Megastory: Quyết sách gỡ khó cho siêu dự án: Bài 2: 'Bấm nút' khơi thông điểm nghẽn

Theo Nghị quyết số 53/2017/QH14 ngày 24-11-2017 về Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư sân bay Long Thành (Nghị quyết số 53), việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được tiến hành một lần và hoàn thành trước năm 2021. Tuy nhiên, do gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện, dự án đã không thể hoàn thành đúng tiến độ.

Chính vì vậy, việc Quốc hội Khóa XV đồng ý kéo dài thời gian thực hiện và bổ sung nguồn vốn cho dự án đã thể hiện sự quan tâm, đồng hành của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất để đưa dự án “về đích” sớm nhất.

Đối với phần diện tích gần 5 ngàn ha phục vụ xây dựng sân bay Long Thành, đến thời điểm này chỉ còn hơn 10ha là tỉnh Đồng Nai chưa hoàn thành công tác thu hồi. Theo quyền Chủ tịch UBND tỉnh Võ Tấn Đức, với phần diện tích còn lại này, địa phương sẽ hoàn thành thu hồi trong năm 2023.

Nếu như công tác thu hồi đất đã tiến sát vạch đích thì việc xây dựng khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn, nơi bố trí tái định cư cho các hộ dân có đất bị thu hồi, đủ điều kiện bố trí tái định cư của dự án sân bay Long Thành hiện vẫn đang còn dở dang.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh cho hay, trong 11 công trình hạ tầng xã hội tại khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn, hiện mới chỉ có 4 công trình gồm trụ sở UBND xã và 3 trường học hoàn thành xây dựng. 7 công trình còn lại hiện vẫn đang ở giai đoạn thi công.

Việc nhiều công trình hạ tầng xã hội, nhất là các trường học chậm hoàn thành xây dựng đã ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của người dân tại khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn. “Chợ chưa có, trường học cũng còn thiếu nên con em chúng tôi vẫn phải đi học tạm ở các trường khác cách xa khu tái định cư nên cũng rất bất tiện”- chị Đinh Thị Vui, một hộ dân đã chuyển đến sinh sống tại khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn cho hay.

Nói về nguyên nhân khiến nhiều công trình hạ tầng xã hội chậm hoàn thành xây dựng, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Võ Tấn Đức cho biết, niên hạn của dự án theo nghị quyết của Quốc hội là phải hoàn thành trước năm 2021. Do đó, từ đầu năm 2022, nguồn vốn của dự án đã không thể được tiếp tục giải ngân. “Các công trình hạ tầng xã hội phần lớn được khởi công xây dựng vào đầu năm 2021, sau đó tiến độ thi công bị ảnh hưởng rất lớn bởi dịch bệnh covid-19. Sau khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát thì nguồn vốn bố trí cho các dự án lại gặp khó khăn nên tiến độ bị ảnh hưởng rất lớn”- quyền Chủ tịch UBND tỉnh Võ Tấn Đức cho biết.

Để tháo gỡ khó khăn cho dự án, trong chương trình Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, ngày 26-10, Bộ trưởng Bộ GT-VT Nguyễn Văn Thắng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày tờ trình về việc điều chỉnh một số nội dung của Nghị quyết số 53.

Theo đó, Chính phủ kiến nghị Quốc hội kéo dài thời gian thực hiện dự án thu hồi đất, tái định cư sân bay Long Thành đến cuối năm 2024 và kéo dài thời gian giải ngân đối với số vốn hơn 2,5 ngàn tỷ đồng đến hết năm 2024, để tiếp tục bố trí vốn thực hiện, hoàn thành dự án.

Thẩm tra báo cáo ngay sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhận định tiến độ triển khai thực hiện dự án là rất chậm, không đáp ứng yêu cầu đặt ra là việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được triển khai một lần và hoàn thành trước năm 2021.

Về điều chỉnh thời gian thực hiện dự án, Ủy ban Kinh tế nhất trí với kiến nghị Quốc hội cho phép kéo dài thời gian thực hiện dự án đến hết năm 2024 nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý để thực hiện hoàn thành các dự án thành phần có cấu phần xây dựng cũng như triển khai công tác giải ngân cho dự án.

