Đảng của cựu Tổng thống Jacob Zuma tuyên bố sẽ quốc hữu hóa ngân hàng, đất đai

Những người ủng hộ cựu Tổng thống Zuma và đảng MKP. Ảnh: News24

Với cương lĩnh tranh cử táo bạo bao gồm cam kết quốc hữu hóa đất đai, hầm mỏ, ngân hàng và rút nước này khỏi Tòa án Hình sự Quốc tế…, đảng MKP mới thành lập của cựu Tổng thống Nam Phi Jacob Zuma đang cạnh tranh quyết liệt với đảng ANC cầm quyền.

Cương lĩnh tranh cử của MKP

Đảng uMkhonto we Sizwe (có nghĩa là Ngọn giáo dân tộc, viết tắt là MKP) từng là cánh bán quân sự của đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC), đảng nắm quyền ở Nam Phi kể từ khi chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc vào năm 1994. Tuy nhiên, các cuộc thăm dò gần đây cho thấy, MKP đang lấy đi sự ủng hộ của ANC và có thể cuộc tổng tuyển cử sắp tới sẽ chứng kiến lần đầu tiên ANC để mất thế đa số.

Trong một tuyên ngôn tranh cử mà ông Zuma đưa ra hôm 23.4, MKP ủng hộ việc quốc hữu hóa ngân hàng trung ương và thành lập quỹ đầu tư quốc gia. Bản tuyên ngôn cho biết: “Nhiệm vụ hạn hẹp của Ngân hàng Dự trữ Nam Phi một phần thuộc sở hữu nước ngoài không hỗ trợ cho việc đa dạng hóa kinh tế và tăng trưởng công nghiệp”. MKP nói rằng các ngân hàng, mỏ và trường học thuộc sở hữu nhà nước sẽ cạnh tranh với những ngân hàng do khu vực tư nhân điều hành.

MKP cũng sẽ rút khỏi Hiệp ước loại bỏ than đá làm nguồn năng lượng chính, đồng thời cho biết họ sẽ cải cách các nhà máy điện than hiện có và đẩy nhanh chương trình hạt nhân.

Các kế hoạch khác trong tuyên ngôn của MKP bao gồm:

- Tổ chức trưng cầu dân ý để bãi bỏ hiến pháp hiện tại và thay thế bằng hệ thống nghị viện.

- Quốc hữu hóa các mỏ chiến lược, bao gồm ArcelorMittal South Africa Ltd. và Sasol Ltd.

- Buộc các công ty lớn của Nam Phi phải dựa vào Sở giao dịch chứng khoán Johannesburg.

- Rút Nam Phi khỏi Tòa án Hình sự Quốc tế ICC). Cựu Tổng thống Jacob Zuma từng đề xuất rời ICC vào năm 2016, mặc dù kế hoạch đó sau đó đã bị hủy bỏ sau khi ông rời nhiệm sở.

- Đưa ra khoản trợ cấp thu nhập cơ bản trên 1.558 rand ($81) cho người thất nghiệp.

- Tăng trợ cấp lương hưu cho người già lên ít nhất 4.500 rand một tháng từ mức hơn 2.000 rand hiện nay.

Các kế hoạch của MKP tương tự như kế hoạch của đảng lớn thứ ba - Những người đấu tranh vì tự do kinh tế (EFF) cánh tả. Lãnh đạo của EFF, Julius Malema, đã đánh tiếng họ sẽ sẵn sàng liên kết với MKP để thành lập một khối thiên tả.

Bản thân lãnh đạo MKP cũng tỏ ra sẵn sàng cho một liên minh. Ông Zuma nói trong đoạn ghi âm dài 10 phút: “Nếu EFF và chúng tôi có bất kỳ khác biệt nào thì chúng tôi cũng đều phải dựa trên các nguyên tắc cơ bản của đất nước và có cùng mục tiêu thúc đẩy sự thay đổi vì một cuộc sống tốt đẹp hơn cho người da đen”. “Mặc dù cạnh tranh với nhau trong cuộc bầu cử, nhưng sau cuộc bầu cử, chúng tôi sẽ phải ngồi lại với nhau và nói chuyện, bao gồm cả những người chúng chúng tôi chưa thể tiếp cận, để có thể làm việc cùng nhau và có thể định hình đất nước này”.

Thách thức đối với đảng ANC cầm quyền

Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) cầm quyền của Tổng thống Ramaphosa dự kiến sẽ phải đối mặt với thách thức khó khăn để duy trì đa số trong Quốc hội trong cuộc bầu cử dân chủ lần thứ 7 của đất nước kể từ khi chính sách chế độ phân biệt chủng tộc kết thúc năm 1994. ANC đã lãnh đạo đất nước từ năm 1994, song đảng này hiện đang gặp khó khăn trong các cuộc bầu cử. Nhiều nhà phân tích dự đoán, năm nay lần đầu tiên đảng này sẽ giành được ít hơn 50% đa số trong Quốc hội, tỷ lệ thấp so với những gì họ chiến thắng được trong các cuộc bầu cử trước đây.

Các nhà phân tích chính trị cho rằng, tình trạng cắt điện kỷ lục, cung cấp dịch vụ kém và tỷ lệ thất nghiệp cao có thể sẽ gây tổn hại cho ANC tại cuộc bầu cử vào tháng 5 tới. Tình trạng mất điện hàng ngày đã gây khó khăn cho đất nước trong nhiều năm và không có dấu hiệu chấm dứt bất chấp những nhận xét gần đây của tổng thống rằng “điều tồi tệ nhất đã ở phía sau chúng ta”. Cuộc khủng hoảng điện đã ảnh hưởng đến các doanh nghiệp địa phương và nền kinh tế.

Cơ quan thống kê quốc gia StatsSA mới đây cho biết, tỷ lệ thất nghiệp của nước này lên tới 32,1% trong tháng 12.2023.

Quỳnh Vũ