Hòn đảo thử nghiệm Bitcoin lớn nhất thế giới

Dạo một vòng quanh El Zonte, một ngôi làng ven Thái Bình Dương, nổi bật giữa những sự vật quen thuộc của miền nhiệt đới là chữ "B" màu cam - biểu tượng quốc tế của Bitcoin, xuất hiện khắp mọi nơi: trên thùng rác, lối ra vào tiệm pizza, trên lều để ván lướt sóng của một khách sạn sát biển... Trước kia, thị trấn không có một ngân hàng nào. Ngày nay, máy ATM duy nhất chỉ rút được duy nhất Bitcoin.

Vào năm 2019, một nhóm nhỏ tình nguyện viên Salvador cùng một người Mỹ bắt đầu chuyển hướng nền kinh tế cho phù hợp với Bitcoin. Công nhân bắt đầu nhận thù lao và chi tiêu bằng Bitcoin; du khách có thể thanh toán bằng một ứng dụng đặc biệt; và các dự án cộng đồng nhận ủng hộ dưới dạng Bitcoin. Theo Jorge Valenzuela, người dẫn đầu đoàn tình nguyện, điều này đã thay đổi thị trấn.

Cuộc gặp gỡ định mệnh

Michael Peterson, một người Mỹ sở hữu quán ăn gia đình ở California, được coi như người sáng lập bãi biển Bitcoin, El Zonte. Dành tình yêu cho thị trấn này từ ấn tượng sau chuyến lướt sóng 17 năm về trước, Peterson cùng gia đình thường xuyên trở lại đây. Bên cạnh nghỉ mát, gia đình ông còn tham gia gây quỹ cho các dự án cộng đồng.

Máy ATM Bitcoin tại El Zonte. Ảnh: Bloomberg.

Vào đầu năm 2019, Peterson gặp gỡ một nhà hảo tâm ẩn danh trên nền tảng EarthLink, thông qua một mối quan hệ ở nhà thờ. Lời giới thiệu, Peterson nhớ lại, rất giống một vụ lừa đảo. "Một người không muốn tiết lộ danh tính đến từ California vừa mua số Bitcoin mà ngày nay đáng giá cả gia tài", Peterson kể lại.

Thông qua một nhà tư vấn, người giấu mặt nói với Peterson rằng ông muốn tạo ra một nền kinh tế địa phương chạy bằng Bitcoin với điều kiện duy nhất là không được chuyển tiền ảo thành tiền thật. Sau khi suy nghĩ kỹ lưỡng, Peterson quyết định thực hiện kế hoạch. Theo ông, đây là sân chơi mà mọi người từ nghèo đến giàu nhất đều có thể tham gia, và điều này sẽ thay đổi El Zonte.

Đến giữa năm 2019, Peterson hoàn thành bản kế hoạch sơ bộ nhằm tạo ra nền kinh tế Bitcoin và tuyển một nhóm nhỏ người bản địa mà ông và vợ quen biết từ trước.

Sau nhiều nổ lực thất bại nhằm thuyết phục người lớn, nhóm của Peterson chuyển hướng sang nhóm thanh thiếu niên, trả công nhặt rác ven sông bằng Bitcoin. Cộng tác viên tên Valenzuela thuyết phục thành công một cửa hàng trong thị trấn chấp nhận phương thức thanh toán bằng Bitcoin.

Mọi thứ chỉ bắt đầu khởi sắc khi đại dịch ập đến. Nền kinh tế El Zonte sụp đổ, Peterson bắt đầu trợ cấp cho 500 hộ gia đình trên đảo mỗi nhà 35 USD bằng Bitcoin qua Wallet of Satoshi, ứng dụng chuyên cho giao dịch Bitcoin giá trị nhỏ.

Do nhiều bất tiện và chi phí đắt đỏ của ứng dụng này, Peterson tin rằng el Zonte cần một ứng dụng riêng. App Bitcoin Beach Wallet ra đời vào tháng 10/2020.

Bảng chỉ đường đến "Bitcoin Beach" tại El Zonte. Ảnh: AP.

Ngày nay, độ phổ biến của Bitcoin ở El Zonte được phản ánh trực tiếp trên Bitcoin Beach Wallet. Ngay khi mở ứng dụng, rất nhiều chấm đỏ sẽ xuất hiện trên màn hình, mỗi chấm là một cơ sở kinh doanh chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin.

Trong thực tế, khoảng 90% hộ gia đình ở El Zonte tiếp xúc với đơn vị tiền tệ này thường xuyên. Các cơ sở kinh doanh cũng sử dụng Bitcoin để thanh toán các khoản chi tiêu. Tuy nhiên, Bitcoin vẫn hoạt động như một loại tiền trung gian, bởi giá trị thực sự của các mặt hàng được niêm yết bằng USD. Người dân ở đây sử dụng app Bitcoin Beach Wallet để biết họ cần thanh toán bao nhiêu Bitcoin cho các loại hàng hóa.