Ủy ban Kinh tế cho rằng việc trình Quốc hội cho phép kéo dài thời gian giải ngân vốn là cần thiết, tuy nhiên đề nghị Chính phủ cần làm rõ số kinh phí chưa giải ngân hết của năm 2020, 2021 đã được chuyển nguồn hay chưa, có đủ điều kiện để báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài phần vốn này đến hết năm 2024 hay không.

Những phiên thảo luận trong chương trình kỳ họp sau đó, các đại biểu Quốc hội đã dành nhiều thời gian phân tích, đánh giá cũng như kiến nghị các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự án. Đa số đại biểu Quốc hội tán thành việc Chính phủ kiến nghị về việc điều chỉnh một số nội dung của Nghị quyết số 53 nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý cho các cơ quan, đơn vị liên quan triển khai thực hiện dự án. Tuy nhiên, một số ý kiến tỏ ra băn khoăn khi tờ trình của Chính phủ chưa phân tích kỹ nguyên nhân chủ quan, trách nhiệm của địa phương, của Chính phủ và các cơ quan hữu quan trong việc thực hiện dự án.

Trong phiên thảo luận ở Tổ 6 vào ngày 27-10, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp bày tỏ băn khoă “liệu rằng đến hết năm 2024 dự án có hoàn thành hay không?”. Và nếu muốn thì cần phải “cật lực” đẩy nhanh hơn nữa việc thực hiện để đạt mục tiêu đề ra. Do đó, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị, Chính phủ cũng cần có một đánh giá kỹ lưỡng, báo cáo đánh giá cụ thể, rành mạch để trình Quốc hội về tiến độ hoàn thành dự án.

Trách nhiệm của Quốc hội là đưa ra những quyết sách để tháo gỡ những khó khăn trong thực tiễn, bởi có những trường hợp phải điều chỉnh luật, có trường hợp phải ra nghị quyết riêng. Do đó, đối với dự án này, đa số đại biểu Quốc hội đề nghị, trong giải trình của Chính phủ đối với việc điều chỉnh nội dung Nghị quyết 53 cần có căn cứ thuyết phục, số liệu rõ ràng hơn nữa, cần phân tích kỹ trách nhiệm với sự cam kết mạnh mẽ để cuối năm 2024 dự án phải được hoàn thành.

Trong khi đó, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Sóc Trăng Lâm Văn Mẫn cho rằng, quy định pháp luật là vậy nhưng thực tế nhiều khó khăn phát sinh. Đây là dự án sân bay Long Thành đặc biệt quan trọng, buộc phải hoàn thành càng sớm càng tốt để phục vụ lợi ích chung.

Về phía tỉnh Đồng Nai, Phó bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quản Minh Cường cho biết, do niên độ dự án đã hết, không thể giải ngân được nguồn vốn nên tỉnh Đồng Nai cũng phải bỏ ra cả trăm tỷ đồng để làm trường học tại khu tái định cư Lộc An - Bình Sơn. “Về luật là sai, nhưng Ban TVTU họp và qua HĐND tỉnh nên vì dân, vì nước thì kỷ luật cũng phải chịu thôi”- Phó bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quản Minh Cường chia sẻ tâm tư ngay bên thềm kỳ họp “nóng”.

Cũng theo Phó bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quản Minh Cường, quá trình thực hiện dự án, có những phát sinh mang tính khách quan vô cùng lớn. Hiện còn hơn 1 ngàn trường hợp chưa đủ căn cứ xem xét phê duyệt tái định cư, nhưng nhiều trường hợp cũng “không thể không xem xét” vì tính hợp lý trên thực tế. “Những phát sinh mang tính khách quan vô cùng lớn. Về mặt chủ quan cũng có. Đồng Nai sẽ cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ này. Rất mong Quốc hội ủng hộ”- Phó bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quản Minh Cường bày tỏ mong muốn.

