Đìu hiu Xóm Quán

Khu tái định cư (TĐC) Xóm Quán (xã Ninh Thọ, thị xã Ninh Hòa) có diện tích hàng chục héc-ta, được đưa vào khai thác gần 10 năm qua, nhưng hiện nay chỉ còn 1 hộ dân sinh sống. Cả vùng đất rộng lớn bây giờ cây mọc um tùm, hạ tầng xuống cấp trầm trọng...

Toàn cảnh Khu tái định cư Xóm Quán rộng hơn 50ha.

Chỉ còn 1 hộ dân sinh sống

Chúng tôi tìm đến Khu TĐC Xóm Quán. Từ Tỉnh lộ 1A rẽ vào, Khu TĐC nằm ngay sát cửa biển, hai mặt giáp với khu dân cư hiện hữu, mặt còn lại giáp đường tỉnh 651D. Hiện ra trước mắt chúng tôi là một khu đất rộng lớn được xây dựng đường xá rộng rãi, những ô đất được quy hoạch quy củ. Đi một vòng quan sát, chúng tôi thấy chỉ có 4 căn nhà. Thế nhưng, 3 căn cửa đóng then cài, chỉ có 1 nhà mở cửa.

Căn nhà của gia đình ông Nguyễn Chí Quốc - hộ duy nhất sinh sống tại Khu tái định cư Xóm Quán.

Ông Nguyễn Chí Quốc, người đầu tiên xây nhà tại khu TĐC cho biết: “Gia đình tôi trước đây có đất bị ảnh hưởng bởi Dự án Xây dựng cơ sở hạ tầng Khu TĐC Xóm Quán nên được TĐC tại chỗ. Năm 2015, sau khi hạ tầng khu TĐC được xây dựng, gia đình tôi là hộ dân đầu tiên dựng nhà ở đây. Sau đó vài năm có thêm 3 hộ nữa ở xã Ninh Phước (Ninh Hòa) chuyển đến xây nhà sinh sống tại khu TĐC này. Tưởng rằng cuộc sống buồn tẻ ở đây sẽ vơi đi khi có thêm hàng xóm, thế nhưng chỉ vài năm sau, những gia đình này đều chuyển đi nơi khác, nhà bỏ đó không ai ở. Họ chỉ thuê người buổi tối đến mở khóa bật đèn, sáng ra thì đến tắt, thỉnh thoảng quét dọn vệ sinh”.

Vợ ông Quốc chia sẻ: “Ngày đầu về nơi ở mới, gia đình rất phấn khởi, bởi đường nhựa rộng rãi, điện, nước máy được lắp đặt đến tận nhà; ở đây còn có cả trường học, nhà sinh hoạt cộng đồng. Hạ tầng tốt như thế nhưng chẳng hiểu sao không ai mặn mà. Có hộ đến rồi đi, họ nói rằng không quen với cuộc sống ở nơi mới, do xa với nơi ở cũ, người quen thân không ở gần nên rời đi. Vì vậy, ở đây lúc nào cũng cảm thấy đìu hiu”.

Hạ tầng xuống cấp trầm trọng

Hiện nay, hạ tầng kỹ thuật Khu TĐC Xóm Quán đã xuống cấp trầm trọng. Ghi nhận của phóng viên, nhiều trụ đèn chiếu sáng đã bị hỏng nặng. Khắp các tuyến đường nội bộ không một xe chạy, chỉ có vài con bò được chăn thả tại đây. Đặc biệt, khu nhà mẫu giáo đã bị kẻ gian tháo dỡ hoàn toàn các cánh cửa; mái nhà nhiều mảng ngói bị hất tung; toàn bộ hệ thống điện âm tường, âm nền trong các phòng bị kẻ gian đào xới để lấy dây điện, nền nhà theo đó cũng bị hỏng nặng nề; hệ thống quạt và hệ thống phòng cháy, chữa cháy cũng bị tháo mất; trần dột, tường bong tróc. Nhà sinh hoạt cộng đồng cũng chung tình cảnh, ngoài các cánh cửa bị tháo, hệ thống điện bị trộm thì các cửa kính bị đập vỡ. Hai cơ sở này giờ đây hoang tàn, xập xệ không thể sử dụng; bơm kim tiêm vứt nhiều trong các phòng.

