Giấc mơ robotaxi của Elon Musk đẩy Tesla vào tình trạng hỗn loạn

Hỗn loạn

Những quyết định của Elon Musk tiếp tục gây nhiều tranh cãi.

Cấp dưới của Elon Musk tại Tesla Inc. đã quen với sự hỗn loạn. Nó đi kèm thói quen làm việc của một giám đốc điều hành “thất thường”, người đặt ra các mục tiêu đôi khi khó hiểu và thường đột ngột chuyển hướng bất ngờ.

Cổ phiếu của hãng đã giảm hơn 40% trong bối cảnh doanh số sụt giảm, các quyết định sản phẩm khó hiểu và nhiều đợt giảm giá. Vị trí thống trị một thời của Tesla trên thị trường xe điện Trung Quốc đang bị tấn công. Chuyến thăm của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi để thông báo về khoản đầu tư dự kiến đã bị hủy bỏ vào phút cuối. Trong suốt thời gian đó, hội đồng quản trị đã cố gắng phục hồi khoản thanh toán 56 tỷ USD cho Musk mà một thẩm phán đã hủy bỏ vào tháng 1.

Tesla dự kiến sẽ báo cáo lợi nhuận hoạt động giảm 40% và doanh thu giảm lần đầu tiên sau 4 năm. Musk đã ra lệnh thực hiện một đợt sa thải nhân viên lớn nhất từ trước đến nay và đặt tương lai của công ty vào ý tưởng xe tự lái thế hệ tiếp theo có tên là robotaxi. Những người quen thuộc với các chỉ thị của ông, những người yêu cầu giấu tên đang thảo luận về các cuộc cân nhắc nội bộ, đều cảm thấy bất an trước những thay đổi mà CEO muốn thực hiện.

Ý tưởng tạo ra một dịch vụ taxi tự hành đã được Tesla thực hiện ít nhất 8 năm, nhưng công ty vẫn chưa có đủ cơ sở hạ tầng cần thiết cũng như chưa đảm bảo được sự chấp thuận theo quy định để thử nghiệm những chiếc xe như vậy trên đường công cộng. Hiện tại, Musk đã hoãn lại kế hoạch sản xuất một loại xe dành cho thị trường đại chúng trị giá 25.000 USD mà nhiều nhà đầu tư Tesla đang thúc đẩy và tin rằng nó rất quan trọng đối với tương lai của nhà sản xuất ô tô.

Sau khi các phương tiện truyền thông đưa tin về sự thay đổi chiến lược, các nhà quản lý chủ chốt bao gồm Drew Baglino, một cựu chiến binh 18 năm của công ty, người đứng đầu bộ phận kinh doanh năng lượng và kỹ thuật hệ thống truyền động của Tesla, đã rời đi.

Musk, 52 tuổi, đã lèo lái Tesla thoát khỏi nhiều khó khăn trong quá khứ. Với mức giá 469 tỷ USD, công ty vẫn được định giá cao hơn 9 lần giá trị vốn hóa thị trường của General Motors Co. hay Ford Motor Co. Nhưng sau khi mất gần 350 tỷ USD giá trị vốn hóa thị trường trong 4 tháng, các nhân viên, nhà đầu tư và nhà phân tích đều hoang mang.

Nhà phân tích Emmanuel Rosner của Deutsche Bank cho biết: “Cổ phiếu của Tesla sẽ phải trải qua một quá trình chuyển đổi cơ sở sở hữu đầy khó khăn, khi các nhà đầu tư trước đây tập trung vào số lượng xe điện của Tesla và lợi thế về chi phí có khả năng bị loại bỏ”.

Musk đã báo hiệu trên mạng xã hội của mình rằng những động thái gần đây nhằm mục đích kích hoạt chế độ “CEO thời chiến”. Musk đã có một bài đăng có nội dung như vậy sau khi gửi email toàn công ty thông báo rằng Tesla đang cắt giảm hơn 10% số lượng nhân viên toàn cầu, điều đó có nghĩa là sẽ loại bỏ ít nhất 14.000 việc làm.

Theo những người nắm rõ kế hoạch của công ty, số lượng người thực tế bị sa thải có thể vượt quá 20.000 người. Lý do của Musk, theo một người có hiểu biết trực tiếp về các quyết định của ông, là Tesla nên giảm 20% số lượng nhân viên vì số lượng xe giao hàng của họ đã giảm từ quý 4 đến quý 1.

Đối với những người vẫn còn trong hàng ngũ của Tesla sau đợt sa thải lớn này, Musk đã thay đổi hoàn toàn mệnh lệnh ông tuyên bố vào tuần trước rằng công ty đang “đi đến chân tường để giành được quyền tự chủ”. Một người quen thuộc với kế hoạch cho biết, robotaxi hiện đang được ưu tiên hơn một chiếc ô tô rẻ hơn mà ông đã giới thiệu lần đầu cách đây 4 năm, cả về việc thiết lập mốc thời gian cho nguyên mẫu và sắp xếp năng lực sản xuất.

Musk đã nói rất nhiều về xe tự hành trong hơn một thập kỷ và đã thuyết phục khách hàng trả hàng nghìn USD cho một sản phẩm mà Tesla đã tiếp thị là Xe tự lái hoàn toàn, hay FSD. Cái tên này là một cách gọi sai bì yêu cầu sự giám sát liên tục và không cung cấp cho các phương tiện khả năng tự lái, nhưng Musk đã nhiều lần dự đoán rằng nó sắp đạt được tiêu chuẩn về thương hiệu.

