Lời lẽ hạ thấp, vật hóa phụ nữ trong sách của Tun Phạm

Trong chương Phụ nữ thành công - họ làm gì? của cuốn sách Vì cậu là bạn nhỏ của tớ, tác giả Tun Phạm - MC, TikToker - viết lời dẫn: "Có thể nói, phụ nữ là món quà tuyệt vời mà tạo hóa đã ban tặng cho đàn ông".

Câu nói này bị nhiều độc giả chỉ trích là hạ thấp, xúc phạm phụ nữ. Một người dùng mạng xã hội đã đăng bài kêu gọi tẩy chay sách của Tun Phạm và nhận về 13.000 lượt thích. "Phụ nữ sẽ không bao giờ là món quà của đàn ông. Phụ nữ là bản thân họ. Phụ nữ độc lập, tự do, không bao giờ và sẽ không bao giờ là một thứ để đàn ông tiêu khiển hay vật hóa", người này viết.

Theo TS Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS), cách nói "phụ nữ là món quà của đàn ông" hoàn toàn không phù hợp với thực tế xã hội và mang hàm ý hạ thấp phụ nữ. Phản ứng gay gắt của công chúng cũng hoàn toàn dễ hiểu khi mọi người đang ngày càng nhạy cảm và có nhận thức tốt hơn về các vấn đề về giới.

"Câu này nếu nói cách đây 20 năm, nó không những không gây tranh cãi, có thể còn được hoan nghênh. Nhưng ngày nay với nhận thức đúng đắn, công bằng hơn về vai trò, vị thế của phụ nữ trong xã hội, không ai còn có thể chấp nhận cách nói này nữa", bà Hồng nói với Tri thức - Znews.

Hạ thấp, vật hóa phụ nữ

TS Khuất Khu Hồng chỉ ra hai điểm sai của câu "phụ nữ là món quà tuyệt vời mà tạo hóa đã ban tặng cho đàn ông". Thứ nhất, câu nói này không phản ánh đúng thực tế xã hội.

"Nó hoàn toàn sai nếu xét đến vai trò, địa vị và mối quan hệ giữa đàn ông và phụ nữ. Phụ nữ chưa bao giờ là món quà của đàn ông, mà phụ nữ luôn tự chủ, độc lập. Dù có được công khai thừa nhận hay không, phụ nữ Việt Nam luôn song hành cùng nam giới trong suốt chiều dài lịch sử, từ gìn giữ đất nước, phát triển kinh tế đến xây dựng gia đình...".

Cách nói "phụ nữ là món quà của đàn ông" bị chỉ trích. Ảnh minh họa: Aiste Stancikatie/TIME.

Thứ hai, cách ví von phụ nữ với "món quà" là hạ thấp và vật hóa nữ giới. "Tại sao phụ nữ cũng là con người giống như nam giới mà lại bị coi là món quà. Phụ nữ không được tạo ra để trở thành món quà của ai đó. Phụ nữ là độc lập, bình đẳng với nam giới. Việc biến nữ giới trở thành đồ vật cho nam giới sử dụng là hoàn toàn sai, đi ngược lại với nhận thức ngày càng tiến bộ hơn, bình đẳng hơn giữa các giới", bà Hồng lý giải.

Bà Mai Quỳnh Anh - Quản lý chương trình tại TUVA Communication, đại diện dự án Nhà Nhiều Cột - cũng đồng tình rằng cách nói "phụ nữ là món quà của đàn ông" chính là hạ thấp, vật hóa phụ nữ.

"Khi bị ví von như món quà, phụ nữ đã không được thừa nhận như một cá thể tồn tại độc lập, mà chỉ là vật phẩm phục vụ cho nhu cầu của một chủ thể khác ngoài họ, ở đây là nam giới".

Bà Quỳnh Anh nói thêm rằng trong nhiều nền văn hóa, tôn giáo, phụ nữ bị coi là một phần thứ yếu, hỗ trợ và hoàn thiện cho nam giới.

