Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long không phải của riêng ai
Dự án Khu đô thị 10B (phường Quang Hanh, TP. Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh) được chấp thuận chủ trương đầu tư có 3,88ha thuộc vùng đệm di sản Hạ Long không chỉ thu hút sự quan tâm của dư luận, mà còn dấy lên nỗi lo ngại từ phía những chuyên gia trong ngành. Phóng viên Người Đô Thị phỏng vấn GS-TS. Trương Quốc Bình, nguyên phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, người từng tham gia lập hồ sơ đề nghị Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới. Ông Bình cũng từng là trưởng ban thư ký Ban soạn thảo Luật Di sản Văn hóa.
Núi đá vịnh Hạ Long bị quây thành “hòn non bộ”. Ảnh: Báo Tiền Phong
Báo điện tử Vietnamnet thông tin Bộ Xây dựng đã có văn bản đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường làm rõ bản đồ vịnh Hạ Long tỷ lệ 1/50.000, số đăng ký KHXB:6-472/CXB-QLXB ngày 18.6.1998 được đăng tải trên trang điện tử của UNESCO có đủ cơ sở pháp lý theo quy định pháp luật Việt Nam hay không? Nếu có đủ cơ sở pháp lý thì thông tin thể hiện trên bản đồ có đủ cơ sở để xác minh phạm vi, diện tích khu bảo vệ 1 và 2 của di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long? Nếu như bản đồ không đủ cơ sở pháp lý theo quy định pháp luật Việt Nam, hoặc giả bản đồ có giá trị pháp lý nhưng thông tin thể hiện trên bản đồ không đủ cơ sở để xác minh phạm vi, diện tích khu bảo vệ 1 và 2 của di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, thì liệu rằng 3,88ha (trong 31,8ha tổng diện tích dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư) thuộc vùng đệm di sản Hạ Long có còn bị điều chỉnh bởi Luật Di sản Văn hóa?
Trong khi cơ quan Trung ương gần đây mới tìm kiếm cơ sở pháp lý để xác định phạm vi vùng bảo vệ 1 và 2 của di sản thiên nhiên thế giới thì chính quyền địa phương đã bày tỏ mong muốn thu hẹp phạm vi vùng bảo vệ di sản thiên nhiên thế giới. Là một chuyên gia có nhiều năm làm việc trong cơ quan quản lý Nhà nước về di sản, ông nghĩ sao?
GS-TS. Trương Quốc Bình, nguyên phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa. Ảnh: NVCC
Năm 2019, tôi tham dự hội thảo có đại diện của UNESCO và UBND tỉnh Quảng Ninh. Nội dung thảo luận tập trung việc xác định lại địa giới, vùng lõi và vùng đệm bảo vệ di sản thiên nhiên thế giới Hạ Long. Quan điểm của tôi là không hồi tố những công trình đã xây dựng trên vùng đệm tính đến thời điểm đó nhưng tuyệt đối không cấp phép xây dựng mới.
Tại hội thảo có ý kiến thể hiện mong muốn thu hẹp vùng lõi, vùng đệm của di sản. (Về vấn đề này tôi thấy) Hội thảo kết thúc mà không tìm được tiếng nói chung.
Luật Di sản văn hóa quy định vùng đệm là khu vực bảo vệ II, giáp ranh với vùng lõi. Nhìn từ khía cạnh khoa học, vùng đệm có ý nghĩa như thế nào khiến cơ quan lập pháp luật hóa khu vực này, thưa ông?
Ngoài Luật Di sản Văn hóa, việc phân vùng bảo vệ còn phải tuân thủ quy định của UNESCO. Tuy nhiên, khi làm hồ sơ trình UNESCO lần đầu, chúng ta đề nghị vùng lõi quy mô 434km2 giới hạn trong tam giác có ba đỉnh gồm hồ Ba Hầm (phía Nam), đảo Cống Tây (phía Đông) và đảo Đầu Gỗ (phía Tây). Vùng đệm mở rộng thêm 5km tính từ ba cạnh của tam giác này.
