Hội tụ… Lộc Ninh - Tà Thiết!

* Bút ký PHẠM QUỐC TOÀN, Nguyên Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam

BPO - Ngày 7-4-1972, cách đây nửa thế kỷ, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước hoàn toàn giải phóng. 50 năm sau, ngày 7-4-2022, tỉnh Bình Phước và huyện Lộc Ninh long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Lộc Ninh hoàn toàn giải phóng; đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhì và công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận 6 xã, thị trấn của huyện là xã An toàn khu và huyện Lộc Ninh là vùng An toàn khu thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Lộc Ninh, điểm cuối của con đường Hồ Chí Minh huyền thoại - nơi tiếp nhận sự chi viện to lớn của cải, vũ khí, nguồn lực của hậu phương miền Bắc. Lộc Ninh là huyện biên giới Tây Nam tiếp giáp Vương quốc Campuchia, huyện đầu tiên ở miền Nam được giải phóng, tạo ra bước đột phá chiến lược trong sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, mùa Xuân năm 1975.

Nhà báo Kim Toàn (Cao Kim) sau khi tác nghiệp trong một cuộc trao trả tù binh giữa phía Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và chính quyền Sài Gòn tại Sân bay Lộc Ninh (1973)

Ngày 6-4-2022, nhà báo Cao Kim (Nguyễn Kim Toàn), nguyên Ủy viên Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo Hải Phòng, nguyên Tổng biên tập Báo Hải Phòng, gần 10 năm làm phóng viên báo Giải Phóng trước năm 1975, từ thành phố Hoa phượng đỏ điện thoại cho tôi:

- Đáng lẽ hôm nay tôi bay vào Sài Gòn để về huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước dự lễ kỷ niệm nửa thế kỷ giải phóng hoàn toàn Lộc Ninh, nhưng tuổi cao sức yếu, lực bất tòng tâm. Muốn đi Lộc Ninh, muốn vào nơi chiến trường xưa vào dịp này, do sức khỏe không cho phép nên đành chịu.

Ngừng lại giây lát, nhà báo Cao Kim nói tiếp:

- Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bình Phước, huyện Lộc Ninh rất chu đáo gửi thư mời, mua sẵn vé máy bay, có xe đưa các lão thành về với khu căn cứ kháng chiến xưa, thư mời trang trọng kèm theo quà quý, sản phẩm văn hóa và đặc sản địa phương. Lúc này đây càng thêm nhớ Lộc Ninh, Bình Long, Phước Long, nhớ Sài Gòn, nhớ miền Nam yêu dấu; nhớ bạn quý Nguyễn Hồ nay đang sinh sống tại Sài Gòn; nhớ Vũ Tuất Việt, Đinh Phong… đã qua đời và nhiều đồng nghiệp khác.

Nhà báo Nguyễn Kim Toàn (Cao Kim), bìa trái và cố nhà báo Vũ Tuất Việt, nguyên Tổng Biên tập báo Sài Gòn Giải Phóng, tại căn cứ báo Giải Phóng, năm 1970

Cách đây gần 6 thập niên, ngày 20-12-1964, tại Chiến khu C ở tỉnh Tây Ninh, giáp biên giới Campuchia, báo Giải Phóng - cơ quan Trung ương của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam xuất bản số đầu. Năm 1966, Cao Kim cùng 32 đồng nghiệp báo chí từ miền Bắc hành quân vào chiến trường; ông được bổ sung làm phóng viên báo Giải Phóng. Bình Long, Phước Long, Lộc Ninh tỉnh Bình Phước ngày nay là chiến trường quen thuộc của Cao Kim. Năm 1966, 1967 và sau này năm 1972, 1973 - sau khi huyện Lộc Ninh hoàn toàn giải phóng, Cao Kim đã gắn bó, lăn lộn với đất và người của vùng này. Năm 1973, sau khi có Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, Cao Kim là tổ trưởng tổ phóng viên chứng kiến và phản ánh các cuộc trao trả tù binh giữa Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và phía chính quyền Sài Gòn. Suốt mấy tháng tác nghiệp tại Sân bay Lộc Ninh, Cao Kim đã dày công tìm kiếm một nữ đồng nghiệp bị địch bắt trước đó, nhưng không có thông tin nào. Mãi sau này mới biết người nữ đồng nghiệp kiên trung đó (chị Trương Thị Mai) bị địch bắt, do giữ vững khí tiết cách mạng, một mực không khai báo, chúng tra tấn dã man, rồi thủ tiêu chị.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn và Chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước Trần Tuệ Hiền (thứ 5 và thứ 6 từ trái qua) viếng Đài tưởng niệm Lộc Ninh, thăm căn cứ Tà Thiết, cơ quan đầu não của Bộ Chỉ huy Miền, ngày 24-12-2021

