Nhớ 'thủ lĩnh' bộ đội đường ống xăng dầu

Năm 1968, Thiếu tá Mai Trọng Phước được giao trọng trách Chỉ huy trưởng Công trường 18 xây dựng công trình đường ống dã chiến đầu tiên vận chuyển xăng mang mật danh “X42” dài 42 km. Đường ống vượt qua tam giác lửa Vinh - Nam Đàn - Linh Cảm, từ kho N1 (Nam Thanh, Nam Đàn, Nghệ An) vượt sông Lam, sông La vào kho N2 (Nga Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh). Ngày 10-8-1968 dòng xăng đầu tiên đã được bơm vào kho N2, cấp phát xăng cho các đơn vị vận tải phía trước. Qua đó, khẳng định khả năng đường ống có thể vận chuyển xăng dầu trong chiến tranh phá hoại ác liệt của địch.

Đại tá Mai Trọng Phước. Ảnh do Hội Truyền thống Đường ống xăng dầu Trường Sơn cung cấp.

Tiếp đó, suốt 3 tháng trời, Công trường 18 đã chống chịu sự đánh phá ác liệt của B52 và mọi thứ bom đạn của không lực Mỹ tại các trọng điểm trên Đường 12. Đúng Giao thừa Tết Kỷ Dậu 1969, dòng xăng đường ống đầu tiên vượt đỉnh Trường Sơn qua đèo Mụ Giạ vào tới kho Na Tông trên đất bạn Lào, bảo đảm xăng kịp thời cho các binh trạm Đoàn 559.

Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Chỉ huy trưởng Công trường 18, Thiếu tá Mai Trọng Phước được giao nhiệm vụ Binh trạm trưởng Binh trạm 169, binh trạm đường ống xăng dầu đầu tiên của Quân đội, gồm 4 tiểu đoàn, phụ trách hệ thống đường ống dài 350km từ Vinh (Nghệ An) đến Na Tông, Ka Vát (Khăm Muộn, Lào). Ngày 9-3-1969, Binh trạm 169 lần đầu tiên vận hành thông suốt trên toàn tuyến, chứng minh Bộ đội đường ống có thể vận hành liên tuyến ở cấp trung đoàn, đặt cơ sở cho sự hình thành các trung đoàn đường ống sau này.

Tháng 10-1970, Thiếu tá Mai Trọng Phước được điều động, đảm nhiệm Trung đoàn trưởng Trung đoàn 592, Trung đoàn đường ống đầu tiên của Bộ tư lệnh Trường Sơn. Ông đã chỉ huy Trung đoàn trong hai mùa khô đầu tiên gian khổ ác liệt nhất, đặc biệt là trọng điểm Pha Bang Nưa.

Trong Chiến dịch Đường 9-Nam Lào (1971), khi chỉ còn vài ngày mở màn chiến dịch, địch dùng tên lửa điều khiển bằng laser phá hủy trạm bơm T5 tại bản Cọ, toàn bộ tổ thợ bơm hy sinh. Trong lúc hiểm nghèo đó, ông đã chỉ đạo các kỹ sư của Trung đoàn áp dụng lý thuyết của Hồng quân Liên Xô vào hoàn cảnh Trường Sơn, bơm vượt trạm thành công, vượt cung đường 70km cho các trạm bơm phía trước đưa xăng vượt Đường 9 phục vụ tác chiến. Trong chiến dịch này, ông là người chỉ huy đầu tiên của bộ đội đường ống hoàn thành thắng lợi cùng lúc 3 nhiệm vụ: Bơm xăng phục vụ chiến dịch, đối phó với sự đánh phá các liệt của không quân Mỹ, đánh địch mặt đất bảo vệ tuyến ống…

Những chiến công của hai mùa khô thử thách ác liệt này là nhân tố quan trọng nhất để Trung đoàn 592 và Tiểu đoàn 668 của Trung đoàn được tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân đầu tiên của bộ đội xăng dầu đường ống.

