Israel đã có kế hoạch cho Gaza sau khi xung đột với Hamas chấm dứt?
Giới quan sát cảnh báo, Israel dường như vẫn chưa có kế hoạch rõ ràng cho Dải Gaza sau khi cuộc xung đột với Phong trào vũ trang Hồi giáo Hamas kết thúc.
Sau vụ đột kích của Hamas ngày 7/10, giới chức Do Thái liên tục nói về ý định “loại trừ tận gốc” Hamas khỏi Dải Gaza, cả về mặt quân sự và chính trị. Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng tuyên bố, Israel sẽ đáp trả nhóm vũ trang Hồi giáo mạnh mẽ chưa từng thấy và động thái sẽ “thay đổi Trung Đông”.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia phân tích, ngoài việc sử dụng sức mạnh quân sự áp đảo, không ngừng nghỉ, hiện không rõ Tel Aviv sẽ hiện thực hóa tham vọng trên bằng cách nào.
Binh sĩ Israel tham gia chiến dịch tấn công vào Dải Gaza. Ảnh: FP
BBC dẫn lời Tiến sĩ Michael Milshtein, người đứng đầu Diễn đàn Nghiên cứu Palestine tại Trung tâm Moshe Dayan thuộc Đại học Tel Aviv (Israel) bày tỏ: “Bạn không thể thúc đẩy một động thái lịch sử như vậy, nếu không có kế hoạch cho ngày hôm sau”. Ông Milshtein, cựu lãnh đạo Cục Các vấn đề Palestine của cơ quan tình báo quân đội Israel, lo ngại việc lập kế hoạch chỉ mới bắt đầu.
Các nhà ngoại giao phương Tây tiết lộ, họ đang thảo luận với Chính phủ Do Thái về tương lai cho Dải Gaza, nhưng đến nay vẫn chưa có gì rõ ràng. “Hoàn toàn không có một kế hoạch cố định nào cả. Bạn có thể phác thảo một vài ý tưởng trên giấy, nhưng để biến chúng thành hiện thực sẽ phải mất hàng tuần, hàng tháng ngoại giao”, một nhà ngoại giao giấu tên nói.
Israel đã vạch ra các kế hoạch hành động quân sự, từ việc làm suy giảm khả năng quân sự của Hamas đến thâu tóm quyền kiểm soát phần lớn Dải Gaza. Song, những chuyên gia có kinh nghiệm lâu năm trong việc giải quyết các cuộc khủng hoảng trước đây tin đó mới là giai đoạn sơ khai.
“Tôi không nghĩ hiện đã có một giải pháp khả thi cho Gaza sau thời điểm chúng tôi rút các lực lượng của mình”, Haim Tomer, cựu sĩ quan cấp cao trong Cơ quan Tình báo nước ngoài Mossad của Israel nhận định.
Hầu hết người Israel đều nhất trí về việc phải đánh bại Hamas, vì cuộc tấn công bất ngờ của nhóm vào lãnh thổ nước này ngày 7/10 đã khiến ít nhất 1.400 người Do Thái thiệt mạng và hơn 100 nạn nhân khác bị bắt giữ làm con tin.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Milshtein cảnh báo, Hamas không phải là thực thể mà Israel có thể dễ dàng loại trừ. Ông nêu một ví dụ tương tự là Iraq vào năm 2003, nơi các lực lượng do Mỹ dẫn đầu đã cố gắng xóa bỏ mọi dấu vết của chế độ Saddam Hussein. Chuyên gia này đánh giá nỗ lực đó đã dẫn tới “thảm họa”, khiến hàng trăm nghìn công chức Iraq và thành viên lực lượng vũ trang mất việc làm, gieo mầm mống cho một cuộc nổi dậy tàn khốc.
Một số cựu chiến binh Mỹ từng tham chiến ở Iraq đang có mặt ở Israel với vai trò cố vấn, trao đổi với quân đội Do Thái về kinh nghiệm của họ ở những nơi như Falluja và Mosul. Ông Milshtein hy vọng họ sẽ giải thích cho người Israel hiểu Mỹ “đã phạm một số sai lầm lớn ở Iraq ra sao, như không nên có bất kỳ ảo tưởng nào về việc tiêu diệt lực lượng cầm quyền hay thay đổi tư tưởng của người dân”.
