Đánh thuế VAT đơn hàng nhập chuyển qua Shopee, TikTok: áp dụng sao cho phù hợp?

Người tiêu dùng chọn mua hàng qua website thương mại điện tử shopee. Ảnh: Phạm Hùng

Một số ý kiến đồng tình cho rằng, việc đánh thuế này nhằm tạo sự công bằng cho ngành sản xuất trong nước nhất là trong thời kỳ bùng nổ thương mại điện tử (TMĐT) như hiện nay.

Mỗi ngày có 45 - 63 triệu USD hàng hóa luân chuyển qua các sàn

Tại Phiên họp 32 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội diễn ra hôm 23/4, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, việc miễn thuế nhập khẩu đối với quà biếu, quà tặng đang được quy định tại Nghị định số 134/2016/NĐ-CP hướng dẫn Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, được điều chỉnh bởi Quyết định số 78/2010/QĐ-TTg, cho phép hàng hóa nhập khẩu có giá trị nhỏ dưới 1 triệu đồng gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh được miễn thuế nhập khẩu đồng thời với việc miễn thuế VAT ở khâu nhập khẩu. Miễn thuế VAT đối với hàng hóa nhập khẩu có giá trị nhỏ dựa trên thực tế là số thuế thu được không đáng kể so với chi phí quản lý thu của cơ quan hải quan và chi phí tuân thủ của người nộp thuế.

Tuy nhiên, đó là câu chuyện của trước đây, khi số lượng hàng hóa có giá trị nhỏ được nhập khẩu không quá nhiều nên tác động tổng thể tới số thu là không đáng kể. Còn tại thời điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho biết, với sự bùng nổ của thương mại điện tử xuyên biên giới, xu hướng chung của nhiều quốc gia cho thấy lượng giao dịch hàng hóa có giá trị nhỏ xuyên biên giới đã tăng gấp nhiều lần trong thời gian qua.

Theo số liệu của Tổng Công ty CP Bưu chính viễn thông, tại thời điểm tháng 3/2023, có trung bình khoảng 4 - 5 triệu đơn hàng/ngày được vận chuyển từ Trung Quốc về Việt Nam. Với giá trị mỗi đơn hàng được chia nhỏ từ 100.000 - 300.000 đồng. Như vậy, trung bình mỗi ngày có 45 - 63 triệu USD, một tháng khoảng 1,3 - 1,9 tỷ USD giá trị hàng hóa được luân chuyển qua các sàn TMĐT như: Shopee, Lazada, Tiki, TikTok…

“Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã bỏ quy định miễn thuế với hàng hóa nhập khẩu có giá trị nhỏ để bảo vệ nguồn thu, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu” - Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội nêu. Đồng thời, đề nghị Chính phủ tham khảo xu thế chung để cân nhắc bỏ quy định này, tạo điều kiện mở rộng và bao quát các nguồn thu trong bối cảnh hạn chế về ngân sách hiện nay.

Đánh giá kỹ lưỡng

Với đề xuất này, một số chuyên gia cho rằng, bên cạnh những lợi ích mang lại về nguồn thu thuế, đề xuất này cũng tiềm ẩn một số nguy cơ. Do đó, việc đánh giá kỹ lưỡng để có thể đưa ra quy định phù hợp là vô cùng cần thiết.

Về mặt lợi ích, việc áp dụng thuế VAT sẽ giúp tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Hiện nay, với việc miễn thuế VAT cho các đơn hàng giá trị nhỏ qua TMĐT, Nhà nước đang thất thu một khoản thuế đáng kể. Việc đánh thuế VAT sẽ giúp bù đắp khoản thất thu này, đồng thời góp phần tăng cường sự công bằng trong hệ thống thuế.

“Các DN, cá nhân kinh doanh trên không gian mạng thường tìm cách né thuế, chia nhỏ thành nhiều tài khoản khác nhau để kinh doanh, dẫn đến kê khai thuế có sự không chuẩn xác và rất khó kiểm soát. Nhiều trang mạng xã hội có nguồn gốc ở nước ngoài và không có pháp nhân quản lý ở Việt Nam gây không ít khó khăn trong việc nắm bắt thông tin và thực hiện thu thuế” - Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh nêu thực tế.

Ngoài ra, việc thu thuế VAT cũng được kỳ vọng sẽ tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng hơn cho các DN trong nước, bởi DN sản xuất trong nước vốn đã phải chịu thuế VAT đầy đủ cho sản phẩm, trong khi hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT lại được miễn thuế. Điều này khiến cho DN trong nước gặp bất lợi về mặt cạnh tranh. Việc áp dụng thuế VAT cho hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT sẽ giúp cân bằng sân chơi cho DN, từ đó thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất nội địa.

Các chuyên gia cũng cho rằng, việc đánh thuế VAT còn có thể góp phần hạn chế gian lận thương mại bởi miễn thuế VAT cho các đơn hàng giá trị nhỏ đã tạo điều kiện cho một số hành vi gian lận thương mại như khai man giá trị hàng hóa để trốn thuế. Việc áp dụng thuế VAT sẽ giúp kiểm soát tốt hơn hoạt động xuất nhập khẩu qua TMĐT, từ đó hạn chế các hành vi gian lận thương mại.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích kể trên, việc đánh thuế VAT cũng tiềm ẩn một số nguy cơ như tăng giá cả hàng hóa, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng. Đặc biệt là trong bối cảnh giá cả hàng hóa đang có xu hướng tăng cao như hiện nay, việc áp dụng thêm thuế VAT có thể khiến người tiêu dùng gặp nhiều khó khăn hơn.
Phải hài hòa lợi ích

Bên cạnh người tiêu dùng, việc đánh thuế VAT cũng tạo khó khăn cho các DN TMĐT. Nhiều DN kinh doanh trên sàn TMĐT sẽ phải thay đổi quy trình hoạt động, đầu tư thêm vào hệ thống quản lý thuế… Điều này có thể khiến họ tốn kém chi phí, thêm gánh nặng nhất là các DN nhỏ và vừa.
Ngoài ra, tình trạng trốn thuế ở một số DN TMĐT cũng có thể xảy ra. Họ có thể trốn thuế bằng cách khai không đúng giá trị hàng hóa hoặc sử dụng các thủ đoạn gian lận khác. Điều này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả thu thuế và gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước.

Do đó, để bảo đảm hài hòa lợi ích của các bên liên quan, các chuyên gia cho rằng, cần có giải pháp phù hợp khi áp dụng thuế VAT đối với hàng hóa nhập khẩu qua TMĐT giá trị nhỏ. PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính khuyến nghị, đặc điểm của nền tảng TMĐT xuyên biên giới là sử dụng công nghệ số và Internet để thực hiện các giao dịch. Vậy thì hiện nay, vấn đề cốt yếu nhất là chúng ta cần phải tiếp tục đầu tư công nghệ vì nó chưa đáp ứng để kiểm soát được các hoạt động TMĐT.

Các giải pháp này cần bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và hạn chế tối đa các thủ tục rườm rà cho người tiêu dùng và DN kinh doanh. Đồng thời, cần có các biện pháp hỗ trợ để giúp DN kinh doanh trên sàn TMĐT thích nghi với việc áp dụng thuế VAT mới.

Phùng Xuân