Đề xuất điều chỉnh sửa đổi Luật Điện lực: Thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, minh bạch

Thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, minh bạch. Ảnh: Hải Anh

Đề xuất sửa 5 nhóm chính sách

Trong tờ trình, Bộ Công Thương đề xuất sửa 5 nhóm chính sách gồm: Quy hoạch và đầu tư phát triển điện lực nhằm bảo đảm an ninh năng lượng; các quy định về điều kiện hoạt động và việc cấp, thu hồi giấy phép điện lực; quản lý hoạt động mua bán điện theo hướng thúc đẩy thị trường cạnh tranh minh bạch, giá điện theo cơ chế thị trường. Luật sửa đổi cũng sẽ bổ sung quy định về quản lý vận hành hệ thống, khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, tăng cường giải pháp quản lý nhu cầu điện và điều chỉnh phụ tải điện.

Hiên tại, cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân hiện hành do Thủ tướng Chính phủ ban hành (tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30/6/2017) có phân cấp thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ tùy thuộc vào mức độ điều chỉnh giá bán lẻ điện.

Bộ Công Thương cho hay: Cơ chế điều chỉnh giá thực hiện theo Quyết định 24/2017 nhưng quá trình thực thi không diễn ra định kỳ hay theo quyết định này. Từ 2017 đến nay, giá điện được điều chỉnh 3 lần, vào 2017 (tăng 6,08%), 2019 là 8,36% và tháng 5/2023 thêm 3%. Trong khi, theo Quyết định 24, giá bán lẻ bình quân được xem xét điều chỉnh 6 tháng một lần trên cơ sở tính đúng, đủ các chi phí đầu vào sản xuất, kinh doanh của ngành điện.

Bộ Công Thương dẫn số liệu của EVN cho thấy, năm 2022 tập đoàn này ghi nhận lỗ từ sản xuất, kinh doanh điện là hơn 36.200 tỷ đồng, tức mỗi kWh điện bán cho khách hàng năm ngoái, tập đoàn này lỗ hơn 149,5 đồng. Nhờ có thu nhập từ các hoạt động khác, tiết giảm chi phí (khoảng 10.000 tỷ đồng), số lỗ sản xuất kinh doanh năm 2022 của EVN hơn 26.200 tỷ đồng

Bộ Công Thương đề xuất: Theo quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, Nghị quyết 55 liên quan chính sách về giá cả, khuyến khích đầu tư trong lĩnh vực năng lượng và để đảm bảo sự thống nhất trong điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ, Bộ Công Thương đề xuất xem xét sửa đổi thẩm quyền trong việc ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện lên cấp cao hơn là Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, thay vì Thủ tướng quy định cơ chế điều chỉnh như tại Luật Điện lực hiện hành. Trong đó, quy định thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện theo từng mức điều chỉnh giá gồm Chính phủ, đơn vị điện lực là Tập đoàn Điện lực Việt Nam

Vừa qua để thu hút đầu tư tư nhân vào khâu phát điện, các dự án theo hình thức IPP, BOT (chủ đầu tư không phải EVN) đã thỏa thuận, đàm phán, ký kết hợp đồng mua bán điện với tỷ suất sinh lợi tài chính (IRR) phổ biến 10 - 12%. Mức này cao hơn tỷ suất áp dụng cho các đơn vị phát điện hạch toán phụ thuộc EVN (các nhà máy thủy điện đa mục tiêu và các khâu khác gồm truyền tải điện, phân phối, bán lẻ điện do vẫn thuộc sở hữu 100% vốn Nhà nước) thường là 3% hoặc thấp hơn. Vì thế, sửa luật lần này sẽ bổ sung quy định về chính sách giá điện để giảm dần, tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, vùng, miền. Cơ quan này cho biết sẽ cùng Bộ Tài chính xây dựng quy định liên quan đến các loại giá điện, "cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện" phù hợp với quy định tại Luật Giá (sửa đổi).

Điều chỉnh giá cần theo cơ chế thị trường, xóa bù chéo

Dự thảo của Bộ Công Thương cũng nêu vấn đề phân cấp, phân quyền trong giá điện và mua bán điện. Trong đó, giao Bộ Công Thương xây dựng, trình Thủ tướng phê duyệt lộ trình thực hiện và đối tượng áp dụng với giá điện hai thành phần (giá công suất và điện năng); giao Chính phủ quy định chi tiết về mua bán điện với nước ngoài.

Theo dự thảo sửa đổi Quyết định 24/2017 về cơ cấu điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân. Cụ thể: Trong trường hợp giá bán điện bình quân giảm từ 1% trở lên so với giá bán điện bình quân hiện hành và trong khung giá quy định, EVN sẽ có trách nhiệm giảm giá ở mức tương ứng. Trường hợp giá bán điện bình quân cần điều chỉnh tăng từ 3% đến dưới 5% so với giá hiện hành và trong khung giá, EVN được điều chỉnh tăng giá ở mức tương ứng. Nếu giá điện tăng từ 5% đến dưới 10% so với giá hiện hành và trong khung giá, EVN sẽ báo cáo, được Bộ Công Thương chấp thuận thì sẽ tăng giá. Để thực hiện việc giảm giá, EVN lập hồ sơ báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để kiểm tra, giám sát.

Với mức tăng giá bán lẻ điện bình quân từ 10% trở lên so với mức hiện hành hoặc ngoài khung giá quy định, ảnh hưởng tới kinh tế vĩ mô, Bộ Công Thương sẽ báo cáo Thủ tướng xem xét, cho ý kiến. Thời gian điều chỉnh giá điện bình quân tối thiểu là 3 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất, rút ngắn hơn so với quy định hiện hành là 6 tháng. Giá điện là mặt hàng mà khi thay đổi có thể ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, đời sống người dân, nên khi thay đổi cách tính giá điện cần được tính toán kỹ.

Chuyên gia kinh tế tài chính, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính cho rằng, việc quy định 3 tháng hay 6 tháng điều chỉnh giá điện một lần không cần thiết nếu điện được điều tiết theo cơ chế thị trường. Có thị trường mua bán rõ ràng, không có yếu tố độc quyền thì không cần thời gian bao lâu để điều chỉnh nữa.

Ông Trần Tuệ Quang - Phó Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực, Bộ Công Thương cho hay, các chi phí cấu thành giá điện được tính đúng và giá điện được điều chỉnh theo biến động thị trường, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô đất nước. Từ khi ban hành cơ chế điều chỉnh giá điện theo thị trường, giá bán lẻ điện được điều chỉnh không những đảm bảo tài chính bền vững cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đầu tư, vận hành hệ thống mà còn đảm bảo tài chính cho các nhà đầu tư ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh điện.

Vì thế, cần thiết quy định chính sách giá điện theo cơ chế thị trường và hoạt động mua bán điện đảm bảo sự phát triển thị trường điện. Mục tiêu là thực hiện giá điện theo cơ chế thị trường, thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, minh bạch, công bằng. Cần ban hành nghị định về cơ chế điều chỉnh giá điện bán lẻ với thẩm quyền thuộc Chính phủ và đơn vị điện lực; bổ sung chính sách giá điện theo vùng miền...

Nguyễn Vũ - Hải Anh