Lúc lập hồ sơ chúng ta chưa có kinh nghiệm nhưng lẽ ra, sau khi vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới năm 1994, Chính phủ nên khẩn trương xác định lại ranh giới, làm cơ sở để thực hiện các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt. Tuy nhiên, ta lại không làm, để tình trạng lấn biển nghiêm trọng cho đến những năm gần đây.
UNESCO liên tục khuyến cáo, thậm chí cảnh báo vịnh Hạ Long có thể bị loại ra khỏi danh sách di sản thiên nhiên thế giới nếu Việt Nam không có những biện pháp bảo vệ ráo riết. Ta liên tục phải đối phó. Những năm gần đây tình trạng lấn biển ngày càng rầm rộ trên phạm vi rộng lớn. Khu vực Bãi Cháy, biển bị lấn ra hằng trăm mét. Bên Hồng Gai là đường Trần Quốc Nghiễn, chạy dọc bờ biển đến TP. Cẩm Phả, nơi có dự án đô thị mà tôi cho rằng vi phạm quy định của Luật Di sản Văn hóa cũng như Công ước 1972 mà Việt Nam tham gia từ năm 1987.
Có vẻ như bảo tồn và tăng trưởng chưa tìm được tiếng nói chung?
Di sản là một nguồn lực phát triển. Nếu không xảy ra dịch bệnh, riêng nguồn thu từ bán vé tham quan vịnh Hạ Long có năm đã vượt mức 1.000 tỉ đồng, chưa kể dịch vụ lưu trú, mua sắm. Tôi nghĩ đã đến lúc Quảng Ninh không thể tiếp tục đi hai hàng được nữa. Nếu muốn tiếp tục lấn biển, phát triển đô thị trên vùng đệm, Quảng Ninh có thể chủ động rút tên Hạ Long khỏi danh sách di sản thiên nhiên thế giới.
Liệu di sản thiên thế giới Hạ Long có phải của riêng Quảng Ninh hay không mà “có thể chủ động rút” như ông nói?
Thì thế. Thế mới vô lý.
Thượng Tùng thực hiện
Diễn biến vụ san lấp xây khu đô thị ở vùng đệm vịnh Hạ Long
Dự án khu đô thị tại khu 10B phường Quang Hanh, TP. Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh được phê duyệt năm 2021 với quy mô diện tích 31,8ha, tổng vốn đầu tư hơn 1.230 tỉ đồng. Chủ đầu tư là Công ty TNHH Đỗ Gia Capital, có quyền sử dụng khu đất này sau phiên đấu giá. Giá trị trúng đấu giá là 1.192 tỉ đồng, cao hơn giá khởi điểm là 1.145, 3 tỉ đồng.
Dự án có 3,88ha nằm trong khu vực bảo vệ II (vùng đệm) của di sản thiên nhiên vịnh Hạ Long.
Ngày 5.11.2023, Ban Quản lý vịnh Hạ Long, đơn vị quản lý di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, đã có văn bản gửi Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Ninh, Sở Văn hóa và Thể thao Quảng Ninh và UBND TP. Cẩm Phả để phối hợp kiểm tra dự án này.
Thực hiện văn bản chỉ đạo kiểm tra dự án Khu Đô thị tại khu 10B, phường Quang Hanh, TP. Cẩm Phả của UBND tỉnh Quảng Ninh ngày 6.11.2023, đoàn liên ngành do Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì đã kiểm tra hiện trường Dự án Khu Đô thị tại Khu 10B phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả, vì có thông tin đơn vị thi công dự án đã đổ đất đá xuống Vịnh Hạ Long. Đoàn kiểm tra đã lập biên bản xử lý vi phạm hành chính đối với chủ dự án, yêu cầu chủ dự án dừng thi công.
Ngày 7.11, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh đã ra Quyết định số 38/QĐ-XPHC xử phạt hành chính đối với Công ty TNHH Đỗ Gia Capital vì trong quá trình thi công dự án đô thị, công ty đã gây ô nhiễm môi trường Di sản Thiên nhiên Thế giới Vịnh Hạ Long.