Robotaxi che mờ tương lai của Tesla?

Musk và các kỹ sư hàng đầu đặc biệt lạc quan về sự thay đổi lớn trong cách thức hoạt động của FSD hiện nay.

Các camera đặt xung quanh xe ô tô của công ty đang quay video và sử dụng đoạn phim này để xác định cách xe chạy, thay vì dựa vào mã phần mềm. Ashok Elluswamy, giám đốc chương trình Autopilot của Tesla, đã viết trên X vào tháng trước rằng điều này sẽ dẫn tới “sự tiến bộ chưa từng có”.

Nhưng sự lạc quan xung quanh FSD và niềm tin của Musk rằng phương pháp mới này có thể mang lại robotaxi đang che mờ tương lai của dự án ô tô trị giá 25.000 USD của Tesla. Những người biết về kế hoạch của Tesla phản đối quan điểm cho rằng chương trình đã bị hủy bỏ hoàn toàn. Từ trước đến nay, công ty vẫn theo đuổi cấu trúc phương tiện chi phí thấp để làm nền tảng cho nhiều loại mẫu xe khác nhau, một trong số đó sẽ không có vô lăng hoặc bàn đạp.

Trong khi những người này xác nhận robotaxi đang được ưu tiên, một người lại mô tả dự án xe thế hệ tiếp theo là một nỗ lực nhằm giảm chi phí đối với các bộ phận và phương pháp sản xuất, sau đó áp dụng những cải tiến đó vào các phiên bản rẻ hơn của Model Y và Model 3, hai mẫu xe phổ biến nhất của công ty. Các nhóm đang đặc biệt chú trọng đến việc tiết kiệm chi phí cho Model Y, mẫu xe bán chạy nhất thế giới vào năm ngoái.

Không rõ điều này có thể an ủi đến mức nào đối với các nhà đầu tư đang lo sợ trước các báo cáo rằng câu trả lời của Tesla đối với các lựa chọn giá cả phải chăng như Toyota Corolla đã bị loại bỏ hoàn toàn. Nhiều người lo ngại rằng mẫu xe mới duy nhất mà công ty sẽ cung cấp cho người tiêu dùng trong nửa thập kỷ sau khi Model Y ra mắt sẽ là Cybertruck, một mẫu xe bán tải đắt tiền và khó chế tạo. Tuần trước, công ty đã thu hồi gần 3.900 xe tải Cybertruck đã bán để sửa lỗi chân ga.

Nhà phân tích Steve Man của Bloomberg Intelligence nhận định: “Các nhà đầu tư, đặc biệt là các tổ chức, đang mất kiên nhẫn. Sự cường điệu ban đầu xung quanh Xe tự lái hoàn toàn và robotaxi đã suy yếu và con lắc đã chuyển sang hướng ngược lại”.

Định hướng lại Tesla xung quanh robotaxi được cho là rất rủi ro. Trong khi các cơ quan liên bang đã áp dụng một cách tiếp cận dễ dãi để quản lý công nghệ có khả năng làm cho đường sá trở nên an toàn hơn, thì việc giám sát ở cấp tiểu bang và địa phương lại tỏ ra khó thực hiện.

Cựu Thống đốc Doug Ducey đã hoan nghênh các phương tiện tự lái của Uber Technologies Inc. đến Arizona “với vòng tay rộng mở và những con đường rộng mở” vào năm 2016, chỉ để cấm chúng sau một vụ va chạm chết người với một người đi bộ vào năm 2018. Uber đã bán hết xe tự lái của mình đơn vị xe hai năm sau.

Gần đây hơn, Cruise của GM đã dành sáu tháng qua để quay trở lại thử nghiệm robotaxi sau khi một trong những chiếc xe của hãng này tông và kéo lê một người đi bộ ở San Francisco. California cũng đang trì hoãn việc mở rộng Waymo của Alphabet Inc. sau một số sự cố, bao gồm cả một trong những phương tiện của hãng này đã tông vào một người đi xe đạp.

Tuy nhiên, Musk đang đặt cược rằng Tesla có thể biến robotaxi thành hiện thực bằng cách cung cấp FSD cho nhiều người tiêu dùng hơn và giảm giá. Ông đang thúc đẩy các đợt lái thử và dùng thử miễn phí 30 ngày để quảng bá tính năng này, tăng doanh thu và thu thập nhiều cảnh quay camera hơn.

Tesla đang xây dựng các trung tâm dữ liệu ở Buffalo, New York và Austin, nơi công ty đặt trụ sở chính, để xử lý các cảnh quay do phương tiện của họ ghi lại và đào tạo hệ thống lái xe của mình. Những người quen thuộc với dự án cho biết địa điểm Buffalo ở xa hơn, trong khi địa điểm ở Austin đang phải vật lộn với tình trạng chi phí vượt mức.

Theo một người có hiểu biết trực tiếp về lý do cho việc sa thải Tesla, hành động này không phải là để tiết kiệm tiền từ các bộ phận của công ty mà là để chuyển hướng chi tiêu sang robotaxi.

Nam Nguyễn