Khám phá vẻ đẹp 'trơ gần cùng tuế nguyệt' của hang động Ajanta
Lưu vực sông Hằng thuộc vùng Đông Bắc Ấn - Cái nôi của nhiều tôn giáo quan trọng, đồng thời cũng là nơi lưu giữ các giá trị văn hóa lâu đời của người dân Ấn Độ; trong đó, đạo Phật chi phối từ lưu vực sông Hằng kéo dài đến phía nam cao nguyên Deccan.
Như ở phần 1 đã giới thiệu cùng bạn đọc, khái quát đôi nét về quá trình hình thành và phát triển cụm di tích khu chùa hang động Anjanta Caves.
https://tcdulichtphcm.vn/du-khao/anjanta-caves-ki-vi-nhung-ngoi-chua-tac-tren-vach-nui-c14a51835.html
Tiếp tục hành trình, đoàn chúng tôi thong thả men theo những bậc đá tạc trên vách núi leo dần lên trên cao, khám phá những gian chùa hang đục sâu trong vách đá.
Ajanta caves - Câu chuyện của đá
Nằm ẩn mình trong khu rừng rậm hoang vu, quần thể hang đá Ajanta bị lãng quên trong một thời gian dài; điều đó khiến nơi này được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Việc kiến tạo khởi nguồn từ TK II-TCN đến TK VII.
Tôi đã phải lặng đứng hàng bao nhiêu phút trước mặt tiền những gian chùa, chỉ để nhìn ngắm và trầm trồ hết góc chạm khắc này đến pho tượng khác và quanh quẩn mãi câu hỏi: Với bàn tay, khối óc, vật dụng thô sơ, người xưa đã đục đẽo, chạm khắc như thế nào để tạo nên một tuyệt tác kì vĩ, trơ gan cùng tuế nguyệt đến thế.
Quần thể hang động Ajanta là di tích quý giá đại diện cho thời kỳ hoằng khai của đạo Phật. Nơi đây gồm những công trình đục sâu vào vách đá như các tăng viện, bảo tháp, khu bảo tồn và các khu phụ cận… Tuy nhiên, có một số hang đá vẫn còn dang dở chưa được hoàn tất.
Tổ hợp các ngôi chùa hang trải qua 2 thời kì xây dựng, kéo dài gần 800 năm:
Giai đoạn đầu xây dựng từ TK II (TCN) đến TK I mang màu sắc của Phật giáo nguyên thủy. Xếp theo thứ tự thời gian của thời kỳ phát triển thứ nhất gồm các hang 10, 12, 8, 9, 13, 15A. Điển hình là hang động số 12 được đục đẽo, hoàn chỉnh trong thời kỳ này, gọi là Tăng viện.
Nghệ thuật điêu khắc trong các hang này khá đơn sơ và không có một biểu tượng nào tượng trưng cho Đức Phật hoặc trình bày giáo lý của Ngài.
Giai đoạn sau từ TK V đến TK VI mang đậm sắc thái của Phật giáo mới. Hiện nay, một số hang vẫn còn dang dở chưa xong.
Khác với thời kỳ đầu, nhóm hang động thời sau, các pho tượng Phật hiện diện khắp nơi với hình ảnh Đấng thế tôn luôn là tâm điểm chi phối vạn vật xung quanh, được thể hiện vô cùng độc đáo qua các bức phù điêu chạm trổ tinh xảo.
Đặc biệt, bên trong các gian chùa hang này càng nổi bật hơn với tổ hợp các bức bích họa, tranh trần phối màu sống động, phản ánh sự hưng thịnh của đạo Phật và cuộc sống người dân thuở bấy giờ.
Đáng tiếc thời gian gần đây, do tác động của môi trường cùng nhiều nhân tố khác, những kiệt tác này đã xuống cấp trầm trọng và dần bị hủy hoại . Vệt thời gian đã xóa nhòa đi khá nhiều các gam màu xanh đỏ, lam chàm sặc sỡ của những bức bích họa tuyệt mỹ.
Với mọi nổ lực, chính phủ Ấn Độ cùng các nhà khoa học đã nghiên cứu phục dựng, tái tạo lại những bức tranh bích họa vô giá này. Đáng kể nhất là chương trình phục dựng của Tiến sĩ Marutirao PimPare; ông cùng đội ngũ của mình đã dành hơn 30 năm để vẽ lại các tác phẩm của tiền nhân.
Hẹn bạn đọc phần cuối: Những gam màu trường tồn cùng thời gian với Công trình phục dựng các bức tranh tường của TS. Marutirao PimPare và các cộng sự nhé.
Hữu Long