Sau các phiên thảo luận, chiều ngày 15-11, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về điều chỉnh một số nội dung của Nghị quyết số 53 về dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư sân bay Long Thành. Tại phiên làm việc này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng ý chủ trương kéo dài thời gian thực hiện dự án, còn việc bố trí nguồn vốn, Chính phủ cần có tờ trình thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội mới có ý kiến.

Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho biết, theo Luật Đầu tư công, kế hoạch đầu tư công 2020 - 2021 chỉ được giải ngân tương ứng đến hết năm 2021 và 2022. Do đó, số tiền hơn 2,5 ngàn tỷ đồng còn lại chưa giải ngân hết đã bị hủy dự toán theo quy định. Vì vậy, cơ quan thẩm tra cho rằng, đề xuất của Chính phủ là “không thể thực hiện được” vì không còn tiền để chuyển nguồn.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh, dù đã có kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ ngày 5-10, Tổng thư ký Quốc hội cũng đã có văn bản ngày 2-11 đề nghị Chính phủ bổ sung tờ trình đề xuất nguồn để bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025 và bố trí dự toán hàng năm song đến hết ngày 14-11 vẫn chưa có tờ trình của Chính phủ.

Do đó, cơ quan thẩm tra cho rằng, nếu Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định ngay thì chưa chặt chẽ. Trường hợp Chính phủ có tờ trình về nguồn vốn, cũng cần có cơ quan thẩm tra để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để bảo đảm đầy đủ quy trình, thủ tục.

Tuy nhiên, để tháo gỡ khó khăn cho dự án Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ căn cứ quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước và đầu tư công đề xuất phương án bố trí vốn cho dự án, trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Sau “gợi mở” của Quốc hội, ngày 16-11, Phó thủ tướng Lê Minh Khái đã chủ trì buổi làm việc với các bộ, ngành và UBND tỉnh Đồng Nai để tính phương án bố trí nguồn vốn trình Quốc hội để tiếp tục thực hiện dự án.

Theo Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Trần Quốc Phương, phương án khả thi nhất là sử dụng nguồn vốn dự phòng ngân sách trung ương năm 2023 để bổ sung cho dự án thêm hơn 2,5 ngàn tỷ đồng. Với phương án này, nguồn vốn được bố trí trong tháng 12-2023 nên tỉnh Đồng Nai sẽ được phép thực hiện giải ngân đến hết năm 2024, phù hợp với đề xuất kéo dài thời gian thực hiện dự án đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất. Đồng thời, việc bổ sung nguồn vốn này cũng thuộc thẩm quyền của Chính phủ.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cũng cho rằng, trong tổng vốn hơn 2,5 ngàn tỷ đồng bổ sung cho dự án, có hơn 966 tỷ đồng (vốn kế hoạch năm 2020) thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, do đó, Chính phủ cần trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến bố trí bổ sung nguồn vốn này vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Tại buổi làm việc này, Phó thủ tướng Lê Minh Khái thống nhất với đề xuất sử dụng nguồn vốn dự phòng ngân sách trung ương năm 2023 để bổ sung cho dự án.

Ngay sau đó, Bộ GT-VT cũng đã có tờ trình gửi Quốc hội cho phép đưa vào nội dung nghị quyết chung của kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV về việc kéo dài thời gian thực hiện dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư sân bay Long Thành đến hết năm 2024.

Bộ GT-VT cũng kiến nghị Quốc hội bổ sung vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 cho dự án sân bay Long Thành thêm hơn 966 tỷ đồng, từ dự phòng chung nguồn ngân sách trung ương của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025.

Ngày 29-11, với gần 97% đại biểu tán thành, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV. Trong đó, Quốc hội đồng ý cho phép kéo dài thời gian thực hiện dự án thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư sân bay Long Thành đến hết năm 2024. Quốc hội cũng đồng ý bổ sung hơn 966 tỷ đồng từ dự phòng chung nguồn ngân sách trung ương của kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025. Đồng thời, giao Chính phủ chịu trách nhiệm về số liệu báo cáo, chỉ đạo bộ, ngành và UBND tỉnh Đồng Nai hoàn thành dự án theo đúng tiến độ, quy định pháp luật.