Huyện Mai Châu giữ gìn 'hồn cốt' văn hóa Thái

Đội văn nghệ cơ sở ở xã Nà Phòn (Mai Châu) biểu diễn xòe Thái phục vụ du khách.

Đồng chí Hà Thị Liễu, Phó trưởng phòng VH-TT huyện Mai Châu cho biết: Xòe là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với đồng bào Thái, thấm đượm trong lời ca, câu hát ngân vang giữa núi rừng Tây Bắc "Không xòe, không vui; Không xòe, cây ngô không ra bắp; Không xòe, cây lúa không trổ bông; Không xòe, hoa tàn héo; Không xòe, trai gái không thành đôi”. Cho đến ngày nay, xòe vẫn có mặt thường xuyên trong những sự kiện, lễ hội, các cuộc vui hay trong các hình thức sinh hoạt đời thường ở xóm, bản. Đặc biệt, xòe còn là sản phẩm đặc trưng, hấp dẫn gắn với phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng.

Về bản du lịch cộng đồng thị trấn Mai Châu, các xã Chiềng Châu, Mai Hịch, Xăm Khòe, Nà Phòn…, bên cạnh trải nghiệm cuộc sống thanh bình, cảnh sắc thơ mộng, thưởng thức ẩm thực địa phương, du khách sẽ cảm thấy hẫng hụt nếu không được xem thực hành xòe Thái. Một du khách Pháp lưu trú tại bản Nà Phòn, xã Nà Phòn chia sẻ: Chúng tôi đã dùng bữa tối và xem chương trình văn nghệ trong không gian nhà sàn Thái. Khi màn biểu diễn cuối cùng là xòe Thái, chúng tôi thực sự hân hoan, dâng trào cảm xúc vui tươi, đoàn kết khi tham gia nối vòng xòe.

Cũng như cộng đồng người Thái ở Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu… cộng đồng người Thái trên địa bàn huyện Mai Châu còn lưu giữ được nhiều điệu xòe, có 3 hình thức chính: xòe nghi lễ, xòe biểu diễn và xòe vòng. Với xòe nghi lễ thường xuất hiện trong các lễ hội cộng đồng như Xên bản, xên mường, lễ hội cầu mưa, xuống đồng, các nghi lễ trong phạm vi gia đình như lễ cúng tổ tiên, tang ma... Xòe nghi lễ thể hiện sự biết ơn sâu sắc đối với trời đất, các vị thần linh, những người đã tạo ra bản, ra mường và phù hộ cho dân bản được ấm no, hạnh phúc, an lành. Xòe biểu diễn là các hình thức xòe văn nghệ, được trình diễn dưới dạng sân khấu, chủ yếu đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng. Hình thức xòe này thường kết hợp với các đạo cụ và được gọi theo tên đạo cụ, như: xòe khăn, xòe nón, xòe quạt, xòe sạp, xòe gậy, xòe chai, xòe nhạc… Còn xòe vòng là hình thức xòe tập thể theo vòng tròn không giới hạn số người tham gia. Các vòng tròn có thể mở rộng, nối dài linh hoạt hoặc có thể tách thành nhiều vòng xòe đồng tâm quay quanh một "tâm xòe” là hũ rượu cần hoặc một đống lửa. Xòe vòng không có người biểu diễn và người xem, bất cứ ai cũng có thể tham gia, thường được diễn ra vào lúc kết thúc sự kiện, lễ hội, các cuộc vui hay trong sinh hoạt đời thường, như: ngày lễ, sinh nhật, tân gia, cưới xin…

Cũng theo đồng chí Phó trưởng phòng VH-TT huyện, những năm gần đây, cùng với niềm tự hào, để phát huy giá trị tốt đẹp của di sản, huyện đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về di sản gắn với các hoạt động bảo tồn văn hóa, kích cầu du lịch; tổ chức các lễ hội, hội thi, chương trình giao lưu văn hóa tạo nhiều cơ hội thực hành xòe Thái trong Nhân dân. Tăng cường hoạt động trao truyền di sản trong cộng đồng; chú trọng khai thác, phát huy các giá trị văn hóa, nghệ thuật của xòe Thái trong phát triển du lịch, hình thức sản phẩm văn hóa trong du lịch cộng đồng, trong các sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch địa phương, tạo việc làm và nguồn thu nhập. Tiếp tục xây dựng xòe Thái trở thành sản phẩm du lịch mũi nhọn, làm thương hiệu trong các lễ hội lớn.

Bùi Minh