Tại sao lại là Bitcoin?

Tại Mỹ, Bitcoin là một giải pháp quá mới cho những vấn đề chưa cấp bách. Trái ngược lại ở El Zonte, Bitcoin là giải pháp cho một vấn đề thật sự.

Vào năm 2001, El Salvador chuyển sang sử dụng USD như đơn vị tiền tệ chính thức, dẫn tới hệ lụy là 70% dân số không được tiếp cận với dịch vụ ngân hàng và phải chịu nhiều khoản phí đắt đỏ khi nhận tiền từ nước ngoài. Nhiều người đã phải tha hương cầu thực, hoặc trở thành tội phạm vì nền kinh tế nghèo nàn. Theo Jack Mallers, nhà sáng lập startup giao dịch Bitcoin - Strike, để giải quyết vấn đề, chúng ta phải quay về bước đầu tiên: chọn tiền tệ.

Các nền kinh tế mới nổi vận dụng công nghệ tiên tiến trước các nền kinh tế ổn định hơn không phải là câu chuyện mới. Người Brazil đi tiên phong trong việc sử dụng dịch vụ ngân hàng trên điện thoại, vì đây là cách tiện nhất để chuyển tiền trong thời gian siêu lạm phát hoành hành. Ứng dụng ví điện tử nhanh chóng trở nên phổ biến ở Ấn Độ và Kenya, nơi hầu hết người dân không được tiếp cận với dịch vụ ngân hàng.

Mỹ Latin, nơi nền kinh tế bị kìm hãm bởi những đồng tiền bất ổn là miền đất mở ra nhiều cơ hội. Vào năm 2019, Venezuela trở thành quốc gia đầu tiên công bố đơn vị tiền mã hóa được ngân hàng trung ương quy định, dưới tên El Petro.

Vào tháng 5, Nayib Bukele, Tổng thống El Salvador công bố Bitcoin sẽ trở thành tiền tệ chính thức của nước này. Sự kiện không hề gây bất ngờ. Bukele đã nhen nhóm ước mơ "Bitcoin hóa" El Salvador trước khi thắng cuộc tranh cử vào năm 2019.

Các chính trị gia trẻ tuổi và thành viên của đảng Nuevas Idea của ông Bukele đã sở hữu Bitcoin từ rất lâu. Ông cũng công khai tham vọng của mình khi đăng tweet: "chúng ta sẽ sử dụng Bitcoin" vào năm 2017, khi đang còn là thị trưởng San Salvador.

Bình minh trên El Zonte. Ảnh: Bloomberg.

Tương lai sẽ ra sao?

Mặt dù là điểm thử nghiệm tiền ảo có thời gian hoạt động lâu nhất, El Zonte vẫn chưa vượt qua bài kiểm tra: điều gì sẽ xảy ra khi Bitcoin mất giá?

Sau các tuyên bố xung quanh Bitcoin của Elon Musk, thị trường Bitcoin đã xảy ra nhiều biến động lớn. Sau khi giảm xuống 30.000 USD, dấy lên lo lắng trong giới đầu tư, giá Bitcoin tăng lên mức 40.000 USD vào ngày 14/6. Hiện tại, mức giá của đồng tiền mã hóa này vào khoảng 35.000 USD.

Những cư dân El Zonte bắt đầu hoảng loạn khi giá giảm mạnh lần đầu tiên, Peterson nhớ lại. Để chuẩn bị cho tình huống xấu nhất có thể xảy ra, ông và đội của mình chuyển một phần Bitcoin sang USD để dự phòng và chi tiêu tập trung vào những lúc giá tăng cao.

Người cứu hộ bãi biển Edwin Valenzuela được trả lương bằng Bitcoin. Ảnh: Bloomberg.

Tính bất ổn của Bitcoin là mối đe dọa lớn nhất đến bãi biển Bitcoin và trong tương lai là cả El Salvador. Hai ngày sau tuyên bố hợp thức hóa tiền mã hóa của El Salvador, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã ra cảnh báo với các nguy cơ lớn của đơn vị tiền tệ này.

Về phần El Zonte, Bitcoin Beach trở thành 1 trong 3 ứng dụng tài chính phổ biến nhất trên iPhone tại El Salvador, đồng thời, số giao dịch được thực hiện trên nền tảng này tăng gấp 10 lần, vào khoảng 8.000 giao dịch 1 ngày.

Peterson cũng bắt đầu lên kế hoạch nhân rộng mô hình kinh tế bãi biển Bitcoin trên khắp El Salvador thông qua đào tạo nguồn nhân lực mới hoặc trao các suất học bổng 1.000 USD/tháng, nhằm giúp chính phủ xây dựng đội ngũ chuyên gia riêng. Peterson nói đây luôn là điều ông muốn làm: mở rộng thử nghiệm. Tuy nhiên, quy mô càng lớn thì mọi thứ càng khó kiểm soát.

Anh Hào

Theo Bloomberg