Kỷ nguyên của các nhà sản xuất ô tô phương Tây tại Trung Quốc đã kết thúc

Các thương hiệu địa phương đã chiếm 54% thị trường ô tô bán buôn của Trung Quốc trong sáu tháng đầu năm 2023, từ mức 48% một năm trước đó, Hiệp hội ô tô chở khách Trung Quốc (CAAM) cho biết đầu tuần này.

Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội xe khách Trung Quốc, cho biết đây là lần thứ hai liên tiếp các thương hiệu địa phương vượt qua các thương hiệu nước ngoài trong nửa năm. Số liệu bán buôn bao gồm cả lĩnh vực xuất khẩu xe.

Các nhà sản xuất ô tô phương Tây đã thống trị Trung Quốc kể từ lần đầu tiên họ được phép thành lập liên doanh với các đối tác địa phương cách đây nhiều thập kỷ. Một số đã kiếm bộn tiền khi đất nước này vượt Mỹ để trở thành thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Nhưng khi các thương hiệu nội địa củng cố xu hướng bán chạy hơn các đối thủ nước ngoài, thời đại thống trị của phương Tây đã kết thúc.

Cuộc cách mạng ô tô của Trung Quốc đang được thúc đẩy bởi sự dẫn đầu của nước này về ô tô plug-in hybrid và EV - loại phương tiện duy nhất có nhu cầu liên tục tăng. Dẫn đầu là BYD, 9 nhà sản xuất địa phương nằm trong số 10 nhà sản xuất xe điện bán chạy nhất Trung Quốc vào tháng 6, theo dữ liệu của CPCA. Tesla là nhà sản xuất ô tô nước ngoài duy nhất trong danh sách.

Dữ liệu cho thấy doanh số bán xe du lịch chạy điện và plug-in hybrid đã tăng 44% trong nửa đầu năm 2023 lên hơn 3,5 triệu xe, chiếm khoảng 1/3 tổng doanh số và tăng gần 9% so với cùng kỳ.

Một số chuyên gia trong ngành dự đoán ô tô điện sẽ bán chạy hơn ô tô chạy bằng khí đốt ở Trung Quốc trong 4 năm tới. Tại Mỹ, thị phần của xe điện là 7% trong nửa đầu năm, sau khi doanh số bán hàng tăng 50% lên 557.330 chiếc.

Việc theo đuổi điện khí hóa của Trung Quốc kể từ năm 2009 đã biến quốc gia này từ một quốc gia chạy theo xu hướng ô tô trở thành quốc gia dẫn đầu được công nhận về các phương tiện sử dụng năng lượng mới và là quốc gia mà các nhà sản xuất ô tô toàn cầu ngày càng muốn học hỏi.

Stephen Dyer, một nhà tư vấn ô tô tại AlixPartners có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết các nhà sản xuất ô tô phải làm vậy nếu muốn cạnh tranh ở thị trường Trung Quốc.

Trong những thập kỷ qua, các nhà sản xuất ô tô toàn cầu bao gồm Volkswagen và General Motors đã đổ xô vào Trung Quốc, tìm kiếm sự tăng trưởng để bù đắp cho sự suy giảm ở Mỹ, châu Âu và các thị trường cũ khác.

Nhưng sau khi doanh số bán ô tô của Trung Quốc đạt đỉnh vào năm 2017, thị trường này trở thành vấn đề đau đầu đối với nhiều nhà sản xuất ô tô vẫn dựa vào doanh số bán động cơ đốt trong.

Theo công ty tư vấn Automobility có trụ sở tại Thượng Hải, vào năm 2022, doanh số bán xe động cơ đốt trong thấp hơn khoảng 8 triệu chiếc so với mức đỉnh năm 2017. Trong khi đó, tốc độ chuyển đổi gần đây của Trung Quốc khiến các công ty phương Tây bất ngờ.

Giám đốc điều hành của Honda Shinji Aoyama cho biết: “Các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, Mỹ và châu Âu đều có cảm giác rằng họ đã quá muộn để thực hiện những bước đi ban đầu. Chúng tôi hiện đang trong giai đoạn cố gắng hết sức để bắt kịp”.

Liệu các thương hiệu nước ngoài có thể làm chậm đà phát triển của các đối thủ Trung Quốc đủ nhanh hay không vẫn còn phải chờ xem.

Ford đã hứa vào năm 2017 rằng đến năm 2025, tất cả các phương tiện do liên doanh chính của họ sản xuất sẽ có phiên bản điện khí hóa. Nhưng sau khi doanh số bán hàng của Mustang Mach-E điện không thành công, Ford cho biết họ đang giảm đầu tư vào Trung Quốc. Honda, hiện đang cung cấp 5 mẫu xe chạy bằng pin tại Trung Quốc, đang đẩy nhanh kế hoạch điện khí hóa tại đây trong 5 năm, nhằm mục tiêu chỉ bán xe điện tại quốc gia này vào năm 2035. Mặc dù vậy, các thương hiệu Trung Quốc đang tung ra các mẫu xe mới nhanh hơn, chiến thắng nhiều người tiêu dùng hơn.

Các nhà sản xuất ô tô nước ngoài không còn có thể thành công chỉ bằng cách mang đến những mẫu xe toàn cầu hoặc những gì phổ biến ở nước ngoài.

Volkswagen đang đẩy mạnh phát triển hơn tại Trung Quốc. Hãng này có kế hoạch thuê 2.000 nhà phát triển cho một trung tâm mới ở Trung Quốc để tăng tốc chu kỳ sản phẩm của mình, trong khi đơn vị phần mềm của nó có kế hoạch trong năm nay sẽ mở rộng số lượng chuyên gia ở Trung Quốc từ 400 lên 1.200.

