Lộ điểm nghi là cơ sở hạt nhân Iran mà Mỹ không thể tiếp cận

AP dẫn các bức ảnh và video từ Planet Labs PBC mới đây cho thấy, một điểm nghi là cơ sở hạt nhân của Iran nằm sâu trong lòng đất có thể tránh được các cuộc không kích quy mô lớn của Washington. Theo đó, Iran đã đào các đường hầm trên núi gần cơ sở hạt nhân Natanz, khoảng 225 km (140 dặm) về phía nam của Tehran.

Cơ sở được bảo vệ bởi các khẩu đội phòng không, hàng rào và lực lượng Vệ binh Cách mạng bán quân sự của Iran. Cơ sở hạt nhân mới trải dài trên 2,7 kilômét vuông (1 dặm vuông) ở Cao nguyên Trung tâm khô cằn của đất nước.

Các bức ảnh vệ tinh do Planet Labs PBC chụp vào tháng 4 và được AP phân tích cho thấy Iran đang đào sâu vào Kūh-e Kolang Gaz Lā, hay “Núi Pickaxe”, nằm ngay bên ngoài hàng rào phía nam của Natanz.

Một tập hợp các hình ảnh khác được phân tích bởi Trung tâm nghiên cứu không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin cho thấy, 4 lối vào đã được đào vào sườn núi, 2 lối vào ở phía đông và 2 lối vào khác ở phía tây. Mỗi cái rộng 6 mét (20 feet) và cao 8 mét (26 feet).

Quy mô của công trình có thể được đo bằng những gò đất lớn, hai cái ở phía tây và một ở phía đông. Dựa trên kích thước của các đống đổ nát và dữ liệu vệ tinh khác, các chuyên gia tại trung tâm nói với AP rằng Iran có khả năng đang xây dựng một cơ sở ở độ sâu từ 80 mét (260 feet) đến 100 mét (328 feet). Phân tích của Planet Labs PBC là phân tích đầu tiên ước tính độ sâu của hệ thống đường hầm dựa trên hình ảnh vệ tinh.

Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Washington, hồi năm ngoái còn cho rằng các đường hầm có thể còn đi sâu hơn nữa.

Công trình mới sẽ thay thế một trung tâm sản xuất máy ly tâm trên mặt đất tại Natanz, vốn bị một vụ nổ và hỏa hoạn xảy ra vào tháng 7 năm 2020. Tehran đổ lỗi vụ việc cho Israel, quốc gia từ lâu bị nghi ngờ tiến hành các chiến dịch phá hoại chương trình hạt nhân của nước láng giềng.

Với việc Iran hiện đang sản xuất uranium gần với cấp độ vũ khí, giới quan sát cho rằng, việc mở rộng/nâng cấp cơ sở hạt nhân nói trên càng làm phức tạp thêm các nỗ lực của phương Tây trong việc ngăn chặn nước này phát triển bom nguyên tử.

Kelsey Davenport, Giám đốc Chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân tại Hiệp hội kiểm soát vũ khí có trụ sở tại Washington, cảnh báo: “Việc hoàn thành một cơ sở như vậy sẽ là một kịch bản ác mộng có nguy cơ châm ngòi cho một vòng xoáy leo thang mới... Xét đến mức độ phát triển hạt nhân rất gần với hoàn thành phát triển bom nguyên tử, Iran có rất ít cơ hội để tăng cường chương trình của mình mà không vấp phải giới hạn đỏ của Mỹ và Israel. Vì vậy, tại thời điểm này, bất kỳ sự leo thang nào nữa cũng đều làm tăng nguy cơ xung đột trên toàn cầu”.

Việc xây dựng tại địa điểm Natanz diễn ra 5 năm sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đơn phương rút Mỹ khỏi hiệp định hạt nhân. Ông Trump lập luận rằng thỏa thuận này không đề cập đến chương trình tên lửa đạn đạo của Tehran mà chỉ hạn chế nghiêm ngặt việc làm giàu uranium của Iran ở độ tinh khiết 3,67%, đủ mạnh để cung cấp năng lượng cho các nhà máy điện dân sự và giữ cho kho dự trữ hạt nhân Iran chỉ khoảng 300 kg (660 pound).

Kể từ khi thỏa thuận hạt nhân sụp đổ, Iran cho biết họ đang làm giàu uranium lên tới 60%. Song theo các thanh sát viên quốc tế, nước này đã sản xuất các hạt uranium có độ tinh khiết 83,7%. Đây chỉ là một bước ngắn để đạt ngưỡng 90% uranium cấp độ vũ khí.

Kể từ tháng 2 năm nay, các thanh sát viên quốc tế ước tính kho dự trữ của Iran gấp hơn 10 lần so với thỏa thuận thời Tổng thống Mỹ Barack Obama, với lượng uranium được làm giàu đủ để cho phép Tehran chế tạo "một số" quả bom hạt nhân, theo người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.

Về phần mình, phái đoàn của Iran tại Liên Hợp Quốc bình luận liên quan đến việc xây dựng cơ sở hạt nhân mới khẳng định: “Các hoạt động hạt nhân hòa bình của Iran là minh bạch và dưới sự bảo vệ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.”

Đông Phong