Căn cứ vào các quy định của Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 7.7.2022 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, tổng hình phạt cho 2 hành vi vi phạm của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đỗ Gia Capital là 125 triệu đồng.
Liên quan vụ việc trên, Bộ VHTTDL ngày 6.11 đã có văn bản gửi Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh. Để hạn chế tác động xấu ảnh hưởng tới di sản, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo cơ quan liên quan của tỉnh phối hợp với chính quyền địa phương và chủ đầu tư khẩn trương kiểm tra thực tế tại khu vực dự án, đề xuất biện pháp xử lý, bảo vệ các giá trị di sản. Bộ đề nghị hướng dẫn chủ đầu tư thực hiện nghiêm các nội dung đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có ý kiến tại Công văn số 507/BVHTTDL-KHTC, trong đó đặc biệt lưu ý quá trình nghiên cứu, triển khai Dự án cần thực hiện đánh giá tác động môi trường theo hướng dẫn của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới.
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng đã ban hành văn bản số 3105/UBND-GTCN&XH chỉ đạo kiểm tra dự án Khu đô thị tại khu 10B (phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả). Theo đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh giao Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Cẩm Phả khẩn trương kiểm tra dự án Khu đô thị tại khu 10B, phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả; xem xét các vấn đề dư luận, báo chí phản ánh để có biện pháp giải quyết theo thẩm quyền và quy định của pháp luật; báo cáo kết quả thực hiện về Ủy ban nhân dân tỉnh.
- Ngày 8.11, Văn phòng Chính phủ vừa ban hành công văn 6769/VPCP-C truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về kiểm tra, xử lý nội dung báo chí có bài viết phản ánh Dự án khu đô thị quây núi đá vịnh Hạ Long làm "hòn non bộ". Về việc này Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh kiểm tra phản ánh của bài báo nêu trên, xử lý theo thẩm quyền và đúng quy định, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả trước ngày 25.11.2023.
- Ngày 11.11, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) cho biết cơ quan nay vừa có công văn đề nghị UBND tỉnh Quảng Ninh rà soát lại quá trình thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của dự án khu đô thị 10B (ở phường Quang Hanh, Cẩm Phả) liên quan đến thông tin phản ánh dự án này đang “xâm lấn” vùng đệm Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, có nguy cơ tác động xấu đến cảnh quan thiên nhiên và ảnh hưởng đến chất lượng môi trường nước ở vịnh. Theo nội dung công văn trên, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho hay Bộ TN-MT đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo cơ quan chức năng rà soát, xem xét kỹ lưỡng nội dung báo cáo ĐTM và Quyết định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM của dự án để có biện pháp xử lý phù hợp, kịp thời...
- Mời đây nhất, Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) đề nghị làm rõ nhiều vấn đề liên quan đến dự án khu đô thị tại khu 10B, phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả (Quảng Ninh) nằm trong vùng đệm của vịnh Hạ Long.
Theo đó, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ TN-MT, làm rõ: "Bản đồ vịnh Hạ Long tỉ lệ 1/50.000, số đăng ký KHXB:6-472/CXB-QLXB ngày 18.6.1998 được đăng tải trên trang điện tử của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) có đủ cơ sở pháp lý theo quy định pháp luật Việt Nam không? Nếu có đủ cơ sở pháp lý thì thông tin thể hiện trên bản đồ có đủ cơ sở để xác định phạm vi, diện tích khu bảo vệ I và II của Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long?".
Cũng với nội dung này, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ VH-TT-DL làm rõ ranh giới vùng đệm I và II của Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long đã được cơ quan có thẩm quyền Việt Nam và UNESCO chấp thuận ở thời điểm nào? Nếu đã được xác nhận, chấp thuận thì theo hồ sơ, tài liệu và quy định nào của pháp luật ?
Cùng với đó, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ TN-MT, Bộ VH-TT-DL làm rõ tính pháp lý của dự án. Cụ thể, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ TN-MT làm rõ thẩm quyền việc phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường thuộc thuộc cấp nào? Đồng thời, nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án tại quyết định của UBND tỉnh Quảng Ninh đã phù hợp với quy định pháp luật chưa?...
Song Ngô
