Mạng xã hội 'cách mạng' văn hóa đọc hay mang đến 'ngày tận thế'

“Nơi tận cùng của thế giới” là dòng chú thích duy nhất người dùng X Lazar Radic đăng cùng với hình ảnh một giá sách thuộc danh mục: Được TikTok khuyến nghị. Chỉ trong 1 tháng, bài đăng của Radic đã nhận được hơn 35 triệu lượt xem, điều cho thấy sức hút của đề tài này với những người dùng khác trên X.

Bài đăng của Radic nhận được đông đảo quan tâm của người dùng X. Ảnh: Euronews.

Trên mạng xã hội, đặc biệt là TikTok, văn học đã trở thành một trong những chủ đề lớn nhất kể từ năm 2020. Hashtag #BookTok có hơn 200 tỷ lượt sử dụng khi những nhà sáng tạo nội dung viết các bài đánh giá, khuyến nghị hay các nội dung khác liên quan đến sách trên nền tảng này.

Coco Hagi là một trong những người sáng tạo đó. Lớn lên ở Leicester, Anh, Coco là một người ham đọc sách nhưng chưa tìm được cách thể hiện quan điểm của mình, phần nào do cô thuộc cộng đồng thiểu số Hồi giáo ở Anh. Điều đó đã thay đổi khi Coco bắt đầu tham gia cộng đồng BookTok trong thời kỳ đại dịch. Năm 2021, cô thành lập kênh Cult of Books của riêng mình.

Coco: “Tôi nghĩ, tôi đã 25 tuổi. Tôi có những cuốn sách yêu thích và tôi cảm thấy mình có chính kiến, vậy tại sao không chia sẻ và để hiểu mọi người nghĩ gì”.

Kể từ khi bắt đầu kênh của mình, Cult of Books đã thu hút được hơn 79.000 người theo dõi và nhận được hơn 2 triệu lượt thích. Phần lớn các video mang tính giới thiệu và phân loại những cuốn sách Coco đã đọc, thường thuộc thể loại lãng mạn, thỉnh thoảng có xen truyện hài.

Mở rộng phạm vi tiếp cận độc giả

Đối với nhiều người sáng tạo nội dung về sách (BookTokker), việc phát triển cộng đồng BookTok không chỉ là kết bạn với những người có cùng sở thích. Với Coco, cô đã có thêm nhiều bạn thân ở Atlanta, Florida và Chicago để có thể dễ dàng chia sẻ ý tưởng. “Cũng có rất nhiều BookTokker ở Vương quốc Anh thân thiết với tôi. Chúng tôi có một nhóm trò chuyện lớn và tôi đã gặp trực tiếp hầu hết họ”.

Cult of Books mang lại nhiều giá trị cho Coco. Ảnh: Euronews.

Còn đối với BookTokker Ben Mercer, anh đã nhận được sự định hướng từ cộng đồng này. Là một cầu thủ bóng bầu dục, Ben từng chơi chuyên nghiệp cho các đội ở Anh, Pháp và Australia, tuy nhiên, không nhận được nhiều thành công.

Sau khi từ bỏ, Ben dồn mọi trải nghiệm của mình vào cuốn sách Fringes: Life on the Edge of Professional Rugby, viết về sự nghiệp thể thao bên trong ánh đèn sân khấu. Ben đã gia nhập cộng đồng BookTok để quảng bá cuốn sách. Không dừng lại ở đó, Ben tương tác với những người sáng tạo nội dung khác có chung niềm yêu thích đối với sách, bắt đầu ra video hàng tuần về các cuốn sách Ben yêu thích. Lượng người theo dõi Ben tăng dần, hiện đã lên tới con số hơn 200.000 người theo dõi.

Cả Hagi và Mercer đều bày tỏ sự tích cực về BookTok do đều nhận được những giá trị lớn từ nền tảng này. Đối với Ben, những phản hồi tích cực từ cộng đồng BookTok đã thôi thúc anh viết thêm ba cuốn sách nữa, trong khi Hagi đã có được công việc trợ lý biên tập tại tập đoàn xuất bản nổi tiếng Penguin.