Cao Kim kể thêm kỷ niệm, một lần được cử về chiến trường Hớn Quản, Bình Long, nay là tỉnh Bình Phước làm công tác vận động quần chúng; bà con làng bản và cả một vài anh chị em du kích đã nhầm Cao Kim là lính chiến Mỹ. Chiều 23 tháng chạp năm Bính Ngọ - 1966, Cao Kim và 3 đội viên du kích “ém” quân dưới công sự, gần con đường đất đỏ bên cánh rừng cao su hướng vào làng Trà Thanh - vùng tranh chấp giữa ta và địch. Cả tổ bàn nhau cứ “ém” đây chờ trời tối sẽ vào làng gặp bà con. Lúc có ám hiệu bí mật để vào làng, cả tổ rời công sự. Khi vào tới làng, một số bà con nhìn Cao Kim vóc dáng cao lêu nghêu lại tưởng nhầm là lính Mỹ. Mặc cho nhầm, tổ công tác cười khì: “Cứ để cho họ nhầm xem sự thể ra sao?”. Rốt cuộc trò chơi úm bà la bị bại lộ sau một trận mưa to. Mưa lớn nước ướt sũng bìa rừng, Cao Kim không thể không lên tiếng bằng tiếng Việt quá chuẩn, ra tay sửa lại mảng tôn nhà để nước mưa không chảy ngập nền nhà một bà má cùng cô con gái trẻ.

Cuối năm 2021, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cùng đoàn cán bộ của ngành đã về thăm và làm việc với lãnh đạo tỉnh Bình Phước, trao tặng học bổng, thiết bị phục vụ công tác giảng dạy, học tập cho một số học sinh và trường học trên địa bàn. Lãnh đạo bộ và lãnh đạo tỉnh nhất trí cao vấn đề chiến lược coi trọng công tác giáo dục, đào tạo nhân tài để phát triển bền vững; chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung, trong công tác giáo dục và đào tạo nói riêng theo chiều sâu, phải được coi là ưu tiên hàng đầu. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu 5 vấn đề ưu tiên cho ngành giáo dục và đào tạo tại Bình Phước, khẳng định tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và căn bản nền giáo dục nước nhà, đặc biệt ưu tiên cho phát triển và đổi mới giáo dục vùng sâu, vùng xa, vùng núi, biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; giáo dục góp phần đào tạo các doanh nhân trẻ vững tin làm giàu, đổi mới - sáng tạo, sản xuất của cải cho xã hội thời kinh tế tri thức, kinh tế số.

Sau buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Bình Phước, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Trần Tuệ Hiền, chính khách trưởng thành từ Công ty TNHH MTV cao su Phú Riềng trực tiếp hướng dẫn Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn và đoàn thăm Lộc Ninh, cụm căn cứ Lộc Thành - Tà Thiết, địa bàn nằm sát trên vùng biên giới Tây Nam, đặt vòng hoa viếng các liệt sĩ. Bộ trưởng và các thành viên của đoàn đội mũ tai bèo hành hương về cội nguồn, thăm lại chiến trường xưa đã để lại những ấn tượng đặc biệt sâu sắc. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhớ tới nhiều hình ảnh của thân phụ nhà báo Nguyễn Kim Toàn, xúc động: “Quả là một ngày đặc biệt, ngày hội tụ của quá khứ hào hùng, hiện tại tỏa sáng, hướng tới tương lai tươi đẹp tại Tà Thiết - Lộc Ninh”. Và chỉ đến lúc này, lãnh đạo tỉnh Bình Phước và nhiều cô giáo, thầy giáo, cán bộ quản lý ngành giáo dục và đào tạo tỉnh nhà mới biết Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chính là con trai của nhà báo Nguyễn Kim Toàn (Cao Kim), nguyên phóng viên báo Giải Phóng, người có nhiều kỷ niệm sâu sắc, gắn bó sâu nặng, rất nghĩa tình với mảnh đất kiên trung, anh hùng Bình Phước và vùng Đông Nam Bộ, vùng biên giới Tây Nam của Tổ quốc. Nhà báo Cao Kim là người rất nhiệt thành trực tiếp hỗ trợ về nghiệp vụ, là giảng viên các lớp bồi dưỡng phóng viên, cộng tác viên để làm tờ tin Lộc Ninh và báo Đoàn Kết của tỉnh Bình Long ngày ấy. Kỷ niệm 50 năm giải phóng hoàn toàn huyện Lộc Ninh, huyện đầu tiên của miền Nam sạch bóng quân thù, vùng An toàn khu của miền Nam thành đồng Tổ quốc, lãnh đạo địa phương đã lên chương trình đón các lão thành cách mạng, các tướng lĩnh thời kỳ đánh Mỹ, đánh bọn diệt chủng Pôl Pốt (trong đó có nhà báo Cao Kim) về thăm tỉnh Bình Phước, thăm lại căn cứ địa An toàn khu Lộc Ninh!

Lộc Ninh - cụm căn cứ Lộc Thành - Tà Thiết vô cùng tự hào, từ đầu năm 1973 được chọn làm căn cứ địa cách mạng của Bộ Chỉ huy Miền, nơi mà các tướng lĩnh, lãnh đạo cấp cao như: Tư lệnh Trần Văn Trà, Phó tư lệnh Nguyễn Thị Định, Chính ủy Phạm Hùng, Phó tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng Lê Đức Anh họp, ra lệnh tổng công kích các chiến dịch lịch sử. Căn cứ Lộc Thành còn là nơi đóng quân của Quân đoàn 4 và 2; Sư đoàn Bộ binh 7 và 9; nhiều trung đoàn và tiểu đoàn tinh nhuệ… Lộc Ninh được giải phóng đã phá vỡ thế phòng thủ của địch, làm thất bại chiến thuật phòng ngự cấp chiến đoàn của địch trên khu vực rộng lớn áp sát trung tâm đầu não của chính quyền Sài Gòn. Giải phóng Lộc Ninh năm 1972 không chỉ là thắng lợi lớn nhất, trọn vẹn nhất trong cuộc chiến xuân - hè năm 1972 mà còn mở ra thời kỳ đưa chiến tranh vào giai đoạn cuối, tích cực xây dựng và phát triển thực lực, chủ động làm chuyển biến tình hình về quân sự, chính trị trên toàn chiến trường.

Huyện biên giới Lộc Ninh hôm nay, sau 50 năm giải phóng, đổi mới và có bước phát triển mạnh mẽ về mọi mặt, thể hiện rõ nhất về diện mạo ở 12/15 xã nông thôn mới, xây dựng được các vùng sản xuất chuyên canh cây trồng, vật nuôi chủ lực gắn với chế biến, xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, mở rộng các hình thức liên kết hợp tác, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, từng bước hình thành chuỗi giá trị sản phẩm uy tín, có thương hiệu. Cộng đồng doanh nghiệp ở Bình Phước, Lộc Ninh đã có nhiều đóng góp tích cực, chủ động đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ, làm ra nhiều của cải cho xã hội.

Đến dự và phát biểu tại lễ kỷ niệm sáng 7-4-2022, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh khẳng định: “Những thành tựu to lớn và đóng góp quan trọng của Đảng bộ và nhân dân huyện Lộc Ninh trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong suốt 50 năm qua là rất đáng tự hào. Chúng ta trân trọng, biết ơn công lao và những đóng góp to lớn của các thế hệ cha anh và biết bao người con ưu tú, kiên trung, bất khuất của quê hương Lộc Ninh và của mọi miền Tổ quốc đã cống hiến, hy sinh để làm rạng rỡ truyền thống quê hương cách mạng…”.

Tự hào thay An toàn khu Lộc Ninh - Bình Phước những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hào hùng, chiến công nối tiếp chiến công! Tự hào thay Lộc Ninh hôm nay đổi mới và phát triển, "thay da, đổi thịt", đẹp giàu từng ngày!

P.Q.T