Hạ tầng trường mẫu giáo đã bị xuống cấp.

Một người dân gần khu TĐC cho biết, vào buổi tối, trong 2 khu nhà mẫu giáo và nhà sinh hoạt cộng đồng, người nghiện ma túy tụ tập đốt lửa để hút và tiêm chích. Người dân trong vùng chẳng ai dám đến gần. Các đối tượng này đến đào bới để lấy dây điện, trang thiết bị, mặc dù người dân biết nhưng cũng chẳng làm gì được.

Ông Hoàng Văn Khánh - Giám đốc Ban Quản lý Dự án hạ tầng Khu kinh tế (KKT) và Khu công nghiệp, Ban Quản lý KKT Vân Phong cho biết, từ năm 2015 đến 2020, ban quản lý đã từng bước bàn giao hạ tầng Khu TĐC Xóm Quán cho UBND thị xã Ninh Hòa quản lý. Đến năm 2021, UBND tỉnh có thông báo chấm dứt thực hiện Dự án Cơ sở hạ tầng khu TĐC này. Tại thời điểm chấm dứt thực hiện dự án, Khu TĐC Xóm Quán còn một số hạng mục chưa triển khai, gồm: Trường tiểu học, trường THCS, chợ, cây xanh đường phố khu vực 2, hệ thống xử lý nước thải.

Lý giải về việc xây dựng một khu TĐC rộng lớn như vậy, liệu có hợp lý hay không, lãnh đạo Ban Quản lý KKT Vân Phong khẳng định, Dự án Cơ sở hạ tầng Khu TĐC Xóm Quán được đầu tư với mục tiêu để di dời, TĐC người dân tại các thôn: Mỹ Giang, Ninh Yển, Ninh Tịnh (xã Ninh Phước) do ảnh hưởng bởi các dự án công nghiệp tại khu vực Nam Vân Phong, như: Các dự án Tổ hợp lọc hóa dầu Nam Vân Phong, Nhà máy Nhiệt điện BOT Vân Phong 1, Nhà máy Đóng tàu STX… Thời điểm quyết định đầu tư Khu TĐC Xóm Quán là chủ trương hoàn toàn đúng đắn. Bởi lúc đó, nếu không chuẩn bị hạ tầng TĐC thì sẽ rất bị động khi nhà đầu tư bắt tay vào triển khai. Thế nhưng, do ảnh hưởng suy thoái kinh tế toàn cầu nên các dự án đầu tư ngoài ngân sách đã tạm dừng đầu tư vào khu vực Nam Vân Phong dẫn đến công tác giải phóng mặt bằng tạm dừng theo, chỉ có Nhà máy Nhiệt điện BOT Vân Phong 1 tiếp tục triển khai. Do đó, Khu TĐC Xóm Quán chưa phát huy hết được công năng.

Hàng lang các phòng đều bị kẻ gian đào bới lấy dây điện.

Bên trong các phòng học cũng tan hoang.

Liên quan đến việc quản lý hạ tầng Khu TĐC Xóm Quán, ông Phạm Minh Long - Trưởng phòng Quản lý đô thị thị xã Ninh Hòa phân trần, trong quá trình bàn giao đưa vào sử dụng Khu TĐC Xóm Quán có những khó khăn, vướng mắc nhất định. Cụ thể, do số lượng người dân đến sinh sống ít, hệ thống chiếu sáng chưa được vận hành dẫn đến có một số trụ, bóng điện xuống cấp nghiêm trọng. Trường mẫu giáo và nhà sinh hoạt cộng đồng do không đủ kinh phí duy trì hệ thống, thuê bảo vệ… nên các hạng mục cũng bị xuống cấp, hỏng, mất cắp...