Các chuyên gia người Palestine cũng nhất trí với quan điểm này. “Hamas là một phong trào cơ sở được lòng các cư dân Gaza. Nếu họ (Israel) muốn loại bỏ Hamas, họ sẽ cần phải thanh lọc sắc tộc trên toàn bộ dải đất này", Mustafa Barghouti, Chủ tịch Sáng kiến quốc gia Palestine bình luận.
Các đồn đoán về việc Israel đang bí mật tìm cách buộc hàng trăm nghìn người Palestine di dời khỏi Gaza sang Ai Cập, đang khuấy động những nỗi sợ hãi sâu xa nhất của người Palestine. Đối với cộng đồng phần lớn là người tị nạn, những người phải chạy trốn hoặc bị trục xuất khỏi quê hương khi Nhà nước Do Thái được thành lập năm 1948, chúng đã khơi dậy ký ức đau thương cách đây hơn 7 thập kỷ.
Diana Buttu, cựu phát ngôn viên của Tổ chức Giải phóng Palestine so sánh việc rời bỏ quê hương đi lánh nạn giống “tấm vé một chiều, đồng nghĩa không còn đường quay lại”.
Lo lắng bắt nguồn từ việc các nhà bình luận Israel, bao gồm cả các cựu quan chức cấp cao như cựu lãnh đạo Hội đồng An ninh quốc gia Israel Giora Eiland, thường xuyên đề cập đến nhu cầu cung cấp chỗ ở tạm thời hoặc lâu dài cho người Palestine ở bên kia biên giới, tại Sinai, Ai Cập. Trong khi, Nhà Trắng hôm 20/10 đã yêu cầu Quốc hội Mỹ phê chuẩn ngân sách viện trợ an ninh cho Israel cùng với Ukraine.
Cho đến nay, nhà chức trách Israel vẫn chưa công khai mong muốn người Palestine rời khỏi lãnh thổ Gaza, dù Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nhiều lần yêu cầu dân thường ở phía bắc dải đất này sơ tán đến phía nam. Tuy nhiên, Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sissi cáo buộc chiến dịch quân sự của Tel Aviv ở Gaza có thể là một nỗ lực nhằm thúc ép dân thường di cư đến đất nước của ông.
Câu hỏi đặt ra là, giả sử vẫn còn người Palestine ở lại Dải Gaza khi xung đột kết thúc, ai sẽ quản lý họ. Một số nhà quan sát tin, đáp án cho câu hỏi đó có thể tiêu tốn hàng triệu đô la.
Theo Tiến sĩ Milshtein, Israel nên ủng hộ việc thành lập một chính quyền mới, do người dân Gaza điều hành, với sự hậu thuẫn của các nhà lãnh đạo địa phương và sự ủng hộ từ Mỹ, Ai Cập và có lẽ cả Ảrập Xêút. Chính quyền này cũng nên bao gồm các nhà lãnh đạo từ Fatah, đảng đối lập người Palestine, đã bị Hamas dùng bạo lực trục xuất khỏi Gaza sau chiến thắng trong bầu cử năm 2006.
Cựu sĩ quan Mossad Tomer nói, nếu có quyền, ông sẽ đình chỉ các hoạt động quân sự của Israel trong một tháng nhằm nỗ lực đưa con tin ra ngoài trước. Năm 2012, sau một đợt giao tranh trước đó ở Gaza, ông đã cùng Giám đốc Mossad tới thủ đô Cairo của Ai Cập để đàm phán, đưa đến lệnh ngừng bắn.
Theo ông Tomer, các đại diện của Hamas đang "ở phía bên kia” và các quan chức Ai Cập ở giữa. Ông cho rằng một cơ chế tương tự nên được sử dụng lại, dù Chính phủ Do Thái có phải thả vài nghìn tù nhân Hamas để đổi lấy tự do cho các công dân bị bắt làm con tin. Sau đó, Tel Aviv có thể quyết định tiếp tục các hoạt động quân sự toàn diện hay lựa chọn ngừng bắn lâu dài.
Ông Tomer lưu ý, nếu không tách Dải Gaza khỏi Israel và kéo vùng đất vào Địa Trung Hải, nước này sẽ phải đối phó với vấn đề này vô thời hạn, giống như “một khúc xương mắc kẹt trong cổ họng của mình”.