Đại tá Mai Trọng Phước (đứng giữa) được đồng đội quý mến. Ảnh do Hội Truyền thống Đường ống xăng dầu Trường Sơn cung cấp

Đầu năm 1972, Trung tá Mai Trọng Phước được điều lên giữ chức Phó cục trưởng Cục Tham mưu vận chuyển, Bộ tư lệnh 559 để tăng cường công tác tham mưu, chỉ đạo công tác xăng dầu, đường ống đáp ứng quy mô phát triển nhanh chóng của tuyến chi viện. Bộ đội đường ống Trường Sơn đã phát triển lên 3 trung đoàn, phụ trách tuyến ống suốt từ nam sông Gianh đã vươn vào tới gần ngã ba biên giới.

Tháng 4-1972, đế quốc Mỹ mở cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai. Trung đoàn 671 là đơn vị bị đánh phá ác liệt nhất cả từ máy bay và pháo hạm tàu. Ông lại cùng cơ quan rong ruổi trên những cung đường lửa Quảng Bình để chỉ đạo Trung đoàn 671 vận hành, giữ vững dòng xăng vào mặt trận.

Với những thành tích nói trên, Đại tá Mai Trọng Phước là người đóng góp xứng đáng vào chiến công của bộ đội đường ống Trường Sơn. Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên đánh giá: “Nếu đường Trường Sơn là huyền thoại thì đường ống xăng dầu là huyền thoại trong huyền thoại đó”.

Từ năm 1978, Đại tá Mai Trọng Phước đảm nhiệm chức vụ Cục trưởng Cục Xăng dầu cho đến khi nghỉ hưu. Với cương vị này, ông đã có nhiều đóng góp cho ngành xăng dầu quân đội.

Từ khi nghỉ hưu, ông đã đem hết sức mình cho việc phát huy truyền thống và làm công tác nghĩa tình đồng đội. Ông trực tiếp chỉ đạo xuất bản cuốn sách “Bộ đội đường ống Trường Sơn-Lịch sử và nhân chứng”; đồng thời, động viên anh em biên soạn các tài liệu để lưu giữ truyền thống, lưu giữ kinh nghiệm của bộ đội đường ống trong chiến tranh.

Đại tá Mai Trọng Phước (ngồi giữa) dự Lễ kỷ niệm 60 năm mở đường Trường Sơn năm 2019. Ảnh do Hội Truyền thống Đường ống xăng dầu Trường Sơn cung cấp

Ông hầu như không mấy khi vắng trong các buổi gặp mặt truyền thống bộ đội xăng dầu Trường Sơn. Ông luôn đem theo người quyển sổ chỉ nhỉnh hơn lòng bàn tay, ghi các số điện thoại, địa chỉ để giữ liên lạc với bạn bè, đồng đội. Ông không quản ngại đến những vùng xa xôi thăm hỏi giúp đỡ những đồng đội khó khăn. Ngoài 90 tuổi mà chẳng hề nghỉ ngơi, sẵn sàng cùng chúng tôi vào tận Quảng Bình, Quảng Trị để làm việc nghĩa tình. Ông dày công sưu tầm, biên tập lại nhiều tài liệu, bài thuốc đông y chăm sóc sức khỏe và chữa các bệnh thường gặp, nhất là của người già, in thành nhiều bản tặng cho mọi người tham khảo trong những dịp gặp mặt, được anh chị em trân trọng đón nhận.

Đại tá Mai Trọng Phước đã ra đi ở tuổi 100. Ông đã sống một cuộc đời đáng tự hào. Trong trí nhớ của bộ đội xăng dầu đường ống nói chung và xăng dầu đường ống Trường Sơn nói riêng, ông là người chỉ huy tài giỏi, chí tình chí nghĩa với đồng đội đến những phút cuối đời.

Đại tá NGUYỄN VĂN TẠO - Cựu chiến binh đường ống xăng dầu Trường Sơn

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Phóng sự Điều tra xem các tin, bài liên quan.