"Tư tưởng này được thể hiện phần nào trong cách lý giải sự ra đời của Adam và Eva. Nếu như Adam được Chúa nặn ra từ bùn đất, Eva lại được tạo nên từ chiếc xương sườn của Adam. Eva qua đó, được cho là một phần của Adam. Eva không tồn tại độc lập hay nằm ngoài ý chí của Adam. Ngày nay, cách lý giải này đã nhận nhiều ý kiến phê phán bởi lẽ nó hạ thấp vai trò của phụ nữ, không thừa nhận họ như một cá thể tồn tại độc lập", bà Quỳnh Anh cho biết.

Vật hóa phụ nữ là một khái niệm được sử dụng nhiều trong các nghiên cứu về ảnh hưởng của các sản phẩm truyền thông, quảng cáo lên các khuôn mẫu giới. Khái niệm này được dùng khi phụ nữ không được tái hiện một cách toàn vẹn như một con người, mà chỉ tập trung vào là các bộ phận tách rời, khiến họ hiện lên như những đồ vật vô tri vô giác.

"Cách nhìn này mang nhãn quan nam giới, khi phụ nữ được khắc họa chỉ để thỏa mãn cái nhìn dục vọng của nam giới mà không được thừa nhận là một con người sống độc lập, có mong muốn, có ý chí riêng", bà Quỳnh Anh giải thích.

Định kiến giới dưới lời văn bóng bẩy

Theo TS Khuất Thu Hồng, không chỉ cách ví von phụ nữ như món quà, nhiều câu nói mang hàm ý coi thường, hạ thấp phụ nữ và các định kiến giới vẫn được sử dụng khá phổ biến. Những cách nói như phụ nữ là phái yếu, phái đẹp, liễu yếu đào tơ hay một thứ gì đó tuyệt vời mà tạo hóa ban cho đàn ông vẫn được dùng lâu nay, mà đôi khi người nói/viết không ý thức được điểm sai của nó.

"Một số người thấy những câu này bóng bẩy, văn thơ hoa mỹ và cứ nói như vậy một cách vô thức, thậm chí còn nghĩ mình đang tôn vinh, đang nâng cao giá trị của phụ nữ. Họ không hiểu rằng cách nói như vậy đã lạc hậu lắm rồi, hoàn toàn sai và chắc chắn không được chấp nhận trong một xã hội văn minh, tiến bộ".

Nhiều câu nói mang định kiến giới vẫn được sử dụng. Ảnh minh họa: Olaf Hajek.

Bà Quỳnh Anh cho biết đến hiện tại một số người nổi tiếng, nhãn hàng, quảng cáo vẫn còn sử dụng câu này vời hàm ý tôn vinh phụ nữ vào các ngày lễ kỷ niệm như 8/3 hay 20/10.

"Phụ nữ có sự tự chủ riêng của họ. Họ không chờ đợi đàn ông đến và khiến cho họ trở nên có giá trị. Phụ nữ càng không phải một món quà, một món hàng hóa để có thể được lựa chọn, mua bán, trao đổi. Những người còn sử dụng câu nói này cho thấy sự thiếu hiểu biết và thiếu nhạy cảm của họ đối với vấn đề giới", bà nói.

Các chuyên gia đều đồng ý rằng công chúng hiện nay nhạy cảm hơn rất nhiều trước vấn đề giới. Các vụ việc tẩy chay nhãn hàng, sản phẩm truyền thông mang định kiến giới hay hạ thấp vai trò của phụ nữ ngày càng xảy ra thường xuyên hơn.

"Tôi hy vọng công chúng tiếp tục sử dụng triệt để tiếng nói của mình để thay đổi tư duy, cách làm của nhiều nhãn hàng, người sáng tạo nội dung. Chính những phản ứng đó cho thấy những người sản xuất nội dung cần phải cẩn trọng hơn, trau dồi nhiều hơn để có thể sản xuất ra các sản phẩm có ích cho xã hội", bà Quỳnh Anh nêu quan điểm.

TS Khuất Thu Hồng cho rằng những cuộc tranh luận công khai, cởi mở trên các phương tiện truyền thông là rất cần thiết, để mọi người cùng nhìn nhận và hiểu rõ vấn đề. "Thay vì áp đặt ai đó không được nói như thế, hoặc phải nói như thế này, làm như thế kia, tôi tin những cuộc tranh luận như hiện nay sẽ giúp mở ra rất nhiều điều và thực sự có ích".

Huệ Lâm