Ngày đông ăn mắm tép đồng

Hồi tôi độ 9-10 tuổi, vào những đêm trăng sáng, trời động, mọi người đổ xô đi bắt tép đồng. Tép đồng theo dòng ùn ùn về mương làng, nhiều đến nỗi chỉ cần mang rổ rá ra đặt xuống hai bên bờ, rải thêm chút thính vào trong…, chỉ một lúc thôi kiểu gì cũng có cả mớ tép nặng tay mang về. Thế rồi, nhà nhà phơi tép khô cất giữ ăn dần, người người làm mắm tép để dành ăn quanh năm. Ai cũng bảo có mắm tép ăn trong những ngày đông mưa phùn giá rét là tuyệt nhất!

Tên gọi mắm tép bắt nguồn từ nguyên liệu chính làm nên món này là tép riu (còn gọi là tép đồng). Tép làm mắm phải béo, phải tươi, con nào con nấy mình mẩy nở phồng, vỏ trong, búng tanh tách. Tùy vào cách làm mắm tép chua hay ngọt sẽ quyết định lượng muối sử dụng ít hay nhiều. Muối phải là loại hạt sạch.

Ngoài ra, mắm tép còn cần đến nguyên liệu không thể thiếu là thính. Mẹ tôi vẫn chọn thính gạo thay vì thính ngô (bắp) hay vừng (mè) trắng. Gạo làm thính được vo sạch, để ráo, rang nhỏ lửa cho chín vàng giòn rồi đem xay mịn.

Điều quan trọng quyết định chất lượng cuối cùng của món mắm tép là nghệ thuật làm mắm khéo léo của mẹ. Thời gian ủ mắm thường kéo dài khoảng 2 tháng là có thể lấy ra ăn xổi. Tuy nhiên, mẹ vẫn thường ủ mắm trong khoảng 5 - 6 tháng, có khi gần một năm (gọi là mắm trường). Kinh nghiệm cho thấy mắm ủ càng lâu thì hương vị càng thơm, càng đậm đà, càng nhiều dinh dưỡng.

Mẹ tôi vẫn thường "khai trương" hũ mắm tép vào những ngày giữa đông. Mắm tép mà ăn vào mùa đông thì đúng điệu, nhất là khi được chế biến thành nước chấm hay chưng với trứng, với tóp mỡ… Ngon nhất vẫn là mắm tép chưng với thịt ba chỉ.

Bữa cơm mùa đông qua đôi bàn tay chỉn chu, khéo léo, yêu thương của mẹ với cơm dẻo, rau lang luộc và món thịt ba chỉ chưng mắm tép luôn hấp dẫn, khiến ai nấy phải háo hức, thèm thuồng.

Món mắm tép đồng dân dã là thế nhưng đã gói ghém tất cả hương vị quê nhà, ký ức tuổi thơ, tình thân gia đình…, đủ khiến ai xa quê cũng nhớ, cũng mong ngóng được trở về!

Xanh Nguyên