Daniel Ellsberg, người tiết lộ 'Hồ sơ Lầu Năm Góc', qua đời ở tuổi 92

Nhà phân tích quân sự Hoa Kỳ Daniel Ellsberg phát biểu trong một cuộc họp báo tại Câu lạc bộ Báo chí Quốc gia ở Washington ngày 16/12/2010. Ảnh: AP

Trước những luận điệu giả tạo của chính phủ Hoa Kỳ ở thời điểm cuộc chiến tranh Việt Nam, Ellsberg đã tiết lộ bí mật các nội dung mật trong "Hồ sơ Lầu Năm Góc", phơi bày sự lừa dối của chính quyền và châm ngòi cho một cuộc đấu tranh lớn về tự do báo chí.

Gia đình của Ellsberg cho biết ông đã qua đời tại nhà riêng thuộc khu Kensington, California sau khi khi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tụy và không thể phẫu thuật vào tháng 2.

Trước khi Edward Snowden và Wilkileaks tiết lộ bí mật của chính phủ Hoa Kỳ, ông Ellsberg đã cho người Mỹ biết rằng chính phủ có thể đang lừa dối người dân. Những năm cuối đời, Ellsberg luôn ủng hộ những người tố cáo và tiết lộ thông tin nội bộ, và vụ tiết lộ “Hồ sơ Lầu Năm Góc” của ông được miêu tả trong bộ phim “The Post” vào năm 2017.

Năm 1971, Ellsberg đã bí mật tìm kiếm sự giúp đỡ của báo chí, hy vọng đẩy nhanh kết thúc chiến tranh Việt Nam. Điều này khiến ông trở thành mục tiêu trong một chiến dịch bêu xấu bởi Nhà Trắng. Henry Kissinger, cố vấn an ninh quốc gia đã gọi ông là “người đàn ông nguy hiểm nhất nước Mỹ, và phải ngăn chặn bằng mọi giá”.

Khi Ellsberg đến Sài Gòn vào giữa những năm 1960 và làm việc cho Bộ Ngoại giao, ông có một lý lịch ấn tượng với ba bằng đại học tại Harvard, phục vụ trong Thủy quân Lục chiến, làm việc cho Lầu Năm Góc và RAND Corporation, một tổ chức nghiên cứu chính sách có nhiều ảnh hưởng.

Trong vòng chưa đến 1 tuần, Ellsberg nhận ra Mỹ đang xa lầy vào một cuộc chiến không thể chiến thắng.

Cùng lúc đó, dưới sự chỉ đạo của Bộ trưởng Quốc phòng Mc Namara, các nhân viên Lầu Năm Góc đã bí mật thu thập bản báo cáo gần 7.000 trang liên quan đến hoạt động của Mỹ tại Việt Nam từ 1945-1967. Khi báo cáo này được hoàn tất vào 1969, hai trong số 15 bản sao được gửi tới RAND, nơi Ellsberg đang làm việc.

Với cái nhìn thay đổi về cuộc chiến, Ellsberg bắt đầu tham gia các cuộc biểu tình hòa bình. Ông được truyền động lực để bắt đầu sao chép các tài liệu của Lầu Năm Góc sau khi nghe một người biểu tình chống chiến tranh nói rằng anh ta sẵn sàng vào tù để không phải đi lính.

Vào ngày 13/6 năm 1971, tờ New York Times xuất bản số đầu tiên của" Tài liệu Lầu Năm Góc", chính quyền Richard Nixon đã ngay lập tức ngăn chặn. Hành động của chính quyền đã khơi dậy một cuộc đấu tranh cho tự do báo chí. Tòa án Tối cao sau đó đã đưa ra phán quyết nhận định báo chí có quyền được công bố các nội dung liên quan.

Tuy tờ Times không tiết lộ ai đã rò rỉ các tài liệu, nhưng FBI đã nhanh chóng tìm ra. Ellsberg nói: "Tôi làm điều này rõ ràng là một sự mạo hiểm, và tôi sẵn sàng chịu trách nhiệm cho quyết định này.”

Ellsberg sau đó bị cáo buộc tội danh làm gián điệp và lấy trộm tài liệu mật. Nhưng trong phiên tòa diễn ra vào năm 1963, cáo buộc nhằm vào ông đã được hủy với nhận định có trách nhiệm sai sót từ chính quyền Mỹ.

Ellsberg, sinh ngày 7 tháng 4 năm 1931 ở Chicago, Illinois. Ông kết hôn hai lần và có ba người con. Trong những năm tháng cuối ông làm một nhà văn, giảng viên và ủng hộ các phong trào chống vũ khí hạt nhân.

Anh Thư