Sự trỗi dậy của các nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc là một chiến thắng khác cho các chính sách công nghiệp của Bắc Kinh, sau đường sắt cao tốc, tấm pin mặt trời.

Để xây dựng thị trường EV, Trung Quốc đã tài trợ cho các nhà sản xuất địa phương và trợ cấp doanh số bán hàng, thúc đẩy ngành cùng với các mục tiêu sản xuất và tiêu chuẩn khí thải chặt chẽ hơn. Trong một vài năm, chỉ những chiếc EV có pin do Trung Quốc sản xuất mới đủ điều kiện nhận trợ cấp khi chính phủ bắt đầu kiểm soát nhiều hơn chuỗi cung ứng.

Việc sớm tập trung vào điện khí hóa phương tiện giao thông công cộng và các đội xe của chính phủ đã đảm bảo doanh thu cho các nhà sản xuất xe điện đồng thời cải thiện dữ liệu và trải nghiệm. Trung Quốc cũng đã tạo ra một mạng lưới tính phí trên toàn quốc.

Vào năm 2015, xe điện chiếm vị trí trung tâm trong cái gọi là kế hoạch “Made in China 2025” của Bắc Kinh nhằm trở thành công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực đó và các ngành công nghiệp khác trong tương lai.

Ưu đãi về thuế và các ưu đãi khác đã thúc đẩy nhu cầu. Người mua xe điện có thể bỏ qua thời gian chờ đợi lâu để lấy biển số được phân bổ ở một số thành phố và lách các quy tắc hạn chế thời điểm sử dụng ô tô chạy bằng xăng.

Nhưng chính sách công nghiệp của Bắc Kinh phải trả giá đắt. Scott Kennedy, nhà nghiên cứu về các chính sách kinh tế của Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế có trụ sở tại Washington, ước tính Trung Quốc đã chi khoảng 1,25 nghìn tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng 173 tỷ USD, để hỗ trợ lĩnh vực phương tiện năng lượng mới từ năm 2009 đến năm 2022.

Sau một thập kỷ mà lĩnh vực xe điện của Trung Quốc không thành công, Bắc Kinh đã đưa Tesla vào, thay đổi quy tắc của mình bằng cách cho phép công ty sản xuất ô tô mà không cần đối tác liên doanh. Cuối năm 2019, Tesla bắt đầu giao xe sản xuất tại Trung Quốc. Bằng cách làm cho xe điện trở nên hấp dẫn và thúc đẩy các nhà cung cấp đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu của mình, Tesla đã kích thích nhu cầu của người tiêu dùng ở Trung Quốc.

Kể từ đó, quang cảnh đường phố ở các thành phố lớn đã thay đổi: Các biển số màu xanh lá cây chỉ định các loại xe hybrid chạy bằng pin và cắm điện thường xuyên lướt qua. Trong khoảng thời gian 15 phút trên một con phố ở khu phố trung tâm Maizidian của Bắc Kinh, khoảng một trong sáu phương tiện đi qua có biển số màu xanh lá cây, bao gồm hầu hết các xe taxi và xe buýt.

Volkswagen nói trong 5 tháng đầu năm, 45% số xe bán ra ở Thượng Hải là xe điện hoặc xe hybrid. Ở các thành phố kém phát triển hơn, quá trình chuyển đổi diễn ra chậm hơn.

BYD, được hỗ trợ bởi nhà đầu tư tỷ phú Warren Buffett, đã ngừng sản xuất ô tô chạy bằng xăng vào tháng 3 năm ngoái. Công ty đã bán được hơn 1,2 triệu xe điện và xe hybrid cắm điện tại Trung Quốc trong sáu tháng đầu năm 2023, gần gấp đôi so với một năm trước đó. Hơn một nửa trong số đó là xe plug-in.

Nhà sản xuất ô tô này cung cấp một loạt các mẫu xe, bao gồm Seagull, một chiếc hatchback chạy điện bốn chỗ với giá khởi điểm chỉ khoảng 10.000 USD và một chiếc SUV địa hình mang thương hiệu Yangwang sang trọng mới có giá khoảng 138.100 USD. Công ty khởi nghiệp Li Auto, nổi bật cùng với BYD trong việc tăng doanh số bán xe plug-in hybrid.

Trong khi đó, doanh số bán hàng của NIO và Xpeng được niêm yết tại Mỹ đã giảm trong những tháng gần đây trong bối cảnh giá giảm mạnh.

Trong khi Trung Quốc có nhiều thương hiệu EV, thị trường có khả năng hợp nhất, AlixPartners ước tính chỉ có 25 đến 30 trong số hơn 160 thương hiệu ô tô điện của Trung Quốc có khả năng tiếp tục kinh doanh vào năm 2030.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cũng đang tiến ra toàn cầu. Quốc gia này đã vượt qua Nhật Bản trong quý đầu tiên của năm 2023 để trở thành nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất, mặc dù khoảng 3/4 trong số 1,1 triệu ô tô được xuất khẩu ra nước ngoài là các mẫu xe sử dụng động cơ đốt trong, theo dữ liệu của Automobility.

BYD trong tháng này cho biết họ sẽ mở một khu phức hợp EV ở Brazil, trong khi SAIC thuộc sở hữu nhà nước cho biết họ có kế hoạch xây dựng một nhà máy ở châu Âu. SAIC và Great Wall Motor đang sản xuất tại Thái Lan, nơi BYD và một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khác cho biết họ có kế hoạch xây dựng các nhà máy mới.

Nam Nguyễn