Đề xuất thi công hoàn thiện toàn bộ hạ tầng

Theo Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng KKT Vân Phong đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2050, dự kiến, tổng số dân di dời để thực hiện các dự án ở khu vực Nam Vân Phong (tại xã Ninh Phước) là 6.800 người với khoảng 1.700 hộ và những hộ tại khu vực quy hoạch các khu công nghiệp khoảng 2.500 hộ. Ngoài 500 hộ đã được giao đất, còn lại 2.800 hộ phải di dời. Theo đánh giá, trước mắt cần TĐC cho khoảng 1.400 hộ. Để có thể di dời số lượng lớn các hộ dân cần phải đầu tư xây dựng các khu TĐC. Ban Quản lý KKT Vân Phong dự kiến sẽ di dời các hộ này về 3 khu TĐC, gồm: Ninh Thủy, Xóm Quán và Ngọc Sơn có tổng diện tích khoảng 157ha. Hiện nay, Khu TĐC Xóm Quán mới bố trí được 68 trường hợp, còn trống khoảng 1.250 lô; cùng với 2 khu TĐC nêu trên thì sẽ đáp ứng được nhu cầu khi các dự án tại Nam Vân Phong triển khai.

Theo Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng KKT Vân Phong, Khu TĐC Xóm Quán nằm trong ô chức năng được quy hoạch đất ở nông thôn thuộc Phân khu 16, bao xung quanh ô chức năng là 4 tuyến đường quy hoạch có chỉ giới từ 24m đến 30m (tuyến phía bắc và phía nam). Khu TĐC này còn được mở rộng thêm khoảng 15ha, nâng tổng diện tích toàn khu lên hơn 65ha. Sau khi mở rộng, khu TĐC này sẽ có khoảng 1.645 lô, với số dân có thể dung nạp khoảng 6.600 người.

Lãnh đạo Ban Quản lý KKT Vân Phong cho biết, sau khi đánh giá toàn diện, ban quản lý kiến nghị UBND tỉnh cho phép thực hiện điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chi tiết 1/500 đối với 65ha Khu TĐC Xóm Quán đồng thời với việc lập quy hoạch toàn bộ Phân khu 16. Từ nhu cầu thực tế hiện nay, để đảm bảo tiêu chí “Khu TĐC phải tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ”, ban quản lý đề xuất đầu tư hoàn chỉnh Khu TĐC Xóm Quán đối với quy mô gần 50,3ha đã thực hiện đầu tư trước đó. Diện tích mở rộng còn lại sẽ được đầu tư hạ tầng vào thời gian thích hợp, khi có nhu cầu thực tế.

Cuối tháng 3, ông ĐINH VĂN THIỆU - Phó Chủ tịch UBND tỉnh đi kiểm tra cơ sở hạ tầng Khu TĐC Xóm Quán. Sau khi kiểm tra thực tế và nghe đơn vị báo cáo tiến độ thực hiện các dự án, đồng chí đề nghị Hội đồng thẩm định chủ trương đầu tư dự án của tỉnh cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu vị trí, quy mô của Khu TĐC Xóm Quán cho phù hợp với tình hình thực tế; có giải pháp nhằm đảm bảo tính hiệu quả khi đưa vào khai thác.

Dự án Khu TĐC Xóm Quán được UBND tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư từ năm 2008, giao cho Ban Quản lý KKT Vân Phong làm chủ đầu tư. Đến năm 2010, khu TĐC bắt đầu được triển khai thi công và cơ bản hoàn thành cơ sở hạ tầng, đưa vào khai thác từ năm 2015. Khu TĐC này được xây dựng có quy mô gần 50,3ha, gồm các hạng mục: San nền toàn khu vực; hệ thống đường giao thông; bến tàu thuyền; đường công vụ đến khu dân cư; hệ thống cấp, thoát nước; hệ thống điện; trường mẫu giáo, tiểu học, THCS; nhà sinh hoạt cộng đồng, chợ, hệ thống cây xanh. Khu TĐC có tổng mức đầu tư hơn 392 tỷ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước.

Cuối năm 2023, Ban Quản lý KKT Vân Phong có báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư nâng cấp hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng và mở rộng thêm 15ha Khu TĐC Xóm Quán. Dự án có tổng mức đầu tư dự kiến hơn 486 tỷ đồng; xây dựng từ năm 2024 đến 2026. Mục tiêu của dự án nhằm cụ thể hóa Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng KKT Vân Phong; đồng thời xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, tạo thêm quỹ đất tái định cư cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án. Đến nay, dự án đang trong quá trình thẩm tra của Hội đồng thẩm định chủ trương đầu tư các dự án của tỉnh.

MẠNH HÙNG