Dấu ấn đậm nét của Việt Nam trong quan hệ đối tác ASEAN - Nhật Bản

Mối quan hệ “từ trái tim đến trái tim”

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ngày 15-12 dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam lên đường tham dự Hội nghị cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN - Nhật Bản, Hội nghị Thượng đỉnh cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng không (AZEC) và tiến hành các hoạt động song phương tại Nhật Bản đến ngày 18-12 theo lời mời của Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio. Hội nghị cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN - Nhật Bản được tổ chức ngay sau khi ASEAN và Nhật Bản thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, là dịp để lãnh đạo cấp cao hai bên cùng kiểm điểm thành quả hợp tác, từ đó đề ra định hướng phát triển quan hệ trong giai đoạn mới, xứng tầm với khuôn khổ Đối tác chiến lược toàn diện.

Chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính góp phần thúc đẩy quan hệ ASEAN-Nhật Bản cũng như quan hệ Việt Nam - Nhật Bản

Theo Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản Phạm Quang Hiệu, sau khi quan hệ đối tác đối thoại giữa ASEAN và Nhật Bản được thiết lập vào năm 1973, Thủ tướng Nhật Bản Takeo Fukuda vào năm 1977 đã công bố Học thuyết Fukuda lịch sử, đưa ra các nguyên tắc cơ bản trong chính sách ngoại giao của Nhật Bản đối với ASEAN. Kể từ đó, chính sách ngoại giao “từ trái tim đến trái tim” của ông đã trở thành một nền tảng phát triển cho mối quan hệ ASEAN - Nhật Bản. Trải qua chặng đường tròn nửa thế kỷ, ASEAN và Nhật Bản đã xây dựng mối quan hệ hợp tác trải rộng trên nhiều lĩnh vực và trở thành những đối tác tin cậy của nhau. Cơ sở để tạo dựng niềm tin cho mối quan hệ hợp tác này là việc hai bên luôn coi trọng quan hệ, coi nhau là những đối tác bình đẳng.

Quan hệ ASEAN - Nhật Bản đã phát triển sâu rộng trên mọi lĩnh vực, cả về chính trị - an ninh, kinh tế lẫn văn hóa-xã hội. Hai bên hiện đang tiếp tục triển khai thực hiện Kế hoạch hành động (sửa đổi) thực hiện Tuyên bố Tầm nhìn về Quan hệ hữu nghị và hợp tác ASEAN-Nhật Bản được thông qua năm 2017. Hai bên hợp tác thông qua các cơ chế chính thức như Hội nghị Cấp cao, Bộ trưởng Ngoại giao, Quan chức cao cấp (SOM), Ủy ban hợp tác chung (JCC - cấp Đại sứ). Nhật Bản là đối tác tích cực tham gia các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như: Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF); và một số cơ chế chuyên ngành khác như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng (ADMM+); Hội nghị các quan chức cao cấp ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia (SOMTC); Đối thoại ASEAN-Nhật Bản về phòng chống khủng bố…

Trong suốt chặng đường qua, Nhật Bản luôn tích cực đẩy mạnh quan hệ đối tác chiến lược, hợp tác hiệu quả với ASEAN. Ngược lại, ASEAN luôn cần sự hỗ trợ của Nhật Bản để xây dựng một khu vực Đông Nam Á hòa bình, ổn định, thịnh vượng. Trải qua nửa thế kỷ, ASEAN và Nhật Bản đã trở thành những đối tác không thể thiếu của nhau, mang lại nhiều lợi ích to lớn cho cả hai bên. Trong lĩnh vực kinh tế, từ lâu, Nhật Bản đã là một trong những đối tác kinh tế “đáng tin cậy nhất” của ASEAN. Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ 4 và đối tác đầu tư lớn thứ 2 của ASEAN với kim ngạch thương mại hai chiều đạt 268,5 tỷ USD vào năm 2022; Tổng đầu tư trực tiếp FDI từ Nhật Bản vào ASEAN năm 2022 đạt 26,7 tỷ USD, tăng 27,7% so với năm trước đó. Nhật Bản và ASEAN đã phát triển mối quan hệ không chỉ với tư cách là đối tác thương mại và đầu tư lớn, mà còn là những người bạn thực sự với mối quan hệ “từ trái tim đến trái tim” được xây dựng thông qua nhiều hoạt động giao lưu nhân dân.

