Hải Phòng: Dự án tu bổ di tích cấp Quốc gia bị 'tuýt còi'

Tự phá một phần gian Tam Bảo

Chùa Trà Phương hay còn gọi là chùa Bà Đanh, được khởi dựng dưới thời Lý (1010-1225). Trải qua nhiều lần tu bổ, chùa hiện mang phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn (đầu thế kỷ 20).

Chùa được Bộ Văn hóa, Thể thao & du lịch công nhận là di tích Quốc gia vào năm 2007. Chùa thờ hai bảo vật Quốc gia là: Tượng thái tổ Mạc Đăng Dung và Phù điêu Hoàng thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn.

Lối vào chùa Trà Phương.

Năm 2020, nhận thấy di tích quốc gia chùa Trà Phương xuống cấp, UBND xã Thụy Hương đã lập hồ sơ khảo sát thiết kế, tu bổ di tích bằng nguồn kinh phí xã hội hóa. Năm 2022, UBND TP Hải Phòng ban hành quyết định phê duyệt báo cáo kinh tế - kỹ thuật tu bổ, tôn tạo di tích chùa Trà Phương.

Với mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị tại di tích chùa Trà Phương, UBND TP Hải Phòng phê duyệt hạng mục Tam Bảo được mở rộng từ 5 gian thành 7 gian, đáp ứng nhu cầu thờ cúng; giữ nguyên các bộ vì cũ và kiến trúc hậu cung; bổ sung 2 cột gỗ lim mới cho việc phục dựng 2 gian tiền đường. Hạng mục Nhà Tổ được giữ nguyên 7 gian, phục dựng lại bộ cột xà, hoành, nui bằng gỗ lim theo nguyên trạng; giữ nguyên kích thước bộ vì lòng nhà. Chùa cũng được lắp đặt hệ thống phòng cháy chữa cháy, cấp thoát nước và chiếu sáng.

UBND xã Thụy Hương được giao là chủ đầu tư dự án. Kinh phí thực hiện việc tu bổ dự kiến trên 8 tỷ đồng, huy động từ nguồn xã hội hóa. Việc tôn tạo, tu bổ được thực hiện từ năm 2022-2025.

Hạng mục Tam Bảo tại chùa Trà Phương bị phá dỡ 1 phần để xây công trình nhà Tam bảo mới, vượt quy mô so với phê duyệt.

Tuy nhiên, quá trình tu bổ, nhà chùa và đơn vị thi công đã không làm đúng theo quyết định được phê duyệt. Hạng mục Tam bảo bị phá dỡ 1 phần để xây công trình nhà Tam bảo mới, vượt quy mô so với phê duyệt, không được cơ quan chuyên môn thẩm định. Hạng mục nhà Tổ xây 13 gian, vượt 6 gian so với quy mô phê duyệt. Không chỉ vậy, quá trình tháo dỡ hạ giải cột kèo gỗ, nhận thấy cột kèo bị mối mọt, nhà chùa và đơn vị thi công làm mới, không tận dụng cấu kiện cũ.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch “tuýt còi”

Ông Vũ Duy Quận, Chủ tịch UBND xã Thụy Hương, đại diện chủ đầu tư cho biết: Cuối năm 2022, Phòng Văn hóa huyện Kiến Thụy đã phát hiện sai phạm và lập biên bản đình chỉ thi công. Đơn vị cũng báo cáo Sở Văn hóa và Thể thao TP Hải Phòng và bàn giao cho địa phương giám sát.

Tháng 3/2023, UBND xã Thụy Hương có Tờ trình về việc đề nghị phê duyệt điều chỉnh thiết kế dự án Tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia chùa Trà Phương gửi Sở Văn hóa và Thể thao TP Hải Phòng. Tháng 5/2023, UBND TP Hải Phòng có Tờ trình gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch về việc điều chỉnh Dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Trà Phương.

Hạng mục nhà Tổ tại chùa Trà Phương xây 13 gian, vượt 6 gian so với quy mô phê duyệt.

Tháng 6/2023, cơ quan chức năng cùng nhà khoa học của Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch đã xuống kiểm tra thực tế tại di tích. Qua kiểm tra cho thấy chủ đầu tư đã tiến hành hạ giải tường hồi của Tiền đường và di chuyển vị trí 2 bảo vật quốc gia, xây dựng lại nhà Tổ, đang xây dựng mới nền móng Tam Bảo. Việc xây dựng này khi chưa có văn bản thỏa thuận hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công là chưa tuân thủ quy định pháp luật về di sản văn hóa và pháp luật có liên quan.

Tại văn bản trả lời về các đề xuất điều chỉnh của UBND TP Hải Phòng, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch Hoàng Đạo Cương lưu ý, với hạng mục Tam Bảo, hồ sơ điều chỉnh dự án cần làm rõ hiện trạng di tích, lý do cơ sở của việc điều chỉnh vị trí công trình. Hải Phòng có thể xem xét mở rộng hai chái của Tiền đường để đủ không gian cho việc bày biện, bố trí 2 bảo vật quốc gia, không mở rộng thành 9 gian như đề xuất của địa phương. Hải Phòng cũng cần bảo vệ, tái sử dụng nguyên vẹn hệ thống tượng thờ và hiện vật có giá trị của Tam Bảo; không để xảy ra mất mát, hư hỏng hiện vật.

Đối với hạng mục nhà Tổ, các ngành chức năng của Hải Phòng cần tổ chức đánh giá các cấu kiện của công trình cũ và có giải pháp bảo tồn, tái sử dụng phù hợp theo quy định tại Thông tư số 15 ngày 31/12/2019 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch.

Tiếp thu ý kiến thẩm định của Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch về điều chỉnh Dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Trà Phương, UBND TP Hải Phòng đã giao Sở Văn hóa và Thể thao; Sở Xây dựng, UBND huyện Kiến Thụy tổ chức kiểm tra thực trạng di tích; làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để xảy ra sự việc tự ý hạ giải công trình khi hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công chưa được sự chấp thuận của cơ quan có thẩm quyền.

Ông Vũ Duy Quận, Chủ tịch UBND xã Thụy Hương cho biết: Địa phương đã kiểm điểm Trưởng thôn Trà Phương kiêm Trưởng Tiểu ban Quản lý di tích. Hiện, xã đã hoàn thiện hồ sơ gửi cơ quan có thẩm quyền thẩm định, điều chỉnh dự án tu bổ, tôn tạo chùa Trà Phương.

Một số hình ảnh ghi nhận tại chùa Trà Phương (xã Thụy Hương, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng):

Sau khi tháo dỡ một phần tường của hạng mục Tam Bảo, đơn vị thi công đã dùng tôn che chắn lại.

Phần ngói bị bung ra trên mái của hạng mục Tam Bảo.

Các cấu kiện cũ từ hạng mục nhà Tổ cũ được chất thành đống, che đậy sơ sài.

Tượng Thái tổ Mạc Đăng Dung, bảo vật quốc gia được Thủ tướng Chính phủ công nhận vào năm 2020, đang được thờ phụng tại chùa Trà Phương.

Phù điêu Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn, bảo vật quốc gia được làm từ chất liệu đá vôi, cao 56cm, vai ngang 23cm.

Hạng mục Tam bảo xây mới thành 9 gian, vượt quy mô cho phép. Để có diện tích xây dựng, đơn vị thi công đã tự ý tháo dỡ một phần của ngôi Tam Bảo cũ.

Phương Thanh