Còn đối với những người bán sách, truyền thông xã hội mang lại giá trị rõ ràng cho họ. Alyssa Badur, Giám đốc truyền thông xã hội tại Dussmann das KulturKaufhaus, một trong những hiệu sách lớn nhất nước Đức, cho biết: “Thế hệ Z đang bắt đầu đọc lại sau nhiều năm coi đó là một ‘sở thích nhàm chán’. Điều tuyệt vời là họ không chỉ đọc bằng tiếng Anh mà còn đọc bằng nhiều tiếng nước ngoài”.

Trong nghiên cứu gần đây của Hiệp hội Nhà xuất bản Anh, 59% thanh niên 16-25 tuổi nói rằng BookTok đã “giúp họ khám phá niềm đam mê đọc sách”. Và trong số 2.000 người được hỏi, gần một nửa (49%) cho biết họ đã trực tiếp ghé thăm các hiệu sách nhờ có mạng xã hội.

Badur tiếp tục: “Là nhà bán lẻ lớn của Đức và cũng đang có phạm vi tiếp cận rộng rãi trên mạng xã hội, điều quan trọng là chúng tôi phải biết cuốn sách nào hiện được nhắc đến trên TikTok và được các blogger sách đánh giá”. Bà lưu ý rằng mức độ phổ biến trên BookTok “thường đảm bảo thành công cho chúng tôi”, đồng thời nhắc lại cuốn Fourth Wing của Rebecca Yarros bán chạy hồi năm ngoái.

Nêu cao tính trung thực

Trong khi sự lan tỏa về sách trên BookTok nhận được nhiều đánh giá tích cực thì đối với những người hoài nghi về mạng xã hội, đang có lo ngại rằng sức mạnh của những người có ảnh hưởng đang chiếm lấy vai trò quan trọng của các nhà phê bình trong việc hướng dẫn công chúng hướng tới các tác phẩm văn học chất lượng cao.

Trước lo ngại này, Ben đã thẳng thắn khẳng định rằng anh không phải là một nhà phê bình. “Tôi chỉ chia sẻ theo hướng tích cực và không đưa ra chỉ trích gì với tác phẩm của mọi người”, Ben bày tỏ. Vì bản thân cũng viết sách, Ben không muốn góp phần vào các hành động tàn nhẫn đối với tác giả đồng nghiệp.

Trong khi cộng đồng sách trên mạng xã hội là một điều gì đó vô hình, thì giá trị lợi nhuận hay sự nổi tiếng của các BookTokker đều hữu hình và có thể dễ dàng đo đếm qua doanh thu hay các con số. Do đó, Coco chỉ ra tầm quan trọng của việc hoạt động trung thực trên nền tảng này. “Mọi người sẽ luôn chú ý tới bạn. Bạn phải rất trung thực với bản thân và những điều bạn làm.”

Một lời chỉ trích khác dành cho BookTok là nó chủ yếu đề cao những tác phẩm hư cấu có chất lượng kém hơn những tác phẩm được các nhà phê bình đánh giá cao. Trong hình ảnh Radic đăng tải, phần lớn sách thuộc thể loại lãng mạn, hướng đến độc giả là phụ nữ, thanh thiếu niên hay tuổi trưởng thành.

Natalie Wall, một nghiên cứu sinh tiến sĩ người Anh tại Đại học Liverpool, cũng chia sẻ trên trang The Conversation rằng: Các đề xuất trên BookTok chủ yếu là tác phẩm của các tác giả da trắng và hiện chưa rõ tác động lâu dài của xu hướng này đối với cả việc xuất bản và gu đọc sách của độc giả trẻ. Rõ ràng là BookTok có tác động đến sự đa dạng trong ngành, dù cách này hay cách khác”.

Minh Hoa