Thúc đẩy đồng thời quan hệ ASEAN - Nhật Bản Việt Nam - Nhật Bản

Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản Phạm Quang Hiệu nêu rõ, là một thành viên tích cực và có trách nhiệm trong ASEAN, kể từ khi gia nhập tổ chức này vào năm 1995, Việt Nam đã có nhiều đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh của ASEAN, trong đó có thúc đẩy, nâng tầm quan hệ của ASEAN với các đối tác lớn, quan trọng. Việt Nam luôn chủ động, tích cực thúc đẩy, củng cố và nâng tầm quan hệ ASEAN - Nhật Bản, góp phần làm sâu sắc mối quan hệ và phát triển theo hướng hiệu quả, cùng có lợi, mang lại hiệu quả thực chất cho người dân Nhật Bản, Việt Nam và ASEAN.

Ngay sau khi Nhật Bản đưa ra đề xuất tổ chức Hội nghị Cấp cao kỷ niệm và thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Nhật Bản trong năm 2023, Việt Nam sớm ủng hộ và luôn tham gia đóng góp tích cực. Đáng chú ý, Việt Nam đã góp phần kịp thời để cụ thể hóa những đề xuất này, bảo đảm đúng lộ trình mà ASEAN - Nhật Bản đã đề ra từ đầu năm. Một trong những đóng góp nổi bật nhất của Việt Nam trong thúc đẩy quan hệ ASEAN - Nhật Bản phải kể đến việc Việt Nam đảm nhiệm thành công vai trò điều phối quan hệ ASEAN - Nhật Bản giai đoạn 2018-2021 với những thách thức khó khăn chưa từng có do đại dịch Covid-19. Mặc dù vậy, Việt Nam đã triển khai công tác điều phối một cách sáng tạo, phù hợp với bối cảnh tình hình và nhu cầu hợp tác, mang lại lợi ích thực chất cho hai bên, đặc biệt là việc Nhật Bản đóng góp khoản hỗ trợ 50 triệu USD thành lập Trung tâm ASEAN ứng phó các tình huống y tế khẩn cấp và dịch bệnh mới nổi (ACPHEED), được công bố vào năm 2020, cùng trong năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN.

Sự phát triển tốt đẹp quan hệ hợp tác chặt chẽ, hiệu quả giữa Việt Nam và Nhật Bản là một đóng góp quan trọng thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và Nhật Bản. Quan hệ Việt Nam - Nhật Bản thời gian qua phát triển mạnh mẽ và toàn diện trên các lĩnh vực với sự tin cậy chính trị cao, giao lưu cấp cao và các cấp diễn ra mật thiết. Từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1973 đến nay, Việt Nam và Nhật Bản đã lần lượt xác lập khuôn khổ quan hệ từ Đối tác tin cậy, ổn định lâu dài năm 2002 lên Đối tác chiến lược vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á năm 2009, Đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á năm 2014. Đặc biệt, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới nhân chuyến thăm của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng cuối tháng 11 vừa qua.

Hợp tác kinh tế thương mại là một trụ cột quan trọng trong quan hệ nhiều mặt giữa Việt Nam và Nhật Bản. Nhật Bản là nước tài trợ phát triển chính thức (ODA) lớn nhất, đối tác hợp tác lao động thứ 2, nhà đầu tư số 3, đối tác du lịch thứ 3, thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam. Về thương mại, hai nước đã dành cho nhau thuế suất tối huệ quốc từ 1999. Trong 9 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với Nhật Bản đạt trên 32,9 tỷ USD. Đầu tư FDI của Nhật Bản vào Việt Nam lũy kế tính đến tháng 9-2023, đạt 71,3 tỷ USD với 5.198 dự án còn hiệu lực, xếp thứ 3/143 các quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam.

Trên nền tảng mối quan hệ hai nước đang phát triển hết sức tốt đẹp như vậy, chuyến thăm Nhật Bản dự Hội nghị Cấp cao ASEAN - Nhật Bản của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ góp phần quan trọng vào thành công chung của hội nghị, góp phần tích cực vào tăng cường hơn nữa quan hệ ASEAN - Nhật Bản; đồng thời thúc đẩy hơn nữa quan hệ Việt Nam - Nhật Bản trong khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược toàn diện mới được xác lập. Chuyến thăm được kỳ vọng sẽ tiếp tục tạo động lực mạnh mẽ cho việc tăng cường hơn nữa hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư, lao động, đưa quan hệ song phương ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước.