêm yết, tính đến ngày 30/6, tổng nợ xấu là hơn 188.000 tỷ đồng, tăng hơn 67.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, những khoản nợ xấu nghi ngờ, nợ dưới tiêu chuẩn đều tăng tại hầu hết các ngân hàng.

Tính đến hết 30/6, tỷ lệ nợ xấu trung bình của 27 ngân hàng ở mức 2,02%, tăng 0,41 điểm % so với đầu năm. Trong đó, có 9 ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu vượt quá 3%. Cá biệt, 1 ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao nhất hệ thống lên đến hơn 25%. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu trung bình giảm từ 127% còn 105%.

Không chỉ "nóng ruột" vì nguy cơ nợ xấu phình to, các ngân hàng còn "đau đầu" vì việc xử lý nợ đang gặp nhiều vướng mắc.

Còn theo thống kê từ WiGroup - tổ chức cung cấp dữ liệu tài chính và nghiên cứu thị trường, trong một năm qua, ngoài nợ có khả năng mất vốn, nợ nghi ngờ tăng gần 24.000 tỷ đồng, nợ dưới tiêu chuẩn tăng 15.000 tỷ đồng. Đáng nói, tỷ lệ bao phủ nợ xấu lại giảm từ 150% xuống còn khoảng 102%, thậm chí có ngân hàng chưa đến 10%.

Nợ xấu gia tăng trong bối cảnh chính sách tái cơ cấu nợ mới của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã được triển khai từ tháng 4/2023. Đây được coi là một giải pháp tình thế giúp hạn chế tình trạng nợ xấu gia tăng. Tuy nhiên, nợ xấu vẫn tăng mạnh cho thấy những thách thức mà nền kinh tế và hệ thống ngân hàng đang phải đối mặt.

Không chỉ nóng ruột vì nguy cơ phình to của nợ xấu, các ngân hàng còn "đau đầu" vì xử lý nợ đang gặp nhiều vướng mắc.

VietinBank đã thông báo danh sách gần 400 tài sản bảo đảm cần xử lý, trong đó có nhiều khách sạn 4-5 sao, tòa nhà văn phòng quy mô hàng trăm tỷ đồng.

Tương tự, nhiều ngân hàng khác cũng đang dồn dập bán đấu giá hàng trăm tài sản đảm bảo của các khoản nợ xấu. Đáng chú ý, số lượng các khoản nợ, tài sản được rao bán trong giai đoạn gần đây ngày càng tăng nhanh từ phân khúc giá trị thấp đến cao cấp với giá trị vài trăm triệu cho đến hàng trăm, nghìn tỷ đồng. Thế nhưng, việc thanh lý tài sản khó khăn. Rất nhiều khoản nợ, tài sản đảm bảo giá trị lớn liên quan tới bất động sản rao bán 10 - 20 lần vẫn "ế".

Theo Ngân hàng Nhà nước, hiện nay, tăng trưởng của tín dụng bất động sản đang ghi nhận mức thấp hơn so với tăng trưởng chung. Dư nợ kinh doanh bất động sản trong 6 tháng đầu năm 2023 đã tăng trưởng vượt tốc độ tăng trưởng của cả năm 2022 (17,41% so với 10,73%) nhưng dư nợ tiêu dùng, tự sử dụng bất động sản chiếm đến 65% dư nợ tín dụng bất động sản lại giảm 1,12%. Đây cũng là năm đầu tiên trong 3 năm vừa qua, dư nợ tiêu dùng, tự sử dụng bất động sản xuất hiện xu hướng giảm (cuối năm 2022, tín dụng lĩnh vực này tăng 31,01%).

Những diễn biến trên cho thấy sức cầu yếu trên thị trường khi người dân giảm nhu cầu mua bất động sản dẫn đến việc các doanh nghiệp khó bán được hàng để thu tiền về trả nợ các nghĩa vụ tài chính đến hạn (gồm trái phiếu, tín dụng,…).

VAMC cần tăng thêm nguồn lực

Liên quan đến câu chuyện ngân hàng “ế” khi thanh lý tài sản bảo đảm, các chuyên gia cũng cho rằng, ngoài nguyên nhân do thị trường bất động sản đóng băng; việc xử lý tài sản đảm bảo và thu hồi nợ còn nhiều vướng mắc, bao gồm sự không đồng nhất trong hành lang pháp lý cho quá trình xử lý nợ, chưa có sự đồng bộ và thống nhất trong cách thức thực hiện, còn do thị trường mua bán nợ xấu ở Việt Nam vẫn chưa được định hình và còn nhiều hạn chế.

Trong năm 2023, Công ty Quản lý tài sản (VAMC) dự kiến mua nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt tối đa là 12.000 tỷ đồng (giá mua nợ), mua nợ xấu theo giá trị thị trường đạt hơn 2.700 tỷ đồng và xử lý thu hồi nợ đạt 14.000 tỷ đồng (dư nợ gốc).

Tuy nhiên, đại diện VAMC cho biết, công ty gặp khó trong việc tìm kiếm các nhà đầu tư quan tâm mua tài sản đảm bảo hoặc khoản nợ và kế hoạch trả nợ của khách hàng khi tình hình kinh tế vĩ mô có nhiều biến động.

Trước tình hình nợ xấu đáng báo động, VAMC đã có cuộc gặp với các công ty mua bán nợ của các ngân hàng để tăng cường hiệu quả xử lý nợ xấu.

Theo đánh giá của các công ty mua bán nợ, con số 10% nợ xấu được mua bán theo giá thị trường so với tổng giá trị nợ xấu của toàn hệ thống còn khiêm tốn. Tỷ lệ này có thể tăng lên nếu VAMC được tham gia đấu giá mua các khoản nợ của các ngân hàng.

Do đó, các chuyên gia khuyến nghị, để tăng khả năng mua nợ từ ngân hàng về xử lý qua đấu giá và đưa lên sàn giao dịch nợ tập trung, VAMC cần tăng thêm nguồn lực.

Ông Đỗ Giang Nam, Phó Tổng Giám đốc VAMC cho biết: "Việc VAMC phát hành trái phiếu với lãi suất thực tế từng thời điểm cho các tổ chức tín dụng thay vì trả bằng tiền để mua nợ thị trường nhằm tăng lực cầu và thúc đẩy quá trình xử lý nợ xấu. Bên cạnh đó, đây cũng sẽ là công cụ hữu hiệu góp phần tăng nguồn lực của VAMC trong việc mua bán nợ".

Trong khi đó, chuyên gia ngân hàng, TS Cấn Văn Lực cho rằng, cần sớm hoàn thiện nghị định về thị trường mua bán nợ; mở rộng phương thức mua bán nợ và sản phẩm, dịch vụ liên quan (cho phép chứng khoán hóa). Đồng thời, cho phép thành lập Hiệp hội các doanh nghiệp mua bán nợ; tổ chức nhận ủy thác (trustee) cho nhà đầu tư nước ngoài, công ty định giá, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, công ty môi giới… Bên cạnh đó, cần phát triển thị trường thứ cấp, tăng tính thanh khoản (nghiên cứu thành lập công ty tái cho vay thế chấp) để thúc đẩy phát triển thị trường mua bán nợ.

Huyền Anh